Dagblaðið Vísir - DV - 18.04.1996, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 18. APRÍL 1996
13
Fíkniefnasirkusinn
Kjallarinn
Marjatta ísberg
kennari
að sjá tilganginn með náminu. En
ef skólamenntun er ekki í háveg-
um höfð í nánasta umhverfi þess
væri það í hæsta máta óeðlilegt ef
barnið sæktist eftir henni. í slíku
tilfelli er kennarinn í vanda stadd-
ur. Ekki einu sinni afburðakenn-
ari getur fengið ófúsan nemanda
til að læra.
Það er e.t.v. hægt að þvinga
hann til að sitja í skólastofu en
ekki til að læra. Hér á höfuðborg-
arsvæðinu er því aftur á móti oft
hrósað hversu vel ákveðnir skólar
standa sig. Enginn virðist þó þora
að segja upphátt að um mismun-
andi hráefni geti verið að ræða
frekar en að starfsmenn með-
höndli það mismunandi vel.
í tilteknum skóla, sem sýnir
stöðugt háar einkunnir, er til
dæmis mikill hluti foreldra barn-
anna langskólagenginn. Það er
eðlilegt að slíkir foreldrar fylgist
með námi barna sinna, hjálpi
þeim og hvetji. Og slíkum börnum
finnst líka eðlilegt að vinna til að
fá háar einkunnir. Börnin taka
foreldra sína oftast til fyrirmynd-
ar.
Nokkurn veginn það sama gild-
ir um einkaskóla. Kennari við
slíkan skóla sagði einu sinni:
„Nemendur okkar eru ekki betur
gefnir en annars staðar en ein-
kunnir þeirra eru betri vegna þess
að hér eru eingöngu börn sem
hugsað er um.“
Marjatta ísberg
„En þó að greind barnsins og hæfileikar
þess, auk kennslunnar, hafi töluvert að
segja um námsframvinduna þá er það
einnig nánasta umhverfi barnsins, heimil-
ið og félagsleg aðstaða þess sem ræður
miklu.
Hvaö segja einkunnir
um gæði kennslunnar?
Oft gerist það á vorin að fjöl-
miðlar og almenningur tala um ár-
angur nemenda í mismunandi
skólum. Þá eru gjarnan teknar
einkunnir í samræmdu prófunum
og þær bornar saman.
Sumir skólar eða jafnvel land-
svæði virðast beinlínis skera sig
úr, annaðhvort með sérstaklega
slakan árangur eða með toppein-
kunnum. Svo röðum við skólun-
um í flokka eftir gæðum, án þess
að hugsa mikið um það sem felst í
því að vera „góður skóli“. Eða
hvort markmiðið að sýna háar
einkunnir eigi yfirleitt að vera að-
alsmerki góðs skóla.
Umhverfið skiptir máli
í huga okkar flestra eru góðar
einkunnir grunnskólabarna vitn-
isburður um hæfni kennara
, þeirra. Og óneitanlega hefur kenn-
arinn og kennsluhættir hans mik-
il áhrif á börnin. En í þessari um-
ræðu vill gjarnan gleymast að
kennarar fá ekki einhverja staðl-
aða einstaklinga upp í hendurnar.
„Hráefnið" getur verið mismun-
andi á mismunandi stöðum, hvort
sem við viljum viðurkenna það
eða ekki. Einn kunnur skólamað-
ur einfaldaði málið með því að
segja: „Það er ekki hægt að setja
20 tonn í 12 tonna bát.“
En þó að greind barnsins og
hæfileikar þess, auk kennslunnar,
hafi töluvert að segja um náms-
framvinduna þá er það einnig nán-
asta umhverfi barnsins, heimilið
og félagsleg aðstaða þess sem ræð-
ur miklu. Það er alkunna hér á
landi að í verstöðvum var oft á tíð-
um erfitt að hvetja börn til að
læra. Og til hvers hefði barnið þá
átt að læra? Það hafði séð að
menntamenn staðarins voru oft á
mun lægri launum en þeir sem
luku bara skyldunámi og fóru svo
að vinna.
Foreldrar eru fyrirmyndir
Til að barnið læri vel þarf það
Það er e.t.v. hægt að þvinga ófúsan nemanda til að sitja í skólastofu en ekki til að læra, segir m.a. í greininni.
Á íslandi hefur vitræn umræða
um ávana- og fikniefni átt erfitt
uppdráttar. Umfjöllun um fikni-
efnamál hefur einkennst af upp-
hrópunum og tímabundnu óðagoti
einstakra félagasamtaka er vilja
nota ótta almennings við fikniefni
sér til framdráttar og í fjáröflunar-
skyni. Fjölmiðlar, einkum dagblöð
og tímarit, hafa sömuleiðis alið á
vandlætingu og hneykslunargirni
í garð ólöglegra vímugjafa og neyt-
enda þeirra, enda æsifréttir hent-
ug leið til að auka söluna.
Enginn munur hefur verið gerð-
ur á mismunandi tegundum ólög-
mætra fikniefna. Öll eru þau
flokkuð sem „eiturlyf ‘ og neytend-
ur þeirra úthrópaðir sem „eitur-
lyfjaneytendur". Sjálft orðið „eit-
urlyf‘, sem á sér enga samsvörun
í öðrum tungumálum svo mér sé
kunnugt um, sýnir í hnotskurn
flónskuna sem ríkir í þessum mál-
um hér á landi. Fyrri hlutinn „eit-
ur“ stendur fyrir það sem deyðir
en seinni hlutinn „lyf‘ það sem
læknar eða líknar. Hugtakið „eit-
urlyf‘ felur því í sér ósættanlega
mótsögn enda orðskrípi sem þjón-
ar engum tilgangi öðrum en að
gera lítið úr þeim sem kjósa að
neyta ólöglegra vímuefna.
Fíkniefnasala ríkisins
Sölumenn og innflutningsaðilar
kannabisefna eru ósjaldan kallað-
ir „sölumenn dauðans", þó öllum
sem kynna sér þessi mál ætti að
vera kunnugt að kannabis, ólíkt
t.d. tóbaki og áfengi, veldur ekki
banvænum eitrunum hjá mönn-
Kjallarinn
Guðmundur S. Jónasson
rithöfundur
um. Hófleg neysla kannabisefna er
ekki talin heilsuspillandi. Kanna-
bis er ekki líkamlega ávanabind-
andi, þolmyndun er lítil sem engin
og fráhvarfseinkenni gera ekki
vart við sig þó neyslu sé hætt.
Andleg fikn getur að vísu myndast
í verkun kannabisefna.
Þótt sumir einstaklingar verði
tilfinningalega háðir nautnum ví-
munnar veldur hófleg neysla ekki
heilsuvanda eða þjóðfélagslegum
skaða. Um þetta eru vísindamenn
sammála. Það hlýtur því að teljast
dæmalaus skinhelgi hjá íslenskum
stjórnvöldum, að sekta og fangelsa
fólk fyrir neyslu og innflutning á
kannabisefnum, á sama tíma og
þau halda dauðahaldi í einkasölu
áfengis og tóbaks - sölu á fikniefn-
um sem valda mun meira
heilsutjóni og félagslegum skaða.
Hræðsluáróður
Fræðsluefni í forvarnarstarfi
inniheldur nær undantekningar-
laust rangfærslur um ólögleg
fikniefni, enda virðist tUgangur-
inn vera fyrst og fremst sá að reka
aróður fynr akveðnum sjónarmið-
um, fremur en að upplýsa fólk um
verkun og afleiðingar fikniefna-
notkunar. Þannig hefur því verið
haldiö fram að þeir sem neyti
kannabis ánetjist öörum „ennþá“
hættulegri vímugjöfum, svo sem
kókaíni eða heróíni. Þessi stað-
hæfing er algjör firra og styðst
ekki við neinar vísindalegar rann-
sóknir.
Engar lyfjafræðilegar og félags-
fræðUegar rannsóknir, hvorki fyrr
né síðar, hafa sýnt fram á að
neysla kannabis leiði til notkunar
sterkari efna. í þessu sambandi
verður jafnframt að gera skil á fé-
lagslegri notkun, þar sem neysl-
unni er stillt í hóf, og ávananotk-
un sem felur í sér reglubundna
neyslu efnisins. Fíklar og hömlu-
leysið sem einkennir neyslu
þeirra gefa ekki rétta mynd af öll-
um þeim sem neyta ólöglegra
fikniefna. Ekki fremur en neysla
áfengissjúklinga gefur rétta mynd
af öUum þeim sem hafa vín um
hönd.
Af sama meiði er sú stefna að
ýkja vandann. Gífuryrði á borð
við „þjóðarböl" og „eiturlyfjafar-
aldur“ eru tU þess eins að slá ryki
í augu fólks og beina athyglinni
frá aðkallandi vanda íslensks sam-
félags, svo sem vaxandi misskipt-
ingu auðs, landflótta og atvinnu-
leysi. í umræðu um fikniefnamál
verður að taka mið af traustum,
vísindalegum heimildum.
Siðferðilegt mat, sleggjudómar
eða óskhyggja á ekki heima í um-
fjöllun um jafn vandmeðfarin mál.
Þegar til lengra tíma er litið geta
misvísandi upplýsingar gert meira
ógagn en gagn, jafnvel þótt mark-
miðið sé að hræða fólk frá því að
prófa ólögleg fíkniefni.
Guðmundur S. Jónasson
„Gífuryrði á borð við „þjóðarböl“ og „eit-
urlyfjafaraldur“ eru til þess eins að slá
ryki i augu fólks og beina athyglinni frá
aðkallandi vanda íslensks samfélags.“
Með og á
móti
Kvóti ekki aukinn á yfir-
standandi fiskveiðiári
Rétt
ákvörðun
„Á liðnu
vori sam-
þykkti ríkis-
stjórnin svo-
kallaða afla-
reglu, sem
kveður á um
að veiða skuli
úr þorskstofn-
inum ár hvert
25% af meðal- maður Vélstjórafé-
veiðistofni yf- la9S lslands-
irstandandi
árs, þó aldrei
minna en 155
þúsund lestir. Þegar aflahámark-
ið fyrir yfirstandandi ár var
ákveðið hefði 25% reglan gefið
um 140 þúsund tonna afla en
vegna lágmarksákvæðisins var
aflinn ákveðinn 155 þúsund
tonn.
Þær niðurstöður Hafrann-
sóknarstofnunar sem nú liggja
fyrir benda til þess að stærð
veiðistofnsins sé nálægt þeim
mörkum sem gefa aflaheimild,
samkvæmt 25% reglunni upp á
155 þúsund lestir. Þess vegna er
ekkert að finna í þeim gögnum
sem nú liggja fyrir sem réttlætir
það að auka við veiðiheimildir í
þorski á yfirstandandi ári, og því
var ákvörðun sjávarútvegsráð-
herra í málinu hárrétt við ríkj-
andi aðstæður.
Þeir sem tala um það að við
þessar aðstæður hefði ráðherra
átt að auka við þorskaflann eru í
reynd að segja tvennt. Fyrir það
fyrsta átti ráðherrann að. taka
ákvörðun sem gekk I berhögg
við samþykkt ríkisstjórnarinnar
frá því í maí á liðnu vori, sem ég
tæpast trúi að nokkur ætli hon-
um. í annan stað átti hann að
taka ákvörðun sem gekk þvert á
niðurstöður okkar færustu sér-
fræðinga á þessu sviði, en þess í
stað að taka tillit til skoðana
fiskifræðilegra skottulækna sem
stundað hafa óábyrg yfirboð um
afla á íslandsmiðum svo lengi
sem ég man.“
Guðjón A. Krlstj-
ánsson, formaður
Farmanna- og fiski-
mannasambands
íslands.
Sorgleg
mistök
„Ég tel að
ákvörðun sjáv-
arútvegsráð-
herra sé röng
þar sem flot-
ann vantar
auknar þorsk-
veiðiheimildir
sem meðafla á
þessu fisk-
veiðiári.
Hvergi er hægt
að finna því
stað með rök-
um að þorsk-
stofninum
væri hætta
búin þó veiðar væru auknar nú.
Tuttugu þúsund tonn veidd í
apríl til ágúst auðvelda veiðar á
tegundum sem nægur kvóti er af
og bæta umgengni og auka at-
vinnu.
Hvaða líffræðirök liggja til
þess að veiða megi t.d. 50 þúsund
tonn í viðbót frá 1. september en
ekki hluta af því magni 100 dög-
um fyrr? Niðurstaða ráðherra
eru sorgleg mistök og valda
skaða þorskstofnsins. Hátt leigu-
verð þorskkvóta er algjört rugl,
framsalskerfi aflaheimilda á að
leggja af nú þegar, það skaðar
mjög umgengni og nýtingu
þorskstofnsins og veldur því að
valið er úr þorskaflanum.“
-bjb