Dagblaðið Vísir - DV - 17.02.1996, Síða 14

14
LAUGARDAGUR 17. FEBRÚAR 1996 T>‘\7’
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI 11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14,105 RVl'K, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjóm: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1550 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Ofstæki í tóbaksfrumvarpi
Heilbrigðisráðuneytið er að reyna að hafa vit fyrir
fólki með ofstækisfullu frumvarpi til laga um tóbaks-
varnir, sem fékk óblíðar viðtökur á Alþingi í fyrradag.
Lagafrumvarpið vill banna áberandi tóbaksneyzlu á tón-
listarmyndböndum, sem framleidd eru hér á landi.
Fólk hlýtur að spyrja, hvort næsta skref felist í að
banna áberandi tóbaksneyzlu í kvikmyndum, sem fram-
leiddar eru hér á landi og í leiksýningum, sem settar eru
upp, svo og frásagnir af áberandi tóbaksneyzlu í bókum,
blöðum og tímaritum, sem prentuð eru hér á landi.
Sérstakt bann við sjáanlegri notkun tóbaks á innlend-
um tónlistarmyndböndum hefur ekki önnur áhrif en þau
að spilla gjaldeyrisjöfnuði þjóðarinnar, af því að fram-
leiðsla tóbaksmettaðra myndbanda flytzt bara úr landi.
Síðan borga menn gjaldeyri fyrir að flytja þau inn.
Gildandi bann við auglýsingum tóbaks í innlendum
fjölmiðlum kemur að litlu gagni, af því að allt flóir hér í
brezkum og bandarískum tímaritum, sem meira eða
minna ganga fyrir slíkum auglýsingum. Hefur ráðuneyt-
inu ekki dottið í hug að banna innflutninginn?
Aðgerðir ríkisvaldsins gegn birtingu tóbaks í innlend-
um fjölmiðlum ná ekki til hliðstæðra erlendra fjölmiðla,
sem óspart eru notaðir hér á landi, allt frá kvikmyndum
yfir í dagblöð. Þar á ofan heftir auglýsingabannið sam-
keppnisstöðu innlendrar fjölmiðlunar gagnvart erlendri.
Ef heilbrigðisráðuneytið vill stíga skref í þá átt að
hafa vit fyrir íslendingum á þessu sviði, er stórvirkara
að snúa sér að þeim aðila, sem hefur einkarétt á allri
sölu tóbaks hér á landi. Það er ríkið sjálft. Af hverju
bannar frumvarpið ekki alla sölu tóbaks hér á landi?
Tóbak er hættulegt eitur og fíkniefni, sem felur í sér
niðurlægingu sérhvers, sem það notar. Upplýsingar um
skaðsemi þess hafa dregið töluvert úr notkuninni hjá
fullorðnu fólki, en hafa því miður ekki komizt nógu vel
til skila hjá unglingum. Það er því úr vöndu að ráða.
Reykingabann er víða komið til sögunnar á heimilum
og vinnustöðum. Á enn fleiri stöðum eru leyfðar reyk-
ingar á takmörkuðum svæðum. Þessi bönn eru yfirleitt
orðin til vegna samkomulags á heimilum og vinnustöð-
um, án þess að tilskipanir hafi komið að ofan.
Ef heilbrigðisráðuneytið telur ekki, að þessi þróun
mála sé nægileg, og vill láta Stóra Bróður koma ákveðn-
ar til skjalanna, er miklu einfaldara að koma á banni við
innflutningi og sölu tóbaks en að reyna að koma í veg
fyrir, að reykingar sjáist á tónlistarmyndböndum.
Og sé heilbrigðisráðuneytið almennt að komast á þá
skoðun, að bezt sé að hafa vit fyrir fólki, liggur beinast
við að banna fleira óhollt en tóbak og fíkniefni. Áfengis-
og sykurbönn hljóta að vera ofarlega á óskalista þeirra,
sem hafa ræktað með sér ofstækisfulla forsjárhyggju.
Heilbrigðisráðuneytið er annars ekki þekkt fyrir mik-
inn áhuga á almennum heilbrigðismálum þjóðarinnar.
Fjárlagatillögur þess ganga að mestu út á viðgerðarþjón-
ustu á sjúkrahúsum, en ná afar lítið til fyrirbyggjandi
aðgerða. Ráðuneytið ætti að heita sjúkdómaráðuneyti.
Ef tóbaksfrumvarp sjúkdómaráðuneytisins er merki
þess, að það sé að snúa sér að forvörnum í auknum mæli
og verða að eiginlegu heilbrigðisráðuneyti, er nærtækari
og síður umdeilanleg verk að vinna á öðrum sviðum en
í reykingabanni á tónlistarmyndböndum.
Andúðin gegn óhollustu, sem felst í hinu misheppnaða
tóbaksfrumvarpi, mætti gjama fá útrás á fleiri sviðum
og þá með áhrifaríkari hætti en með boðum og bönnum.
Jónas Kristjánsson
Urlausn fyrir afskipta
kosningaflotholt Jeltsíns
Fyrir rúmri viku lýsti Borís
Jeltsín Rússlandsforseti yflr að
framboð sitt til endurkjörs í for-
setaembætti væri þýðingarlaust
nema stríðinu í Tsjetsjeníu lyki
hiö skjótasta. „Verði herinn ekki
kominn á brott er forsetaframboð
mitt til einskis. Fólk kýs mig
ekki,“ sagði forsetinn um leið og
hann skýrði frá skipun nefndar
undir stjórn Tsjernomirdíns for-
sætisráðherra til að velja milli sjö
ótiltekinna kosta um friðargerð í
Tsjetsjeníu og á hún að skila nið-
urstöðu innan hálfs mánaðar.
Þessi boðskapur kom í kjölfar
fundar Jeltsms með Öryggisráði
Rússlands sem skipað er ráðherr-
um og sérlegum ráðunautum for-
setans. Á fundinum voru „heitar
umræður", að sögn Sergeis Med-
vedévs, blaðafulltrúa forseta, svo
ljóst er að enn er hver höndin upp
á móti annarri meðal æðstu
manna Rússlands i þessu afdrifa-
ríka máli.
Hvað sem því líður hélt Jeltsín
til heimkynna sinna, Ekaterín-
burg i Úral, til að kunngera fram-
boð sitt til annars fimm ára kjör-
tímabils á forsetastóli í kosning-
unum sem verða 16. júní. Löngu
var orðið ljóst að Jeltsín stefndi að
því að reyna að ná endurkjöri og
lætur ekki á sig fá þótt sigurlíkur
séu daufar, fylgið við hann mæld-
ist sex af hundraði í síðustu skoð-
anakönnun.
Og ekki hafa friðarhorfur í
Tsjetsjeníu vænkast síðan hann
viðurkenndi hvílíkur dragbítur
stríðið þar væri á líklegt gengi sitt
í kosningum. Mótmælasetu
Tsjetsjena úti fyrir sundurskot-
inni forsetahöllinni i höfuðborg-
inni Grosní lauk með skothríð,
mannfalli og mannshvörfum og
sama dag og Jeltsín birti framboð
sitt tók Rússlandsher að sprengja
uppistandandi veggi forsetahallar-
innar í loft upp svo hún geti ekki
verið Tsjetsjenum tákn um bar-
áttuvilja sinn. En í Ekaterínburg
bar Jeltsín fram kosningaloforð
sem hann ætlar bersýnilega að
gera að haldreipi sínu í barátt-
unni fyrir endurvöktu alþýðufylgi
og vinsældum. Hann hét því að sjá
svo um að rússneskt launafólk
fengi greidd vinnulaun sem það á
inni og helst áður en marsmánuð-
ur er úti.
Ógreidd vinnulaun, oftast af
hálfu ríkisfyrirtækja, svo mánuð-
um, ársfjóröungi og jafnvel miss-
eri skiptir, er sá vandi sem sárast
brennur um þessar mundir á rúss-
neskum alþýðuheimilum. Neyðin
sem hlýst af því að fyrirtæki
trassa að standa fólki skil á endur-
gjaldi fyrir unnin störf ásamt
hraksmánarlegum ellilaunum og
eyðing sparifjár í verðbólgu síð-
ustu ára eru helstu ástæður fyrir
sigri kommúnista í þingkosning-
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
unum í vetur.
Jeltsín hefur líka fyrir skömmu
heitið að verja sem svarar 2,4 mill-
jörðum Bandaríkjadollara til að
hækka eftirlaun i snatri. Einnig
var námumönnum lofað sem svar-
ar 2,2 milljörðum dollara til að
þeir létu af verkfalii um mánaöa-
mótin en meginkrafa þeirra var
að staðin yrðu skil á ógreiddum
launum. Þar að auki hefur Jeltsín
gefið fyrirheit um sem svarar 3,4
milljörðum dollara til endurreisn-
ar í Tsjetsjeníu.
Þessi kosningaloforð um fjár-
austur í allar áttir eru örþrifaráð
manns sem er að reyna að kaupa
sér á ný glatað traust. Vangoldin
laun eru aðeins eitt af ummerkj-
um skuldasúpunnar sem einkenn-
ir rússneskt hagkerfi undir stjóm
Jeltsíns. Undirrótina má svo rekja
aftur til sovéttímans þegar fyrir-
tæki vön ríkisframfæri í miðstýr-
ingarkerfinu gerðu sér ekkert far
um að standa í skilum. Verðbólgu-
bólan í upphafi kerfisbreytingar-
innar, þar sem verðbólgan lækk-
aði óðfluga raunvirði skulda, ýtti
undir greiðslutregðuna.
Afleiðingin er að fyrirtæki
skuida hvert ööru gífurlegar fjár-
hæðir og þau bregðast við með því
að tregðast við að greiða starfs-
fólki laun og ríkinu skatta. Af
hlýst sífelld fjárþröng ríkissjóðs
sem aftur bitnar á opinberri þjón-
ustu og stofnunum.
Eina haldbæra ráðið við þessu
ástandi er að ráða niðurlögum
verðbólgu og setja atvinnustarf-
semi haldbæran lagagrundvöll
með löggjöf um eignarrétt og til að
tryggja gildi samninga og lagaleið-
ir til að framfylgja þeim en það
hafa bæði þing og stjórn Rúss-
lands látið undir höfuð leggjast.
Efndir á kosningaloforðum
Jeltsíns við ríkjandi aðstæður
þýða því ekki annað en verðmæta-
lausa seðlaprentun og þar með
nýja verðbólguöldu.
Borís Jeltsín lýsir yfir framboði til forsetakjörs í Ekaterínburg. Rússneski
örninn prýðir ræðustólinn. Símamynd Reuter
roðanir annarra
ákvörðun
„Meðan Holbrooke vann að því að treysta
Dayton-samkomulagið um frið í Bosníu tóku stjóm-
endur NATO þá heimskulegu ákvörðun að her-
menn þess skyldu ekki handtaka ákærða stríðs-
glæpamenn rækjust þeir á þá. Hersveitum NATO
ber ekki að elta meinta stríðsglæpamenn uppi en
ber samkvæmt alþjóðalögum að handtaka þá sem
ákærðir eru um stríðsglæpi. Dayton- samkomulagið
um frið í Bosníu lánast ekki nema hersveitir NATO
fylgi ákvæðum þess fullkomlega eftir.“
Úr forustugrein New York Times 14. febrúar
Hefur Adams einhver áhrif?
„Gerry Adams, leiðtogi Sinn Fein, segist ekki
hafa haft fyrirframvitneskju um sprengjutilræði
IRA í London og fullyrðir að IRA beri fulla ábyrgð
á því. Þó hefur hann ekki fordæmt þetta ofbeldis-
verk. Því er spurt hvort honum verði boðið að
samningaborðinu í viðræðum um frið á Norður-ír-
landi. Verði svo eru uppi efasemdir um hvort hann
hafi einhver áhrif innan IRA eða geti talað fyrir
þess hönd.“
Úr forustugrein Washington Post 14. febrúar
Repúblikanar í vanda
„Ejöldi atkvæðisbærra manna sat heima í forvali
repúblikana í Iowa. Það má skilja sem höfnun á
þeirri afar neikvæðu baráttu sem flestir frambjóð-
endanna, sérstaklega Steve Forbes, hafa stundað.
Þetta er áhyggjuefni fyrir flokk sem fagnaði mikilli
velgengni í fyrra. En Bob Dole lifði fyrstu umferð-
ina af og varast ber að afskrifa hann sem forseta-
efni. En þó má ekki líta fram hjá þeirri staðreynd
að vangaveltur eru og óskir hafa komið fram innan
flokksins um nýja forsetakandídata.“
Úr forustugrein Washington Post 15. febrúar
Heimskuleg