Dagblaðið Vísir - DV - 11.11.1996, Blaðsíða 18

18
MÁNUDAGUR 11. NÓVEMBER 1996

Miðstöð óttans í heila okkar er fundin:
Möndluntjur breqst við
óttasvip í andliti
Nú þarf ekki lengur vitnanna við,
vísindamenn hafa fundið „miðstöð
óttans" í heila okkar. Miðstöð þessi
gerir okkur kleift að bera kennsl á
óttasvipinn í andliti annarra og
hana er að finna í svokölluðum
möndlungi, sem er möndlulaga eins
og nafnið gefur til kynna, í vinstra
gagnaugablaði heilans.
„Möndlungurinn svaraði mjög
ákveðið við myndum af fólki með
óttasvip í andlitinu," segir
Raymond Dolan, prófessor í tauga-
geðlæknisfræði við University Col-
lege í London, sem stóð að rann-
sókninni ásamt hópi annarra
lækna.
Niðurstöður vísindamannanna
styðja einnig kenningar um að til-
finningaviðbrögð séu okkur með-
fædd en ekki lærð, rásir fyrir þau
eru þegar í heila okkar við fæðingu.
Dolan og félagar hans einsettu sér
að leita að þeim hluta heilans sem
verður virkur þegar horft er á hrætt
fólk. Möndlungurinn hefur lengi
verið settur í samband við ótta en
það hefur þó aðeins gerst með
óbeinum rannsóknum. Fólk með
skaddaðan möndlung bregst t.d.
ekki við óttasvip í andlitum ann-
arra og heldur ekki við atburðum
eða hlutum sem ættu að hræða það.
Þá eru þeir apar óvenjugæfir sem
möndlungurinn hefur verið fjar-
lægður úr.
„Skilningur okkar á heilanum er
enn mjög takmarkaður en þó er
greinilegt að heilinn er ábyrgur fyr-
ir upplifun okkar á heiminum og
öllu því sem við gerurn," segir geð-
læknirinn John Morris sem vann
við rannsóknina.
Hann heldur áfram og segir nokk-
uð ljóst að við þurfum ekki að læra
hvernig við sýnum tiifinningar okk-
ar. „Það virðist vera okkur meðfætt.
Vísbendingar eru um að svipbrigð-
in í andliti okkar séu meðfædd, þau
eru eins í öllum menningarsamfé-
lögum,“ segir Morris.
Bresku vísindamennimir beittu
svokölluðum PET skanna við rann-
sókn sína en hann mælir starfsemi
heilans. Rannsóknin fólst í því að
fimm heilbrigðum sjálfboðaliðum
voru sýndar myndir af fjölda and-
lita sem sýndu ýmist merki ótta eða
ánægju, mismunandi mikil. Þátttak-
endunum var ekki skýrt frá tilgangi
rannsóknarinnar heldur vora þeir
aðeins beðnir um að segja til um
kynferði þeirra sem myndirnar
voru af. Fylgst var svo með
möndlungnum í vinstra gagnauga-
blaði um leið og myndirnir birtust.
„Möndlungurinn sýndi greinilega
meiri viðbrögð við óttasvip en
ánægju," segir í niðurstöðum rann-
sóknarinnar. Og viðbrögðin urðu
sterkari eftir því sem óttasvipurinn
var meiri.
Dolan segir að aðrir hluta heilans
séu einnig virkir þegar horft sé á
andlit með óttasvip og að frekari
rannsókna á þessu sé þörf.
Efast um að gagn
sá af íþróttakremi
Iþróttamenn grípa margir hverjir
til svokallaðs íþróttakrems eftir erf-
iðar æfingar eða samstuð við and-
stæðing úti á vellinum til þess að
lina sársaukann sem oft fylgir í
kjölfarið. Ekki er hins vegar víst að
græðandi eiginleikar krems af
þessu tagi séu eins miklir og af er
látið.
Lon Castle, sem starfar við
íþróttalækningamiðstöð Baylor
læknaskólans í Houston í Texas, ef-
ast um lækningamátt íþróttakrems.
„Hitinn sem myndast þegar verið
er að bera kremið á gerir sennilega
meira gagn en kremið sjálft," segir
hann.
Castle segir vandann felast í því
að kremið nær ekki að fara undir
yfirborð hörundsins og alla leið inn
í vöðvana, alveg sama hvað fram-
leiðendurnir segi. „Ég tel ekki að
rannsóknir styðji þær fullyrðingar.
Enginn hefur sannað að kremið fari
það djúpt,“ segir Castle.
Hann segir að eina efnið í svona
vöðvaáburði sem kunni að vera
meiddum íþróttamanni nokkur
hughreysting sé mentolið en hör-
undið hitni undan því. Hann telur
hins vegar að andlegi þátturinn
skipti miklu máli.
„Ef maður heldur að kremið geri
eitthvert gagn mun það gera það.
Hugurinn er ótrúlega öflugt læknin-
gatæki," segir Castle.
Hann segir að verði menn fyrir
því að togna eða meiða sig við
íþróttaiðkun sé miklu betra að bera
ís á eymslin en að hita svæðið þar í
kring með kremi.
„Manni finnst kannski mjög gott
að nudda svæðið eftir meiðsl en
með því er maður raunar að gera
leiðina greiðari fyrir fleiri bólgu-
frumur. ís þrengir aftur á móti æð-
amar. Þar með komast færri
þannig frumur að meiðslunum og
bólgan verður minni,“ segir Lon
Castle.
Óvinurinn leynist víða:
Fituskert fæði qetur
leitt til of mikifs áts
íslendingar fylgjast nú spenntir
með baráttu Gaua litla við aukakíló-
in í Dagsljósi Sjónvarpsins en eins
og allir sem reynt hafa er sá slagur
ekki alltaf auðunninn. Og óvinimir
leynast kannski víðar en margur
hyggur.
Fituskerta fæðið, sem tilvonandi
léttvigtarmenn hafa hallað sér að i
æ ríkara mæli, getur haft þveröfug
áhrif ef ekki er rétt með farið, að
sögn Barböru Rolls, prófessors í
næringarfræði við ríkisháskóla
Pennsylvaníu í University Park.
„Það þarf greinilega að upp-
fræða fólk um að nota verður
vöru þessa á ákveðinn hátt.
Sumt fituskert fæði er
enn kalor-
íuauð-
ugt
og
það
verð-
ur að
huga
að
því,“
segir
Barbara
Rolls.
í rann-
sókn sem Rolls
stóð fyrir kom nefnilega í ljós
að konur sem borðuðu fituskerta
jógúrt neyttu merkjanlega meiri
matar bæði í hádeginu og á kvöldin
en konur sem borðuðu feita jógúrt,
þótt jógúrttegundirnar innihéldu
jafn margar kaloríur. Hið gagn-
stæða var upp á teningnum þegar
þegar konurnar vissu ekkert um
fituinnihald fæðunnar sem þær létu
ofan í sig. Þær sem ekki vissu að
þær voru að borða fituskerta en
kaloríuauðuga jógúrt borðuðu
minna en þær sem fengu sér feita og
kaloríuauðuga jógúrt.
„Svo virðist sem þær hafi litið á
fituskerðinguna sem leyfi til að
borða meira, jafnvel þótt kalorium-
ar væru jafn margar,“ segir
Rofls.
Drykkir sem í eru
’'®r sett gervisætuefni
eins og sakkarín
hafa hins vegar
ekki þau áhrif að
meira sé drukkið
og þar með fáist
fleiri kaloríur.
Bar-
bara
Rolls segir
að vel sé hægt að
nota fituskert fæði sem lið í
því að ná af sér aukakílóunum en
það verði þá að koma i staðinn fyr-
ir fyrra fæði, í sama magni. Ekki
má nota það sem afsökun til að
borða meira. „Og svo er það dálítið
sem enginn vill heyra. Fituskerta
fæðið verður að vera hluti heil-
brigðs langtímamataræðis og lík-
amsræktar," segir Barbara Rofls.
;
:
1
I
S
I
Lærið að þekkja
sigurverana
Áströlsku dýraatferlisfræð-
ingamir Geoff Hutson og Marie
Haskell hafa uppgötvað aðferð
til að auðvelda veðhlaupaaðdá-
endum að velja þau hross sem
líkleg em til að sigra. Áætlun
vísindamannanna er í sex lið-
um.
Hutson segir að ef hestur eigi
að eiga einhverja möguleika á
að sigra í veðhlaupinu verði
hann m.a. að uppfylla eftirtalin
skilyrði: Ekki ætti að þurfa að
halda fast í hann þegar hann er
leiddur um svæðið, ekki ættu
að vera á honum neinar um-
búðir sem gætu falið meiðsli,
hann ætti ekki að bera of þunga
byrði og ekki ætti að þurfa að
leiða hann sérstaklega áður en
hann fer inn í ráshliðiö. Þá
verður hausinn á hestinum að
hallast 45 gráður.
Vísindamennimir skýrðu frá
uppgötvunum sínum eftir aö
hafa fylgst með rúmlega 800
veðhlaupahestum.
Gen ræður lögun
blómanna
Grasafræðingar í Bretlandi
hafa fundið einstakt gen sem
gefur blómum á borð við Ijóns-
munna og brönugras ákveðna
lögun þeirra. Gen þetta kemur í
veg fyrir að rósir líti út eins og
fagurfíflar eða ljópsmunnar
eins og túlípanar. Frá þessu er
sagt í tímaritinu Nature.
Gen af þessu tagi, sem kemur
í veg fyrir aö blómin verði sam-
hverf, hefur ekki verið greint i
plöntum áður. Að sögn grasa-
fræðinganna em ósamhverf
blóm lengra komin á þróun-
arbrautinni en einfaldari blóm
eins og fagurfiflar. Þessi eigin-
leiki er alla jafna settur í sam-
band við blóm sem frævuð era
af skordýrum.
Blóðprótín og
alsheimer
Kanadískur læknir, Wflfred
Jeffries, hefur komist að því að
ákveðið prótín er að finna 1
meira magni í blóði alsheimer-
sjúklinga en annarra.
Uppgötvun þessi gæti leitt til
þess að þróað verði próf sem
greinir þennan ólæknanlega
heilahrömunarsjúkdóm. Enn
sem komið er er ekki hægt að
gera óyggjandi greiningu á als-
heimer nema meö krafningu
eftir dauða þótt læknar geti
greint á milli alsheimar og ann-
ars konar heilahrömunarsjúk-
dóma sem suma hverja er hægt
að meðhöndla.
Prótínið, sem hér um ræðir,
heitir p97 og bindur jám.