Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.1996, Blaðsíða 16

16
LAUGARDAGUR 13. APRÍL 1996
íslenskukennsla nýbúabarna í uppnámí vegna flutnings grunnskólans í haust:
Erum hræddar um að
„Við erum svolítið hræddar um
að nýbúabörnin gleymist því að
menntamálaráðuneytið virðist ætla
að losa sig við nýbúafræðsluna eins
og önnur verkefni grunnskólans um
leið og grunnskólinn flyst yfir til
sveitarfélaganna. Sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu hafa tekið ný-
búafræðsluna upp sem sérmálefni
og við höfum verið í starfshópi Sam-
taka sveitarfélaga á höfuðborgar-
svæðinu þar sem við höfum sagt frá
því í hverju starfsemin felst en við
höfum áhyggjur af börnum sem eru
dreifð í litlum sveitarfélögum úti
um allt land.“
Það eru stöllurnar Ingibjörg Haf-
stað og Ásta Kristjánsdóttir, verk-
efnisstjórar í nýbúafræðslu, sem
hafa orðið. Þær eru starfsmenn
menntamálaráðuneytisins með að-
setur í Miðbæjarskólanum. Ingi-
björg sér meðal annars um íslensku-
kennslu nýbúabarna en Ásta sér um
fullorðna en þeir fá íslenskukennslu
í farskólum úti á landi.
„Það eru svo margir lausir endar
ennþá og enginn veit hvernig þetta
verður. Nýbúafræðslan fer sjálfsagt
eins og allt annað yfir til sveitarfé-
laganna en þar sem nýbúafræðslan
er svo nýtilkomin þá hefur hún ekki
unnið sér fastan sess í skipulaginu
þannig að það hangir allt í lausu
lofti. Við óttumst að ráðgjöfin falli
niður hjá minni sveitarfélögunum,"
segir Ásta.
Börnin eru 300
Það eru rúmlega 300 börn sem
hafa verið í nýbúafræðslunni á veg-
um menntamálaráðuneytisins í vet-
ur. Þar af er meirihlutinn á höfuð-
borgarsvæöinu og Reykjanesi en
fjórðungur er dreifður út um landið.
Nýbúafræðslan gengur út á það að
kenna börnum og fullorðnum ís-
lensku auk þess sem reynt er að sjá
til þess að börnin dragist ekki aftur
úr jafnöldrum sínum menntunar-
lega séð. Börnin fá nýbúafræðslu
um leið og þau koma til landsins og
byrja í móttökudeildinni átta ára
gömul. Þau eru frá hátt í 50 þjóð-
löndum.
Það eru þrír svokallaðir móttöku-
skólar á höfuðborgarsvæðinu sem
taka við nýbúabörnum fyrst eftir að
þau byrja í skóla. Vesturbæjarskól-
inn er með börn á aldrinum 8-12
ára. Æfingaskóli Kennaraháskólans
er með börn sem hafa tónamál að'
móðurmáli og Austurbæjarskólinn
er blandaður börnum frá öllum
heimshornum. Miðað er við að
börnin séu aðeins eitt ár í móttöku-
skóla og fari síðan í skóla hvert í
sínu hverfi og fái þá áframhaldandi
stuðning.
Erfiðast fyrir
börn frá Asíu
Það er erfitt fyrir erlenda rlkis-
borgara að flytja til íslands af mörg-
um ástæðum. Aðstæður nýbúanna
eru mjög mismunandi og sama gild-
ir um möguleika þeirra á því að til-
einka sér íslenskuna. Ásta og Ingi-
björg segja að það sé mun auðveld-
-segja Ingibjörg Hafstað og Ásta Kristjánsdóttir, verkefnisstjórar í nýbúafræðslu
Ingibjörg Hafstað og Ásta Kristjánsdóttir, verkefnisstjórar í nýbúafræðsiu hjá menntamálaráðuneytinu, óttast að ís-
lenskukennsla nýbúabarna úti á landi falli hugsanlega niður í haust þegar sveitarfélögin taka við grunnskólanum.
DV-mynd ÞÖK
ara fyrir börn frá hinum norður-
löndunum og öðrum löndum Evr-
ópu að læra íslensku, það hjálpi til
hversu lík móðurmál þeirra eru ís-
lenskunni auk þess sem þau gangi
inn í hugsunarhátt sem er svipaður
þeirra eigin.
Fyrir börn frá Asíu, til dæmis
Taílandi, er erfiðara að læra ís-
lensku því að íslenskan er allt öðru-
vísi en móðurmál þeirra auk þess
sem menningin er gjörólík. íslend-
ingar vilja óðfúsir tala ensku við út-
lendinga, hvort sem útlendingarnir
kunna ensku eða ekki. Ásta segir að
ísiendingar séu meinlætamenn á
tungumálið og Ingibjörg tekur í
sama streng. Þeir séu ekki hrifnir af
því að tungumálið sé talað bjagað.
Ingibjörg bendir á að íslendingar
séu alltaf að leiðrétta þá sem tala
vitlaust og geti þannig drepið niður
tjáningarþörfina.
„Reynslan hefur sýnt að því
óskyldara sem móðurmálið er því
mikilvægari er góður grunnur í
mtðurmáli. Börn sem alast upp með
móöurmál, sem er skylt íslensk-
unni, yfirfæra auðveldlega frá móð-
urmálinu yfir á íslensku og hafa
þannig grunn til að byggja á í öðru
tungumáli. Börn frá Ásíu hafa það
ekki. Þau eru alin upp í allt öðru
hugarfari og hugmyndafræðin á bak
við tungumálið er allt öðruvísi,"
segir Ingibjörg.
Samkvæmt danskri rannsókn er
mun meiri agi og skýrar reglur inni
á heimilum nýbúafjölskyldna. Ný-
búabörnin vita mun betur hvar þau
standa og hvert þeirra hlutverk er
inni á heimilinu en á heimilum
danskra barna. Nýbúabörnin rugl-
ast þegar þau fara í skóla þar sem
allt byggist á norrænni lýðræðis-
hefð, óskrifuðum reglum, einstak-
lingshyggju og sjálfsbjargarhvöt. í
skólum á Norðurlöndum er áhersla
lögð á að byggja upp egóið.
Misjafnar aðstæður
En það er fleira sem veldur ný-
búabörnum frá fjarlægum heimsálf-
um erfiðleikum í nýja landinu. Þau
alast upp í menningu foreldra sinna
en þurfa að læra íslenska menningu
því að hún er framtíð þeirra. Ein-
hvern veginn verða börnin að sam-
eina þetta tvennt og er það einmitt
það sem nýbúafræðslan á meðal
annars að hjálpa þeim við.
Ingibjörg og Ásta segja að það sé
mjög misjafnt hvernig aðstæður ný-
búabörnin hafa til að læra íslensk-
una og jafnvel móðurmál sitt. Þær
segja að í sumum tilfellum tali for-
eldrar saman þriðja mál, til dæmis
ensku. Pabbinn er kannski alltaf á
sjó og mamman er sú eina sem tal-
ar móðurmál sitt við barnið. Með
þessu segja þær að barnið öðlist
veikan móðurmálsgrunn.
„Þetta getur orðið til þess að ís-
lenskunámi barnsins seinkar og það
nær ekki eðlilegum málþroska.
Þetta verður fátæklegt málumhverfi
meðan okkar krakkar byrja að fá
móðurmálsáreiti strax í svalavagn-
inum,“ segja þær.
Nýbúabörn á íslandi hafa engan
rétt til þess að fá móðurmáls-
kennslu þó að þó að nú sé verið að
gera tilraunir með móðurmáls-
kennslu meðal Víetnama, spænsku-
mælandi fólks, kínversku- og ensku-
mælandi barna. íslensk börn, sem
eru nýfluttir að utan, fá enga aðstoð
við íslenskunámið fyrst eftir flutn-
inginn.
Mega ekki missa úr
í nýbúafræðslunni á vegum
menntamálaráðuneytisins er reynt
að búa börnin vel undir líf sitt á ís-
landi þannig að þau skilji og lesi ís-
lensku og geti menntað sig á því
tungumáli. Ingibjörg segir að ný-
búafræðslan í Reykjavík sé orðin
nokkuð föst í sessi en erfiðara við
að eiga á Reykjanesi þar sem börn-
in séu mjög dreifð og langt á milli
skóla.
„Reykjanesið er miklu erfiðara.
Þau eru mörg þar en miklu dreifð-
ari og ekki auðvelt að safna þeim
saman í hóp. Það er ekki hægt að
setja krakka frá Grindavík í skóla í
Sandgerði þannig að það er miklu
dýrara og erfiðara að skipuleggja
nýbúafræðsluna þar. Sama er að
segja um alla hinir úti á landi, einn
á Króknum, tveir á Siglufirði, einn í
Þorlákshöfn og svo framvegis. Það
er þar sem vandinn verður við yfir-
færsluna," segir Ingibjörg.
Hún telur að miðlæg ráðgjöf
vegna nýbúafræðslunnar verði að
vera yfir allt landið eftir yfirtöku
sveitarfélaganna á grunnskólanum
því að annars verði erfiðara að
halda utan um fræðsluna. Hættan
er líka sú að það verði ekki rými til
að hugsa um nýbúabörnin úti á
landi því að þau verði svo fá á
hverjum stað.
Skrifast á
á internetinu
Hjallaskóli er með þróunarverk-
efni í gangi þar sem reynt er að
skipuleggja nýbúafræðsluna á
Reykjanesi með hjálp tölvutækninn-
ar. Allir skólarnir, sem eru með ný-
búanemendur innan sinna veggja,
eru tengdir á internetinu. Á heima-
síðunni eru upplýsingar fyrir kenn-
arana. Ingibjörg segir að krakkarn-
ir séu mjög áhugasamir um þessa
tilraun og séu mörg hver komin
með pennavini.
Á næstunni verður farið út í það
að láta nýbúabörnin skrifa um há-
tíðisdaga sína og daga sem tengjast
trúarbrögðum þeirra og verður text-
inn settur inn á heimasíðuna og
flöggin skönnuð inn. í vor hittast
börnin svo á tveggja daga vinnutörn
í Hjallaskóla í Kópavogi og aftur
næsta haust.
Fullorðnir nýbúar fá íslensku-
kennslu á höfuðborgarsvæðinu og á
vegum farskólanná úti á landi og
hafa þau námskeið veriö vel sótt. Þá
hefur einnig borið á því að íslensk-
unámskeið hafi verið haldin að
frumkvæði fyrirtækja og virðist sú
starfsemi fara vaxandi.
-GHS