Þjóðviljinn - 25.05.1991, Síða 14

Helga Gunnarsdóttir
tónlistarfræðingur
Fædd 15. apríl 1943 - Dáin 16. maí 1991
Nágranni okkar og vinur,
Helga Gunnarsdóttir í Brekku er
dáin eftir harða baráttu fyrir lifí
sínu. Samúð okkar er einlæg með
manni hennar og fjórum bömum -
eftirlifendum hennar í Brekku. Það
er einlæg ósk okkar og von að
þeim veitist einhver huggun. Sagt
er að timinn lækni sár. En sár
skilja eftir sig ör.
Helga, Sigurgeir og börnin
þeirra fjögur; Steingrímur, Gunnur,
Solveig og Embla fluttu heim frá
Uppsölum að Brekku við Brekku-
stig, vestast í Vesturbænum sumar-
ið 1982. Þá vorum við nýlega flutt
inn í Framnes, hinum megin við
Brekkustiginn.
Við minnumst sólbjarts sumar-
dags. Stór gámur fyrir framan
Brekku, og ljóshærð hjón og ljós-
hærð böm að bera búslóð úr gámn-
um inn í húsið. Hjá okkur var kær-
kominn gestur frá Uppsölum í
heimsókn: Þetta eru lektorshjón-
in,“ segir gestur okkar Framnesbúa
í því hann litur út um eldhúsglugg-
ann, og heldur áfram: „Komiði út,
ég ætla að kynna ykkur fyrir Helgu
og Sigurgeiri. Eins gott að þið
kynnist almennilegu folki og þar
að auki nágrönnum ykkar,“ hélt
Reynir Böðvarsson áfram og
skálmaði út og við á eftir. Þannig
var upphafíð að vináttu sem við
metum mikils - upphaf góðs og
lærdómsríks félagsskapar við vel-
viljað og gott fólk. Upp í hugann
koma fleiri myndir og myndbrot:
Vinkonumar Embla og Sigurlaug
að heimsækja hvor aðra - hlaupa
eða hjóla á þríhjólum á fúllri ferð
vfir Brekkustíginn og foreldramir
beggja vegna götunnar kvaldir af
ótta við að þær verði fyrir bíl ein-
hvers vanvitans sem ekur á svim-
andi hraða inn þröngan Brekku-
stíginn þar sem bílum er lagt
beggja vegna götunnar og engin
leið að sjá lítið barn sem uggir
ekki að sér og stekkur í veg fyrir
hann. Og eitt sinn munar litlu: Sig-
urlaugu liggur á til Emblu vinkonu
sinnar og hjólar á fullri ferð út á
Brekkustíg og þar kemur bíll -
sem betur fer er nonum ekið rólega
- óvenju rólega - og ökumaðurinn
nær að stöðva í tæka tíð - rétt
snertir bamið en engin meiðsli. Sif
hleypur út úr Framnesi að huga að
dóttur sinni, Helga kemur út úr
Brekku og þær anda báðar léttar
fyrst ekkert kom fyrir bamið.
Við minnumst áranna sex sem
við vorum nágrannar og samfé-
lagsins við Brekkutjölskylduna og
aðra nágranna og vini; Maríu við
hliðina á okkur, Gerði skáhallt á
móti, og Sigríði Hönnu á Ránar-
götuhorninu. Og við minnumst
ljúfra stunda; eftirmiðdaga með
hvítvíni, ostum og grilluðu lambi.
Við minnumsts einnig þegar van-
máttug sorg og ótti knúði dyra og
við spurðum nvert annað - hvers
vegna, til hvers? Það var gott að
standa ekki einn uppi með sorg.
Það er líka gott að standa ekki einn
uppi með gleði - geta deilt hvom
tveggja.
Nú er aftur spurt hvers vegna?
Og menn hafa alla tíð frá því að
með þeim kviknaði meðvitund og
sjálfsvitund spurt um tilgang lífs
og dauða og narmkvælamaðurinn
Job efaðist forðum um ráðslag
Drottins gagnvart sér og sagði við
hann að ef dagar manns eru
ákvarðaðir og.. „tala mánaða hans
tiltekin hjá þér, hafir þú ákveðið
takmark hans, er hann fær eigi yfir
komist, þá Ht af honum, til þess að
hann fái hvíld, svo að hann megi
fagna yfir degi sínum, eins og dag-
launamaður. Því að tréð hefur von;
sé það höggvið, þá skýtur það nýj-
um frjóöngum og teinungurinn
kemur áreiðanlega upp. Jafnvel
þótt rót þess eldist í jörðinni og
stofn þess deyi í moldinni, þá
brumar það við ilminn af vatninu,
og á það koma greinar, eins og
unga hríslu“.
En það má vera að skáldið
Stefán frá Hvítadal hafi ratað á
svarið, eða hluta þess þegar hann
orti:
Ó, guð, án þin er létt vor list
og iífið eftirsókn í vind.
1 tríinni á þig og kœrleik Krists
er kvnslóðanna svalalind.
Ó, lyftu oss yfir tap og tjón,
því takmark vort er æðri sjón.
Þitt Ijós að handan Ijóma slær.
Ó, lyftu oss þínu hjarta nœr!
Sif Knudsen og
Stefán Ásgrímsson
Það er gott að eiga góða og
trygga vini, gott að hafa deilt með
jeim gleði og sorg daga og ára. Nú
jegar við kveðjum elskulega vin-
conu okkar, Helgu Gunnarsdóttur,
sem jarðsett verður á mánudag frá
Dómkirkjunni, þökkum við fyrir
og minnumst með gleði þrjátíu ára
vináttu sem hefur verið okkur svo
mikils virði. En við hefðum bara
viljað njóta hennar lengur, helst
önnur þrjátíu ár.
Hvemig sjáum við Helgu fyrir
okkur? Syngjandi. Það var alltaf
tónlist og söngur í kringum hana.
Með markvissri og sérlega gleð-
legri söngstjóm gat hún fengið alla
til þess að syngja, meira að segja
t)á laglausustu, þvi það er enginn
aglaus, sagði Helga. Þessa dagana
hljómar stöðugt í huga mér lag
sem hún lét svo oft syngja „Snert
hörpu mína, himinboma dís“ eftir
Atla Heimi Sveinsson, við ljóð eft-
ir Davíð Stefánsson. Þannig finnst
mér Helga vera nálæg þrátt fyrir
allt. Það er falleg minning.
Það var glaður hópur ungra
S'a sem sat í öftustu röð í V-
num í Menntaskólanum í
Reykjavík við upphaf sjöunda ára-
tugarins - Helga, Anna, Eygló,
Snjólaug, Sigrún og Gerður. Lífs-
gleðin var ríkjandj og við þóttumst
eiga heiminn. Á þessum árum
bundumst við órjúfanlegum vin-
áttuböndum.
Með vináttunni við Helgu
eignuðumst við vináttu foreldra
hennar Sigríðar Einarsdóttur sem
lést á síðasta ári og Gunnars Stein-
dórssonar sem lést árið 1966 og
yngri systur hennar Bimu. Nota-
legt heimili þeirra að Laugateigi 14
stoð okkar alltaf opið.
Þótt við vinkonumar fæmm að
sjálfsögðu hver sína leið í lífinu,
höfúm við haldið sambandi okkar í
milli og hist reglulega í sauma-
klúbbi, þessu skemmtilega og
trausta fyrirbæri sem konur velja
sér gjarnan til félagslegra sam-
skipta. Elísabet og Solla bættust í
hópinn. Klúbburinn hefur ekki
rofnað þótt sumar hafi tímabundið
dvalið í öðrum landshlutum eða
með öðmm þjóðum, nánast í öllum
heimsálfum. Við vildum fara út í
heim. Sumar létu verða að því
strax í menntaskóla, aðrar fóm síð-
ar. Helga, Eygló og Anna eyddu
ógleymanlegu sumri við verslunar-
störf í Köln meðan Snjólaug gætti
barna í London og Sigrún var
skiptinemi í Bandaríkjunum. Aðrar
horfðu á eftir þeim með söknuði
og fengu litrík bréf með póstinum.
Við héldum samstíga út í líflð.
Við hittum tilvonandi eiginmenn
og Helga hitti sinn Sigurgeir. Þar
var lagður grunnur að þeirra
trausta og góða hjónabanai. Þau
studdu hvort annað í einu og öllu
og annað var vart nefht án þess að
nefna hitt.
Við mörkuðum okkar starfsfer-
il. Ásamt Önnu fómm við Helga í
stúdentadeild Kennaraskólans. Við
vildum vera kennarar. Og Eygló
varð líka kennari. Helga og Ánna
kenndu saman í Austurbæjarskól-
anum sömu námshópum í nokkur
ár og kenndu ekki siður hvor ann-
arri en nemendum sínum. Þar hafði
Helga forystu um að söngur og
tónlist tengdust nánast hverri
námsgrein. Samhliða kennslunni
stundaði Helga svo nám i Tónlist-
arskólanum í Reykjavík og lauk
þaðan tónmenntakennaraprófi árið
1975. Hún stefndi stöðugt að meiri
þroska í námi og starfi.
Saman bjuggum við okkur
undir búskap og heimilishald. Við
vildum setja persónulegan svip á
heimilin okkar og fómm saman á
handlistanámskeið til þess að
sauma út veggmyndir og púða eftir
okkar eigin munstmm, nnýta gólf-
mottur og gera batík. Við vildum
líka sauma föt og fómm á sníða-
námskeið og bjuggum okkur undir
að halda gestum okkar dýrðlegar
veislur. Við vorum af þeirri kyn-
slóð íslenskra kvenna sem ætlaði
sér að gera hvort tveggja í senn,
fara út á vinnumarkaðinn og verða
þar ekki eftirbátar karlanna og
sinna jafnframt heimili og fjöl-
skyldu með sama hætti og mæður
okkar höfðu gert sem ekki unnu ut-
an heimilis.
Við Helga giftum okkur sama
árið og mennimir okkar stunduðu
Saman nám í íslensku við Háskóla
Islands og vom samstarfsmenn um
árabil. Við skemmtum okkur með
félögum i Mími og starfsmönnum
Handritastofnunar og Helga leiddi
sönginn. Þá kom að húsbyggingun-
um. Á þessum ámm var Ároærinn,
Breiðholtið og Fossvogurinn að
byggjast upp og Kópavogurinn að
stækka. Við vinkonumar námum
lönd i þessum nýju byggðum.
Helga og Sigurgeir eignuðust íbúð
í Árbænum sem þau innréttuðu
sjálf af vandvirkni, listfengi og
fmmleika.
Svo fæddust fyrstu bömin okk-
ar sömu árin. Helga og Sigurgeir
eignuðust fjögur börn. Þau eru
Steingrimur f. 1966, blaðamaður á
Morgunblaðinu, Gunnur Sif f.
1968, stundar nám við Myndlista-
og handíðaskólann, heitbundin
Jóni Sen læknanema, Solveig f.
1973, stundar nám við Mennta-
skólann við Hamrahlíð og Embla f.
1978, nemandi í Vesturbæjarskóla.
Helga var einstök móðir og var
vakin og sofin yfir velferð bama
sinna.
Það var í kjölfar „1968 umróts-
ins“ að síminn hringdi hjá mér
einn daginn. Það var Helga Gunn-
ars. „Við Vilborg Dagbjartsdóttir
vomm að tala saman. Ættum við
ekki að stofna kvennahreyfingu
eins og þær í Danmörku?" Hjólin
vom fann að snúast og þessa vor-
daga var lagður gmnnur að Rauð-
sokkahreyfingunni. Saumaklúbb-
urinn okkar lét ekki sitt eftir liggja.
Sumarið 1970 sátum við ásamt
fleirum og sömdum stefnuskrá íyr-
ir verðandi samtök sem stofnuð
vom formlega um haustið og hristu
all rækilega upp í samfélaginu. Við
störfuðum í alfs kyns starfshópum
sem urðu okkur dýrmætur skóli.
En það var líka slegið á léttari
strengi og Helga sagði „nú syngj-
um við“. Við vildum jaínan rétt á
við karla gagnvart lögum; við vild-
um að konur ættu kost á að mennt-
ast til starfa og ættu aðgang að öll-
um skólum og við kröfðumst fleiri
bamaheimila. Og Helga og Sigur-
geir tóku fljótlega þátt í rekstri eins
fyrsta foreldrarelcna bamaheimilis-
ins í borginni, Óss. Þar vom líka
Snjólaug og Sigrún og fjölskyldur
þeirra.
Haustið 1976 varð Sigurgeir
lektor í íslensku við Uppsalahá-
skóla, Þau fluttu böm og bú til Sví-
þjóðar og Helga hóf nám í tónlist-
arfræðum og pjóðfræðum við Há-
skólann í Uppsölum og lauk þaðan
fil.kand. prófi árið 1982. Það eykur
víðsýni og skilnig að dvelja um
tíma á erlendri gmnd og Helga og
Sigurgeir komu heim með ferskan
andblæ eftir sex ára dvöl með
Svíum og Helga hafði enn bætt við
sig á, sínu sérsviði, tónlistarsviðinu.
Eg og bömin mín eigum yndis-
legar minningar frá sumardvöl sem
við áttum hja þeim á þessum tíma
nokkru eftir að ég var orðin ein
með bömin mín og við flutt austur
á land. Þau tóku okkur opnum
örmum og fóm með okkur í þessi
líka dýrðlegu ferðalög og það var
sungið í bílnum. Þetta allt var mik-
il upplifun ungum börnum sem
voru að fara í fyrsta sinn til út-
landa.
Helga söng ámm saman í Pólý-
fónkómum frá stofnun hans. Hun
var einnig einn af stofnendum
sönghópsins Hljómeykis og söng
með honum til dauðadags. Helga
sinnti fræðimennsku á sviði tón-
listar og skrifaði um íslenka lang-
spilið, íslensku fiðluna og íslenska
þjóðlagatónlist. Við þau störf naut
nún þess að hafa reynslu af list-
sköpun sjálf. Hún tók saman efni í
söngbók barnanna „Fljúga hvitu
fiðrildin“ sem kom út hjá Máli og
menningu árið 1986 og var endur-
prentuð nú í ár. Helga hafði um
skeið unnið að undirbúningi nor-
ræns rannsóknarverkefnis um kon-
ur og tónlist.
Þegar við áttum 25 ára stúdent-
safmæli kom boð frá Kvenstúd-
entafélaginu um að nú væri komið
að okkur að skemmta á árshátið fé-
lagsins. Samin var lítil revía um líf
okkar í MR og færð upp af mikilli
lífsgleði og fjöri. Auðvitað var leit-
að til Helgu um að stjóma söngn-
um og tókst henni ótrúlega vel á
skömmum tíma að skapa kór úr
mistónvissum röddum. Stór hópur
skólasystra á góðar minningar um
Helgu ffá þessum tíma.
Helga var stymdakennari við
Kennaraháskóla Islands á ámnum
1982-88 en starfaði sem lektor við
skólann 1983-84. Hún var kennari
í tónmennt, tónlistarsögu og söng
pg var kórstjóri við Leiklistarskóla
Islands frá 1983 til dauðadags.
Helga var félagi í Delta Kappa
Gamma sem em alþjóðleg samtök
kvenna í ffæðslustörfum. Þar óm-
aði söngurinn sem annars staðar
undir hennar stjóm. Hún var for-
maður í deildinni okkar í tvö ár og
beitti sér fyrir því að við fjölluðum
ítarlega um listir í skólum. Sú um-
fjöllun kom síðan að góðum notum
við vinnu okkar í starfshópi á sl.
vetri þar sem mótaðir vom kaflar
um aukna áherslu á listir í grunn-
og framhaldsskólum í fram-
kvæmdaáætlun menntamálaráðu-
neytisins í skólamálum til ársins
2000 - Til nýrrar aldar - sem kom
út nú í vor. Helga lagði áherslu á
að tengja listgreinamar saman og
tengja pær mannlífinu öllu. Hún
vildi að Iistiðkun væri hluti af
námi allra nemenda en ekki aðeins
þeirra sem ætla að leggja listina
fyrir sig. Hún liföi sjálf samkvæmt
þessari kenningu og það má sjá hjá
bömum hennar og á heimilinu þar
sem verk heimilismanna eru til
skrauts innan um verk ýmissa
tiekktari litamanna. Samtengdur
istaháskóli var henni að skapi og
hún fylgdist af miklum áhuga með
fyrstu skrefunum sem stigin vom
nú í vor þegar SS-húsið svonefnda
var keypt undir slíkan skóla.
Helga sat í stjómum Stéttarfé-
lag bamakennara i Reykjjivík og
Tónmenntakennarafélags Islands.
Hún átti um árabil sæti í stjórn
NMPU, norrænna samtaka tón-
mennta- og tónlistarkennara, og
var kjörin forseti þeirra á þingi
samtakanna í Södertálje sumarið
1989. Vann Helga að því að undir-
búa norræna ráðsteffiu þesara sam-
taka sem haldin verður nér á landi í
sumar. Að tillögu Helgu er þema
ráðstefnunnar tónlist og náttúra.
Þannig vann hún að framgangi tón-
listarinnar allt ffam til síðasta dags.
Þegar við snémm heim, þau frá
Svíþjóð og ég að austan, fómm við
að gera upp gömul hús í Vestur-
bænum. Þau settust að á ættaróðali
Helgu, Brekku við Brekkutíg sem
langafi Helgu, Hermann Einarsson
reisti aldamótaárið og þar sem afi
og amma Helgu, Einar og Helga í
Brekku, áttu neimili sitt alla sína
búskapartíð. Foreldar Helgu
bjuggu þar einnig um hríð og því
em Helga og Sigurgeir fjórða kyn-
slóðin í húsinu og aftur var komin
Helga í Brekku. Það atvikaðist svo
að eg keypti húsið á móti þeim.
Það var mikils virði fyrir mig og
börnin mín þegar við vorum að
setja okkur niður á nýjum stað að
mæta allri þeirri hlýju og vináttu
sem Helga og Sigurgeir sýndu
okkur og svo tengdu þau okkur
sínum góðu vinum í nágrannahús-
unum þeim Sif og Stefáni pg Mar-
íu og peirra fjölskyldum. I átta ár
höfum við átt yndislegt nábýli á
Brekkustíg. Við skeggræddum
breytingamar á húsunum okkar,
glöddumst saman yfir hverju skrefi
sem stigið var, nýjum gluggum,
stiga eða gólfi. Saman fögnuðum
við nýjum ámm og kvöddum þau
gömlu í Brekku og ömmumar Sig-
ríður og Emilía jafnan á staðnum.
Þegar bömin okkar útskrifuðust úr
menntaskóla undirbjuggum við
saman veislumar sem haldnar vom
sitt hvom megin við götuna. Við
fórum saman í gönguferðir eða
skruppum á málverkasýnignar.
Þegar voraði voru afklippur af
trjam úr mínum garði notaðar í
græðlinga í þeirra stóra garði. Þar
voru nágrannagarðveislurnar
haldnar og Helga sagði „Nú syngj-
um við.“ Minnistæðastar held ég
þó að verði mér kvöldstundimar
sem við áttum saman yfir tebolla í
fallega eldhúsinu þeirra, hundurinn
ÞJÖÐVILJINN Laugardagur 25. maí
Síða 14