Dagblaðið Vísir - DV - 01.04.1996, Qupperneq 4

4
MÁNUDAGUR 1. APRÍL 1996
Fréttir
Kúariða og aðrar hæggengar veirusýkingar:
Umræða um kúariðu og
breskan rotmassa á íslandi
Kúariðan í Bretlandi er svonefnd
hæggeng veirusýking en það mun
hafa verið íslendingur, dr. Björn
heitinn Sigurðsson á Keldum, sem
fyrstur manna skilgreindi slíkar
sýkingar. Sauðfjárriðan hér á landi
er einmitt hæggeng veirusýking og
eru íslendingar mjög framarlega í
rannsóknum á henni og þar með
öðrum sýkingum af þessum toga.
Aðgerðir gegn sauöfjárriðunni hafa
verið mjög markvissar hér á landi
og er nú vitnað til þeirra í Bretlandi
þegar bresk stjómvöld og heilbrigð-
isyfirvöld eru gagnrýnd fyrir sein
viðbrögð gagnvart kúariðunni.
Breskur rotmassi
Fyrir nokkrum árum kom breska
kúariðan upp í íslenskum íjölmiðl-
um þegar athygli var vakin á inn-
flutningi á rotmassa tO svepparækt-
ar frá Bretlandi til íslands og hugs-
anlegri hættu á að kúariðan bærist
með honum. Rotmassinn er búinn til
úr hálmi og mykju eða hrossaskít
sem hrært er saman. Gerjun kemur
síðan í massann og hann hitnar. Þeg-
ar hitinn hefur lækkað og gerjunin
deyr út er sveppagróum sáð í hann.
Massinn frá Bretlandi var fluttur
inn í „steyptum" kögglum, tilbúinn
til sáningar. Að sögn Sigurgeirs Þor-
geirssonar, framkvæmdastjóra Bæn-
dasamtakanna og þáverandi aðstoð-
armanns landbúnaðarráðherra, var
það skilyrði sett fyrir þessum inn-
flutningi að ekki væri notuð mykja
eða hrossaskítur í massann heldur
eingöngu efnafræðilega framleitt
þvagefni. Hann segir mjög ólíklegt
að kúariðan hafl borist hingað til
lands með þessum rotmassa. Engu
síður var þessi innflutningur stöðv-
aður í kjölfar fjölmiölaumfjöllunar-
innar og sveppabúið sem notaði
hann og var i jarðhúsunum í Ártúns-
brekku hætti störfum.
Þola „frost og funa“
Hinar hæggengu veirur eru harð-
justjóra er árlega framleitt mjöl til
bæði fóðurs og áburðar, auk
dýrafitu sem einkum fer í svínafóð-
ur. Framleitt sé úr 5-600 tonnum af
hráefni en afurðimar séu um 300
tonn árlega.
Eyöileggja
taugafrumur innan frá
Hæggengar veirur hreiðra um sig
í taugavefjum og valda þar margvís-
legum skaða eins og sést hefur í
fréttamyndum sjónvarpsstöðva að
undanfórnu af breskum nautpen-
ingi. Þá eru afleiðingar eyðni-
veirunnar alþekktar, þ.e. hvernig
hún eyðileggur ónæmiskerfl líkam-
ans. Læknir sem DV ræddi við seg-
ir að í raun viti menn sáralítið um
hversu þessar veirur eru útbreiddar
og hvaða einkennum og sjúkdómum
þær valda í mönnum. Þannig geti
vel verið að Kreutzfeldt-Jacob-sjúk-
dómurinn sjaldgæfi sé af völdum
kúariðu eða jafnvel sauðfjárriðu.
Tvö tilfelli þessa sjúkdóms eru
þekkt hér á landi. Þá kunni að vera
að bæði MS-hrörnunarsjúkdómur-
inn, parkinsonsveiki og aizheimer
séu af völdum hæggengra veirusýk-
inga af einhverju tagi. Um þetta sé
enn ekkert hægt að fullyrða. Eitt sé
þó á hreinu að veirumar setjast upp
í taugafrumum, ekki síst í heilan-
um, þar sem þær lifa í mjög „vernd-
uðu“ umhverfi þar sem taugafrum-
ur eru mjög vel varðar fyrir utcmað-
komandi áhrifum, svo sem sýking-
um. Veirurnar hreinlega eyðileggi
taugafrumur innan frá.
Af þessum sökum sé líklegt að
þeir sem borða t.d. heila úr sviða-
hausum séu í meiri hættu með að
verða fyrir veirusýkingu en þeir
sem ekki neyta slíks matar. Þetta
gæti skýrt óvenju háa tíðni Kreutz-
feldt-Jacob-sjúkdómsins í Færeyjum
miðað við höfðatölu. Þá kann að
vera sama skýring á óvenjuhárri
tíðni þessa sjúkdóms hjá mannæt-
um í Nýju- Gíneu. -SÁ
- litlar líkur taldar á að kúariðan hafi borist til íslands
Rotmassi til svepparæktar var fluttur inn frá Bretlandi til íslands og var notaöur við svepparækt í jarðhúsunum í Ár-
túnsbrekku. Að notkun lokinni átti að eyða honum samkvæmt skilyrðum sem sett voru en enn í dag, 4-5 árum eftir
að innflutningurinn var stöðvaður f kjölfar fjölmiðlaumræðu um málið, eru leifar af notuðum rotmassa enn fyrir fram-
an jarðhúsin. DV-mynd BG
ar af sér og geta lifað lengi við erfið-
ustu skOyrði. Þær standast bæði
kulda og hita. Þannig eru dæmi
þess hér á landi að riða hefur kom-
ið á ný upp á bæjum eftir niður-
skurð á sauðfé, sótthreinsun fjár-
húsa og áralangt hlé á sauðfjár-
haldi. Samkvæmt því virðist veiran
geta lifað í jarðvegi í bithögum um
árabil. Hún getur einnig lifað af allt
að átta tíma suðu við 100 gráða hita.
Því er fræðilegur möguleiki á að
veiran geti borist með niðursoðnum
mat og tilbúnum frosnum réttum
sem innihalda nautakjöt en inn-
flutningur á slíku til landsins er
nokkur frá Bretlandi, einkum í
gæludýrafóðri.
Beinamjöl smitleið
í Bretlandi er talið að fóðurmjöl
sem framleitt er úr beinum og slát-
urúrgangi hafi verið afkastamikil
smitleið fyrir kúariðuveiruna. Gæti
hið sama verið uppi á teningnum
hér á landi?
í Borgarnesi er starfrækt mjöl-
verksmiðja sem framleiðir mjöl sem
notað er í dýrafóður úr beinum, inn-
mat og sláturúrgangi ýmsum.
Brynjólfur Sandholt yfirdýralæknir
segir að í Bretlanlli hafi verið bann-
að að nota slíkt mjöl 'í dýrafóður
árið 1989 og hafi útbreiðsla riðunn-
ar rénað við það. Er hætta á að
sauðfjárriða geti borist frá henni
um landið með afurðunum? Sigur-
geir Þorgeirsson segir þá hættu
litla. Borgarfjörður sé riðufrítt
svæði og lítil hætta á að hráefni úr
riðufé komi inn fyrir dyr verksmiðj-
unnar. Árið 1978 hafi eftirlit með
verksmiðjunni og aðfóngum hennar
verið hert mjög og ekkert hráefni
frá skepnum sem minnsti grunur
leikur um sjúkdóma í fari til vinnsl-
unnar heldur sé því eytt. Að sögn
Halldórs Jónssonar verksmið-
Dagfari
Stormur í vatnsglasi
Biskupinn yfir íslandi er ekki
enn þá laus sinna mála. Útkjálka-
prestur frá Hvammstanga hefur
krafist þess að biskupinn láti af
störfum vegna þess að klerkurinn
trúir ekki biskupnum og séra Flóki
i Langholtskirkju hefur skrifað
biskupnum bréf og krafist opin-
berrar afsökunarbeiðni úr biskups-
stóli. Prestar eru sem sagt stað-
ráðnir i því að halda deilum sínum
áfram.
Góðar líkur verða þó að teljast á
þvi að biskup komist hjá því að
svara þessum prestum sínum að
sinni þar sem þjóðin og fjölmiðl-
arnir hafa beint kastljósinu að öðr-
um og nýrri deilumálum. Nú eru
þeir komnir í hár saman, sjávarút-
vegsráðherrann sem situr í ríkis-
stjóminni og sjávarútvegsráðherr-
ann sem situr í LÍÚ. Þorsteinn
Pálsson og Kristján Ragnarsson
eru komnir í stríð.
Kristján og útgerðarmennirnir
hans hafa hótað að sprengja kvóta-
kerfið í loft upp ef ráðherrann
kemst upp með það að auka kvót-
ann hjá smábátaeigendum. „Við
eigum kvótann," segja útvegs-
menn, „við höfum verið góðir við
allar ríkisstjómir sem hafa stutt
kvótann og nú er verið að koma
aftan að okkur með því aö skerða
kvótann hjá okkur.“
Útvegsmenn héldu að Þorsteinn
væri vinur þeirra og stæði með
þeim og nú ætlar Þorsteinn að
svíkja lit vegna þess að smábáta-
eigendur hafa grátið á öxlinni á
honum og heimtað meira í sinn
hlut.
„Erum við ekki búnir að gráta
nóg,“ spyrja útvegsmenn með kökk
í hálsinum „eða verður Kristján
Ragnarsson enn einu sinni að ná í
grátstafinn sinn?“ Útvegsmenn
héldu að Kristján væri heimsins
frægasta og besta grátkerling í
heimi og þeim er fyrirmunað að
skilja að Arthur Bogason geti grát-
ið meira og betur en Kristján.
Þorsteinn segir að hann blási á
þessar hótanir útvegsmanna og
hann geri ekkert með það þótt þeir
móðgist. „Þetta er stormur í vatns-
glasi,“ segir Þorsteinn sjávarút-
vegsráðherra og er borubrattur.
Hér mætast stálin stinn. Hér eru
engir útkjálkaprestar að heimta af-
sagnir eða þvermóðskufullir lang-
holtsprestar að heimta afsakanir.
Hér er verið að takast á um kvót-
ann sem þingmenn segja að sé
þjóðareign. Hér er barist um
fjöreggið og hvað varðar þá þjóðina
um samvisku biskupsins? Hvað
varðar útvegsmenn um þjóðareign-
ina ef þeir mega ekki nota hana
eins og hingað til?
Þorsteinn ráðherra heldur að
þetta sé stormur í vatnsglasi en
hann gerir sér ekki grein fyrir því
að útvegsmönnum er fúlasta alvara
og enda þótt áreitni ráðherrans sé
ekki kynferðisleg er það samt
áreitni sem þeir munu svara fufl-
um hálsi.
Þorsteinn segir að kvótinn sé
ekki einkamál útvegsmanna. Sú yf-
irlýsing kemur nokkuð á óvart
vegna þess að ráðherrann hefur
hingað til staðið vörð um kvóta-
eign útvegsmanna og jafnan staðið
gegn því að útvegsmenn greiði
veiðfleyfagjald vegna þess að hann
hefur litið svo á að það sé þjóðinni
óviðkomandi hvemig kvótanum er
skipt á milli útvegsmanna.
Kristján Ragnarsson hefur sagt
Þorsteini sjávarútvegsráðherra og
öllum öðrum sjávarútvegsráðherr-
um að þetta sé svona og eigi að
vera svona og svona hafi það verið.
Hvers vegna er Þorsteinn allt í
einu hættur aö taka mark á Krist-
jáni? Er það virkilega svo að smá-
bátaeigendur séu búnir að finna
sér betri grátkerlingu heldur en út-
vegsmenn? Getur það verið að Þor-
steinn Pálsson haldi virkilega að
hann sé meiri sjávarútvegsráð-
herra en sjálfur Kristján?
Hér eru auðvitað ískyggilegir
hlutir að gerast þegar ríkisstjómin
og ráðherrar innan hennar halda
að þeir eigi að ráða ferðinni! Það
þurfa fleiri en biskupinn yfir ís-
landi að biðjast afsökunar á sjálf-
um sér áður en upp er staðið í þess-
ari deflu.
Dagfari