Þjóðviljinn - 05.07.1991, Page 4

Á beininu
Sighvatur Björgvinsson
heilbrigðis-og tryggingamálaráðherra:
Vil
samkeppni
í lyfsölunni
Vilborg Davíðsdóttir spvr
Það hefur gustað um Sighvat
Björgvinsson frá því að hann
tók við embætti heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra. Hvert
málið hefur rekið annað: Nátt-
úrulækningahælið, sjúklinga-
skatturinn, sumarlokanir
sjúkrahúsa, Hallgrímsmálið og
nú síðast deilur um hvemig
hann hefur staðið að stofnun
réttargeðdeildar í Sogni. Sig-
hvatur er á tekinn á beinið í
dag.
- Þú sagðir í gœr að frum-
vörpum Jyrrverandi heilbrigðis-
ráðherra til laga um lyfjaverð og
lyjjadreijingu yrði breytt í grund-
vallaratriðum. I hverju eru þœr
breytingar fólgnar?
„Eitt af meginatriðunum í
frumvarpi fyrrum ráðherra var að
hann gerði ráð fyrir því að það
næðist umtalsverður árangur til
lækkunar á lyfjakostnaði með því
að ríkisvaldið yrði aðili, með öðr-
um, að einu fyrirtæki, sem hefði
það hlutverk að bjóða út lyf, flytja
þau inn og dreifa þeim á milli
apóteka.
Ég hef hins vegar ekki trú á
því að það sé líklegt til árangurs
að rikisvaldið taki að sér innflutn-
inginn í þeim mæli. Ég hef miklu
meiri trú á að það sé liklegt til ár-
angurs að hvetja til meiri sam-
keppni en á sér stað á íslenska
lyfjamarkaðinum, bæði í heild-
sölu og smásölu. Það hefur sýnt
sig annars staðar á markaðinum,
t.d. í matvöru, að ef menn koma á
fót verðskyni hjá neytandanum
og aukinni samkeppni þá lækkar
vöruverðið.“
- Slik samkeppni myndi þýða
að það þyrfti að afnema fast verð-
lag á lyfjum, sem er varið er á
þeim forsendum að lyf eigi að
kosta það sama alls staðar á
landinu og sé það lagt af þá fari
minni apótekin á landsbyggðinni
á hausinn.
)rJá, en það sem við þurfum
fyrst og ffemst að gera er að
tryggja að landsmenn fái lyfm
sem ódýrust. Nú er búið að
byggja upp mjög öflugar heilsu-
gæslustöðvar úti á landi og menn
geta vel hugsað sér að þær, a.m.k.
í minni umdæmunum, tækju að
sér lyfsöluna. Þá þyrftu menn
ekki að verðleggja lyfin þannig að
apótekin á allra minnstu svæðun-
um yrðu að hafa það háa álagn-
ingu á lyfjunum að þau gætu stað-
ið undir sér. Ég er ekki að segja að
þetta sé eina rétta leiðin en þetta
vil ég láta skoða.
Sum litlu apótekin rétt hjara.
En þau stærri hafa það góða af-
komu að þau geta boðið heil-
brigðisstéttunum alls konar að-
stöðu fyrir lítið verð sem aðrir
geta ekki og komið á fót nokkurs
konar vítahring í þessum málum.“
— Lœknar og lyjjafrœðingar
hafa gagnrýnt Jjölmörg atriði í
nýrri reglugerð um kostnaðar-
hlutdeild Tryggingastofnunar í
lyjjaverði og þú hefur tekið undir
að á henni séu margir gallar.
Flýttu menn sér um of við vinnsl-
una til að geta sýnt spamað
strax?
„Við urðum að sýna spamað
strax vegna þess að það er gert ráð
fyrir því í fjárlögum að á árinu
1991 sé dregið úr lyfjakostnaði
um 500 miljónir.“
- En flýttu menn sér of mikið?
„Nei. Það sem menn eru ekki
sáttir við í þessari reglugerð em
atriði sem byggjast á gildandi lög-
um. Það sem allir em sammála
um er að það væri miklu eðlilegra
að taka upp sams konar kerfi og
er á Norðurlöndum. Þar taka sjúk-
lingar hlutfallslega þátt í lyfja-
kostnaði upp að ákveðnu þaki.
Því var ekki hægt að ná fram
nema með lagabreytingu.“
— Nýja reglugerðin veldur því
að ýmis lyf t.d. svefnlyf róandi
lyf og hægðalyf sem gamalt fólk
og aðrir sem lítið geta hreyft sig
þurfa að nota dags daglega,
hækka verulega í verði. Er þetta
ekki grundvallarbreyting á hugs-
uninni á bak við velferðarkerfið?
„Nei. Svefhlyf og róandi lyf
em t.d. yfirleitt ekki greidd af
sjúkratryggingum í nágranna-
löndunum. Það em auðvitað ýmis
hægðalyf á markaðinum í ýmsum
verðflokkum. Það verður þá að
skoða það sérstaklega hvað varð-
ar gamla fólkið og verður gert. En
ætli eitt virkasta hægðalyfið, sem
flestir nota, sé ekki bara gömlu
hörfræin sem fást fyrir nokkrar
krónur í apótekunum. Og það er
ekki eðlilegt að sjúkratrygging-
amar greiði róandi lyf fýrir ein-
staklinga sem em ekki í læknis-
meðferð.“
- Lára Halla Maack, réttar-
geðlœknir, hefur gagnrýnt þig
mjög harkalega fýrir hvemig þú
hefur staðið að undirbúningi rétt-
argeðdeildar og sagt að fagleg
sjónarmið séu að engu höfð.
Hverju svarar þú þeirri gagn-
rýni?
„Lára Halla segir að engum
manni sé treystandi til að gera
neitt í þessu máli nema henni
sjálfri. Hún hefur gagnrýnt mig
fýrir að hafa falið stjómendum
Ríkisspítalanna að annast rekstr-
arleg málefni þessarar stofnunnar
og segir að enginn geti það nema
hún. Hún hefur gagnrýnt mig fyr-
ir að við hér í ráðuneytinu og
stjómendur Rikisspítalanna skul-
um hafa leyft okkur að leita að
húsnæði því enginn geti fundið
slíkt húsnæði né eigi að hafa rétt
til þess nema hún.
Ég veit ekki hvar við værum á
vegi stödd í sjúkrahúsmálum ef
við hefðum ekki mátt kaupa neitt
né byggja byggingar, ráða fólk og
svo framvegis fyrr en búið hefði
verið að ráða yfirlækni að við-
komandi stofnun og hann búinn
að hugsa sig um í níu mánuði. Þá
er ég hræddur um að það væm
ansi fá sjúkrahús starffækt í dag á
Islandi.
Yfirleitt er sá háttur hafður á
að fyrst er ákveðið af Alþingi og
fjárveitingavaldi hvar eigi að
byggja eða kaupa. Siðan em
fengnir menn sem hafa reynslu í
rekstri slíkra stofnana, eins og
stjómendur spítala, til að ráða
fólk. Þá fyrst hefst reksturinn.
Lára Halla vildi snúa þessu al-
veg við. Hún vildi að hún væri
fyrst ráðin. Síðan fengi hún um-
þóttunartíma til að taka ákvarðan-
ir um hvemig fólk yrði ráðið,
þ.á.m. til að annast rekstrarstjóm,
bókhald og annað eftir því.
Hún vildi ráða því hvemig
húsnæði yrði byggt og hvar. Mér
skilst að hún hafi lýst Akureyri,
sem fyrrverandi ráðherra hafði
áhuga á, eins og Norðurpólnum.
Hún spurði hvað væm margir
geðhjúkrunarfræðingar og sjúkra-
þjálfarar atvinnulausir í Olfusinu.
Eg veit ekki um neinn atvinnu-
lausan í þeim stéttum, ekki einu
sinni í Reykjavík. Þannig að sam-
kvæmt þessu ætti þessi stofnun
hvergi að vera.
Ég verð bara að segja eins og
er að ég skil ekki svona fram-
komu. Eg sneri mér til fagfólks-
um alla þætti.
Ég hef ekki hugmynd um
hvað er á bak við þessa gagnrýni
Lám Höllu en satt að segja þá
sýnist mér helst að hún treysti sér
ef til vill ekki til að vinna verkið.“
- Mikill skortur er á hjúkrun-
arrýmum fýrir aldraða og fjöldi
gamals fólks liggur á sjúkrahús-
um sem eru œtlaðir sem bráða-
spitalar. Væri ekki einfaldlega
sparnaður í þvi þegar upp er
staðið að Jjölga hjúkrunarrým-
um?
„Jú, það væri mikill spamaður
í því. Það em um það bil 20 pró-
sent af sjúkrarýmum í bráða-
sjúkrahúsunum teppt undir hjúkr-
unarrými af þessu tagi. Það væri
ömgglega ódýrasta úrlausnin og
sú sem myndi skila bestum ár-
angri að byggja hjúkrunarrými
fyrir gamla fólkið.
En það er nú einu sinni svo að
þó svo að þetta sé skynsamlegast
að allra mati, þá er beinist áhug-
inn hjá mörgum í aðra átt og þá
ekkert siður hjá stjómendum spít-
alanna en annarra. Þeir hafa
áhuga á því að nota það takmark-
aða fé sem til ráðstöfunar er til
kaupa á annars konar búnaði og
byggingar á annars konar hús-
næði en hjúkmnarheimilum fyrir
aldraða.“
- En er það ekki stjómvalda
að taka af skarið?
„Jú, en þó stjómvöld ráði
miklu þá fara þau ekkert lengra
með þjóðina en hún vill sjálf. I
þessu þjóðfélagi em ýmsir þrýsti-
hópar en gamla fólkið er sá
þrýstihópur sem minnst fer fyrir.“
- En muntþú sem heilbrigðis-
ráðherra beita þér Jýrir að eitt-
hvað verði gert?
,Já, ég vil gjaman gera það.
Astandið í hjúkmnarmálum, sér-
staklega hér á Reykjavíkursvæð-
inu er svo skelfilegt að það em
engin orð sem geta lýst þvi við
hvaða aðstæður margt af þessu
gamla fólki býr.“
— Lög kveða á um vistunar-
mat um þörf aldraðra Jýrir hjúkr-
unarrými. Er þeim lögum Jýlgt
eftir?
„Það em ákvæði um vistunar-
mat aldraðra í lögum. En þau hafa
ekki komist í gang eins og til hef-
ur staðið. Þó hefur farið ffam tak-
markað vistunarmat. Út af fyrir
sig er vistunarmatið sjálft þó ekki
það allra versta því að það fólk
sem hefur verið metið í algjörum
forgangshópi þarf engu að síður
að bíða ámm saman eftir plássi.“
- Ef sjálfseignarstofnanir
þurfa ekki að fara eftir vistunar-
mati er þeim þá ekíci í sjálfsvald
sett að taka „þægilegustu “ sjúk-
lingana inn, þ.e. þá sem eru
hressari og þurfa minni umönn-
un?
„Mér er vel kunnugt um að
margar þessara sjálfseignarstofn-
ana, ekkert síður en opinberar
stofnanir, hafa lagt sig fram um
að taka við því fólki sem á við erf-
iðastar aðstæður að stríða. Þannig
að það er ekki málið heldur það
sem ég nefndi áðan. Þetta ástand
er til skammar fyrir þá kynslóð
sem nú nýtur affakstursins af
vinnu gamla fólksins."
— Ertu sáttur við hvemig búið
er að öðrum lífeyrisþegum í land-
inu, t.d. öryrkjum eða telur þú
sérstakra úrbóta þörf á þvi sviði?
„Já, sjálfsagt en annars þekki
ég það ekki eins vel og mál aldr-
aðra. Þó held ég að vandamál
aldraðra, sé litið bara á íjöldann,
séu miklu meiri en annarra samfé-
lagshópa.“
- Það hefur borið á því að
undanfömu að samstarf milli þín
og landlæknis sé heldur stirt,
samanber Hallgrímsmál og skoð-
anir landlœknis í lyfjaverðlags-
málum. Hvað veldur?
„Samstarf mitt við landlækni
gengur mjög vel, ég kannast ekki
við annað. Hvað varðar Hallgrím
Magnússon þá héldu íjölmiðlar
því ffam að landlæknir hefði lok-
að stofu hans. Hann hefur ekki
heimild til þess þannig að ég bað
um greinargerð frá Iandlækni. Ég
fékk hana á þriðjudag og hef ekk-
ert við hana að athuga.
Varðandi lyfjamálin þá er rétt
að geta þess að landlæknir er í
nefndinni sem íjallar um þau og
átti m.a. hlut að samningu reglu-
gerðarinnar sem siðar var gefin
út.“
- Var honum ekki bætt síðar í
nefndina?
, Jú, en hann átti hlut að reglu-
gerðinni og hefur lýst þvi yfir að
hann sé samþykkur henni. Hins
vegar hefur það komið ffam að
hann vill taka á álagningarmálun-
um og ég er sammála því en get
ekki gert nema með lagabreyt-
ingu og það er landlækni mætavel
ljóst.“
- Þú hefur lagt höfuðáherslu
á að spamaður sé nauðsynlegur
en hefur nú fest kaup á bíl Jýrir
ráðherraembættið sem kostar
margar miljónir. Er þetta ekki tvi-
skinnungur, Sighvatur?
„Ég keypti þennan bíl sam-
kvæmt sérstöku útboði. Ég býst
nú við að þegar ráðuneytið endur-
nýjar hann innan eðlilegs tíma þá
fái það mun hærra söluverð en
hann var keyptur á. Ég held að
þetta sé mjög góð fjárfesting fyrir
ríkissjóð. En það hefur alltaf ver-
ið svo, og mun sjálfsagt alltaf
verða þannig, að það er nokkum
veginn sama hvað ráðherrar gera í
bílamálum sinna ráðuneyta þá eru
þeir alltaf gagnrýndir. Islending-
um finnst talsvert til stjómmála-
manna sinna koma á meðan þeir
em í framboði en um leið og þeir
em búnir að kjósa þá hafa þeir allt
sem þeir gera á homum sér.“
4 SÍÐA — NÝTT HELGARBLAÐ Föstudagur 5. júlí 1991