Dagblaðið Vísir - DV - 19.07.1996, Blaðsíða 6

6
FÖSTUDAGUR 19. JÚLÍ 1996
Neytendur
Vörugjöldin fela 1 sér neyslustýringu:
Ristar þú brauðið
lárétt eða lóðrétt?
- þaö skiptir máli fjárhagslega
Paö er mun hagstæöara aö rista brauöiö en aö grilla þaö. Þessi kona ætlar aö nýta verðmunin út í ystu æsar.
DV-mynd JAK
Þann 1. júlí sl. tóku gildi lög sem
samþykkt voru á Alþingi 4. júni og
breyttu gildandi lögum um vöru-
gjald. Fyrir lagabreytinguna voru
vörugjaldsflokkarnir sjö og vörum
skipað í þá flokka. Ákveðin pró-
sentagjöld voru svo tengd flokkun-
um. Þær meginbreytingar, sem
gerðar hafa verið, eru fjölgun gjald-
flokka, flutningur vörutegunda
milli gjaldflokka og breytingar á út-
reikningi vörugjaldanna en hann er
nú tvenns konar. Annars vegar
þannig að tiltekin fjárhæð fyrir
hvert kílógramm eða hvern lítra af
vörunni er lögð á. Hins vegar er
prósentugjaldinu viðhaldið, hlutfall
af verðmæti vörunnar.
Vörugjöldunum er, eins og öðrum
sköttum, ætlað að afla ríkissjóði
tekna og komu í stað innflutning-
stolla sem nú eru ekki taldir geta
samrýmst EES-samningnum.
Munar um vörugjöldin
Neytendur verða dagiega varir
við gjöldin í innkaupum sínum og
munar verulega um þau, sérstak-
lega með tilliti til þess að virðis-
aukaskatturinn reiknast svo líka af
vörugjöldunum. En menn eru þó al-
mennt sammála um að með nýju
lögunum hafi vörugjöldin í heildina
lækkað lítillega. Hins vegar hefur
engan veginn verið látið af þeirri
neyslustýringu sem falist hefur í
gjaldtöku af þessu tagi. Jón Sch.
Thorsteinsson hjá Sól segir t.d. að
safamarkaðurinn á íslandi sé um
15% minni en í Þýskalandi og sé
markvisst haldið niðri með háum
gjöldum. Nú bera safar vörugjöld
sem nema 9 kr. á lítrann en á t.d.
mjólkina leggjast engin vörugjöld.
Jafnvel kolsýrt vatn ber vörugjald
upp á 9 kr. á lítrann. Alexander Þór-
isson hjá Vífilfelli telur lagabreyt-
inguna til góöa. „Með magngjaldinu
fer gjaldtakan ekki lengur eftir
verðmæti vörunnar þannig að þetta
kemur verr út fyrir ódýra vöru og
jafnar þannig samkeppnisstöðuna
milli framleiðenda.“ Gjaldið á gos-
drykkjum nemur nú 9 kr. á lítrann.
Raftækjaiönaöinum mismunaö
Kristmann Magnússon, stjómar-
formaður Pfaff, telur neyslustýring-
una greinilega. „Þegar Island gerði
samning um niðurfellingu tolla á ís-
lenskum sjávarafurðum í efnahags-
sambandinu, áttu íslensk stjómvöld
að fella niður tolla á iðnaðarvörum
frá sambandinu. Það var ekki gert
heldur tollunum breytt í vörugjöld.
Þetta er svívirða gagnvart íslensk-
um neytendum," segir Kristmann
og tekur sem dæmi um neyslustýr-
ingu aö tölvubúnaður beri engin
vörugjöld en raftæki allt að 30%.
Kristmann segir að í raftækjageir-
anum séu það straujárn og sauma-
vélar sem lækki, um 10% og 20%.
Þvottavélar, uppþvottavélar og
kæliskápar lækka um 4%. Um 5%
hækkun verður hins vegar á öllum
eldunartækjum.
Það vekur athygli að sams konar
tæki bera oft mishá vörugjöld. Það
er því ólíkt dýrara að rista brauð-
sneiðarnar lárétt heldur en lóðrétt
svo dæmi sé tekið um brauðristar
sem bera engin vörugjöld á meðan
samlokugrillin bera 20% gjald. Væri
þetta leiðrétt gætu samlokugrillin
lækkað um 16,6% að mati Krist-
manns. Annað dæmi eru sjónvörpin
sem bera 30% vörugjald, hafa þó
lækkað um 7,5%, þegar tölvubúnað-
ur ber engin gjöld. Og þó er hægt að
nýta margar tölvur til þess að horfa
á sjónvarp.
Það er því ljóst að með vörugjöld-
um er verið að neyslustýra mark-
aðnum og á meðan svo er þurfa
neytendur, flestir a.m.k., að hugsa
sig tvisvar um áður en „brauðið er
ristað“.
-saa
GÁMES-kerfi við innra eftirlit
Þessa dagana eru fyrirtæki í mat-
vælaiðnaði að koma upp hjá sér
GÁMES-kerfi við innra eftirlit með
vinnslunni. GÁMES stendur fyrir
greiningu áhættuþátta og mikil-
vægra eftirlitsstaða. Þetta er gert í
kjölfar setningar reglugerðar áriö
1994 og er í samræmi við staðla Evr-
ópusambandsins. Krafa er því gerð
um að fyrirtæki sinni innra eftirliti
til að tryggja gæði, öryggi og holl-
ustu matvæla og að vörur þeirra
uppfylli þær kröfur sem til þeirra
eru gerðar. Innra eftirlitinu er auk-
inheldur gert að taka mið af
GÁMES-kerfinu en í því felast 5 at-
riði: þjálfun starfsfólks, hreinlætisá-
ætlanir, hitastigseftirlit, eftirlit við
vörumóttöku og frávikaviðbrögð.
Framleiðslufyrirtæki þurfa að auki
að uppfylla kröfur um flæðirit og
áhættugreiningu.
Heilbrigðiseftirlit í hverju heil-
brigðiseftirlitsumdæmi er eftirlits-
aðili með að þessu sé framfylgt.
Kristján Tryggvi Högnason hjá Heil-
brigðiseftirliti Reykjavíkur segir að
fyrirtækjum hafi verið gefinn frest-
ur til aö taka upp kerfið og vegna fá-
mennis í heilbrigðiseftirlitinu hafi
ekki enn verið gripið til aðgerða
vegna þeirra sem ekki hafa fram-
fylgt reglugerðinni. Fyrst um sinp
verði lögð áhersla á að hvetja fyrir-
'tæki til að feta í fótspor þeirra sem
fyrstir urðu til að taka við sér. í
Reykjavík hafa mörg fyrirtæki nú
tekið upp GÁMES. Nú síðast fékk
Hótel Saga viðurkenningu Heil-
brigðiseftirlits Reykjavíkur og segir
í fréttatilkynningu frá hótelinu að
það sé fyrsta íslenska hótelið sem
öðlist þessa viðurkenningu.
-saa
Emmessís hefur starfaö samkvæmt GÁMES frá áramótum. Hér afhendir
Ágúst Thorsteinsson heilbrigðisfulltrúi Erlu Þorleifsdóttur, starfsmanni
Emmessíss, viðurkenningarskjalið fyrir GÁMES-eftirlitskerfi.
Eru flugurnar
sólgnar í þig?
Frá því á síðastliönu sumri
hafa verið á markaðnum hér á
landi flugnafælur frá Trabo sem
fæla eiga frá mýflugur og
moskítóflugur. Fælurnar gefa frá
sér hljóð sem líkir eftir hljóði
karlflugunnar en það er kvenflug-
an sem bítur og aðeins yfir varp-
tímann en þá forðast hún karl-
fluguna. Fælurnar fæla ekki allar
flugur frá heldur koma þær í veg
fyrir sjálft mýbitið. Tvær gerðir
fælna eru til. Önnur er gerð fyrir
220-240 volta innstungu en hin
gengur fyrir rafhlöðum og er því
hægt að hafa hana á sér. Fælurn-
ar fást í lyfja- og veiðiverslunum,
fríhöfninni á Keflavíkurflugvelli,
flugvélum Atlanta og víðar.
Kaffitár
Kaffitár, espressóbar í Kringl-
uimi og kaffibrennsla í Njarðvík,
hefur sent frá sér fréttabréf, nú í
annað sinn á árinu. í bréfinu er
kaffilandið Eþíópía kynnt svo og
kaffi mánaðarins og kaffi vikunn-
ar á kaffibarnum í Kringlunni.
Einnig eru birtar nokkrar upp-
skriftir að sumardrykkjum kaffi-
unnenda. Islendingar þekkja
margir klakakaffi frá ströndum
Miðjarðarhafsins, Café Frappé í
Frakklandi, Café con Hielos á
Spáni. í Bandarikjunum er Ice
Coffee vinsælt. Lykillinn að góðu
klakakaffi, eins og eftirfarandi
grunnuppskrift er að, er kaffið
sem á að vera mikið brennt.
5 kaffiskeiðar (10 msk.) mikið
brennt kaffi
V2 lítri vatn
2 glös klakar
klakar í fjögur glös
8 msk. kaffirjómi
Hellt er upp á kaffið á venjuleg-
an hátt. Klakamir í glösunum
tveimur settir út í og þynnist þá
kaffið í hæfilegan styrkleika. Kaff-
inu er svo hellt í glösin fjögur og
2 msk. kaffirjóma hellt yfir ísmol-
ana og röri stungið í hvert glas.
Þeir sem drekka sætt kaffi geta
bætt í sykri áður en klakamir eru
settir í kaffikönnuna. Svo er hægt
að sleppa rjómanum.

\v rtfeögV
i+Sfcc *Si^l «w'
-'JsMHfce
Lítil Létta
Sól hefur lengi framleitt Léttu,
viðbit sem inniheldur minna af
mettuðum fitusýrum en mörg
önnur viðbit. Létta hefur verið til
í 400 gramma öskjum. Nú hefúr
Sól sett á markaðinn 6 og 10
gramma pakkningar af Léttu og á
skammturinn vel að duga á tvær
brauðsneiðar eða eitt rúnnstykki.
Til að byrja með veröur varan
flutt inn frá Svíþjóð en uppskrift-
in er sú sama og bragðgæðin því
þau sömu. Stefnt verður að fram-
leiðslu hér á landi von bráðar, allt
eftir viðtökum neytenda.
Meira um bílhræ
í kjölfar könnunar DV í síðustu
viku á kostnaði við fórgun bU-
hræja hafði Jeppapartasala ÞJ
samband við neytendasíðuna og
upplýsti okkur um að partasalan
hefði gert samning við hreinsun-
ardeUd Reykjavíkurborgar og
tæki 600 krónur fyrir að sækja bU-
hræið og farga því. Ef þarf að ol-
íuhreinsa hræið kostar það 1000
krónur aukalega.___________