Dagblaðið Vísir - DV - 14.11.1996, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 14. NÓVEMBER 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aóstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
r
I húsi foringjans
Brotalínur íslenzkra stjómmála eru ekki frekar milli
Sjálfstæöisflokksins og annarra flokka heldur en milli
ýmissa annarra hugsanlegra samstarfsmynstra. í leiðara
DV í gær var rakið, hvernig raða má flokkum í ýmiss
konar hópa eftir nokkrum mikilvægum málaflokkum.
Bent var á, að Alþýðuflokkurinn er að sumu leyti sér
á parti vegna stefhunnar í málefiium Evrópu, fiskveiði-
stjómar, landbúnaðar og neytenda. Bent var á, að Fram-
sóknarflokkurinn og Sj álfstæðisflokkurinn standa sum-
part saman vegna samstarfs kolkrabba og smokkfisks.
Morgunblaðið hefur bent á, að Sjálfstæðisflokkurinn
og Alþýðubandalagið eru orðnir pólitískir nágrannar
vegna eindreginnar andstöðu beggja flokka við hvers
konar breytingar, einkum í Evrópusamstarfi og skipu-
lagi fiskveiða. Þetta eru íhaldsflokkamir tveir.
Niðurstaða DV var, að samstarf í stíl Reykjavíkurlist-
ans muni ekki ganga upp á landsvísu, af því að það, sem
sameinar flokka þess, eru einkum atriði á sviði byggða-
mála en sárafá á sviði landsmála. Reykjavíkursamstarf-
ið verður ekki yfirfært með árangri á landsvísu.
Kvennalistinn efast um gildi vinstra samstarfs og spyr:
Samstarf um hvað? Svarið finnst ekki, meðal annars af
þeim ástæðum, sem raktar vom í leiðara DV í gær. Mál-
efnasamstöðuna vantar. Hefðbundin flokkun í hægri og
vinstri gefur ekki rétta mynd af flóknu mynstri.
Ein mælistikan í þessu dæmi er ásinn milli jafnaðar
og framtaks. Önnur er ásinn milli íhalds og breytinga.
Þriðja er ásinn milli vemdaðra stórfyrirtækja og al-
menns atvinnulífs. Fjórða er ásinn milli karla og
kvenna. Flokkamir raðast margvíslega í fjölbreytt
mynstur.
Því fleiri mælistikur, sem teknar em inn í samstarfs-
dæmi, þeim mun líklegra er, að niðurstaðan fæli þá frá,
sem em ósammála staðsetningu samstarfsins á einhverj-
um ákveðnum ási. Því færri mælistikur, sem notaðar
em, þeim mun minna er í rauninni sameinazt um.
Ekki má heldur gleyma, að málefiii em aðeins ein af
mörgum forsendum þess, að kjósendur skiptast milli
flokka. Sumir fæðast beinlínis inn í flokka og aðrir alast
upp í stuðningi við þá, á sama hátt og menn styðja
íþróttafélag, af því bara að það er þeirra félag.
Loks má ekki gleyma, að margt fólk setur menn ofar
málefiium. Það telur ekki vera í verkahring flokks-
manna að búa til málefhi handa leiðtogum til að fara eft-
ir. Það telur þvert á móti vera í verkahring leiðtoganna
að ákveða málefni handa flokksmönnum til að styðja.
Sjálfstæðisflokknum hefur gengið vel, af því að hann
hefur ekki verið upptekinn af öðrum málefhum en ein-
dregnum stuðningi við kolkrabbann og hefur í stað mál-
efna lagt áherzlu á foringjann mikla, sem leiðir hjörðina
í þá átt, sem hann ákveður sjálfur hverju sinni.
Reykjavíkurlistanum gekk vel, af því að hann bauð
foringja til að safnast um. Málefni listans hefðu ekki
dugað honum ein, þótt málefhasamstaða sé margfalt
auðveldari á byggðavísu en landsvísu. Úrslitum í fylgi
listans réð fólk, sem vill, að borgarstjóri ráði ferð.
í þessu liggur svar við spurningunni: Samstarf um
hvað? Svarið er ekki samstarf um málefni, heldur um
menn. Kjósendur eru almennt ekki svo sjálfstæðir eða
ákveðnir í skoðunum, að þeir kjósi samkvæmt því. Þeir
kjósa flestir af vana eða af trú á foringjann sinn.
Af biblíunni má læra, að í húsi foringjans eru margar
vistarverur. Þetta hefur Sjálfstæðisflokkurinn lengi vit-
að. Aðrir flokkar eru núna að reyna að skilja það.
Jónás Kristjánsson
í umræðunni hafa meginrökin
fyrir ál- og orkuframkvæmdum
verið hagvaxtaráhrif þeirra. í því
sambandi hafa menn rýnt i vöxt
landsframleiðslunnar og sagt
sem svo að vegna framkvæmd-
anna aukist landsffamleiðslan
um til dæmis 1%. En hér er ekki
allt sem sýnist þvi hagvöxt má
mæla á mismunandi vegu og er
áríðandi að velja réttan mæli-
kvarða með hliðsjón af tilgangi
mælingarinnar hverju sinni. Ef
hagvöxtin1 á að gefa vísbendingu
um bætt lífskjör er rétt aö leggja
til grundvallar vöxt þjóðartekna,
þ.e. raunverulega tekjuaukningu
þjóðarinnar. Aðrir mælikvarðar
eins og vöxtur landsframleiðsl-
unnar eða vöxtur þjóðarfram-
leiðslunnar gefa hins vegar ekki
rétta mynd af bata lífskjara, þótt
þeir séu oft notaðir. Lítum á
þetta nánar.
Erlendur virðisauki
Landsframleiðslan mælir þá
framleiðslu sem á sér stað í land-
inu á einu ári. Erlendir aðilar
eiga hins vegar tilkall til hluta af
þeirri ffamleiðslu, sem greiðist
til þeirra í formi vaxta- og arð-
greiðslna. Ef sá hluti er dreginn
frá landsframleiðslunni fæst
þjóðarffamleiðslan, þ.e. sá hluti
ffamleiðslunnar sem fellur þjóð-
inni tiL En til þess að skapa þá
ffamleiðslu hefur hluti af fjárfest-
1J úgvfclir áh og odlsi amkvæmda ÞJóðhagsreikningar M. kr. Hagvöxtur
1. Laun r ) 1 1.500
2. Hagnaöur 400
3. Vextir 1.100
4. Afskriftir (afborganir) 1.100 i
5. Verg landsframleiösla (1+2+3+4) 4.000 0,8%
(2) - Hagnaöur -400
(3) - Vextir -1.100
6. Verg þjóöarframleiðsla (5-2-3) 2.500 0,5%
(4) - Afskriftir (afborganir) -1.000
7. Þjóöartekjur (6-4) 1.500 0,3%

Aukning þjóðartekna er því til lengri tíma litið grunnurinn að bættum lífs-
kjörum.
Hagvöxtur ál- og
orkuframkvæmda
ingu (ál- og orkumannvirkj-
um) þjóðarinnar notast eða
étist upp. Þjóðartekjur eða
hrein þjóðarframleiðsla taka
því tillit til þeirrar eyðingar
eða afskrifta og mæla því
raunverulegar tekjur þjóðar-
innar á hveiju ári. Aukning
þjóðartekna er þvi til lengri
tíma litið grunnurinn að
bættum lífskjörum. Sam-
kvæmt þessu þýðir því auk-
in landsframleiðsla ekki
nauðsynlega bætt lífskjör ef
vöxtur þjóðartekna er veru-
lega minni, eins og eftirfar-
andi umfjöllun sýnir.
Ef árlegur meðalvirkis-
auki, þ.e. laun, hagnaður,
vextir og afskriftir, vegna ál-
og orkuvera er 4.000 millj-
Kjallarinn
Jóhann Rúnar
Björgvinsson
hagfræðingur
„Virðisaukinn sem skapast i álver■
inu að frátöldum vinnulaunum er í
raun eign erlendra aðiia og notast
að mestu til greiðslu á því mikla
fjármagni sem liggur bundið í verk-
smiðjunni. Hið sama á við um orku-
verin sé hagnaður þeirra lítill sem
enginn.u
ónir króna, þá er hagvöxtur lands-
ftamleiðslunnar sú fjárhæð eða
0,8%. En sagan er öll hér því ef ál-
og orkumann-
virkin eru fjár-
mögnuð með
erlendu fjár-
magni þarf að
sjálfsögðu að
greiða það
fjármagn til
baka að fullu
með vöxtum.
Virðisaukinn
sem skapast í
álverinu að
frátöldum
vinnulaunum
er í raun eign
erlendra aðila
og notast að
mestu til
greiðslu á því
mikla fjái'-
magni sem
liggur bundið
í verksmiðj-
unni. Hið
sama á í raun
einnig við um
orkuverin sé
hagnaður
þeirra lítill
eða enginn.
Betri eöa
lakari lífs-
kjör
I ofangreindu
dæmi eru árlegar vaxta-, hagnað-
ar- og afborganagreiðslur út úr
landinu 2.500 milljónir króna mið-
að við 5,5% raunvexti. Því er ljóst
að vöxtur þjóðartekna er aðeins
0,3% þótt vöxtur landsframleiðsl-
unnar sé 0,8%. Full ástæða er þvi
til að velta fyrir sér hvort ávinn-
ingur sé fyrir þjóðarbúið af stór-
iðju í ljósi áhrifa á aðra atvinnu-
starfsemi og þess að arðsemiskraf-
an er höfð í algjöru lágmarki. í
fyrsta lagi gæti hagnaður Lands-
virkjunar (orkuvera) snúist upp í
umtalsvert tap ef þróun álverðs
eða raunvaxta verður önnur en
áætlað er.
í öðru lagi eru líkur á að raf-
orkuverð innlends atvinnulífs og
heimilanna lækki ekki eins hratt
og ella hefði orðið, en sú þróun
dregur úr virkisauka innlendrar
framleiðslu bæði vegna dýrari að-
fanga og minni ráðstöfunartekna.
í þriðja lagi er líkur á að mikil raf-
orkuuppbygging hafl i för með sér
mikla erlenda skuldasöfnun og því
lakari vaxtakjör erlendis en ella
sem lækkar virðisauka innlendri
framleiðslu. Að síðustu er ljóst að
mikil ál- og raforkuuppbygging
íþyngir mjög allri hagstjórn sem
gæti haft í för með sér þenslu,
launaskrið og verðbólgu. Útaf-
keyrsla í þeim efnum getur kostað
nokkur prósent i aukningu þjóðar-
tekna til lengri tíma litið. Hér er
því ekki allt sem sýnist. Niður-
staðan gæti orðið lakari lifskjör.
Jóhann Rúnar Björgvinsson
Skoðanir annarra
í minningu Bachs
„Ríkisstjórn íslands hefur eins og kunnugt er not-
ið krafta sjálfstæðismanna linnulaust frá lokum
kalda stríðsins. Hér skal alls ekki að því fundið. En
menn barma sér yflr því að ekki séu til aurar fyrir
tónlistarhúsi. Vel má vera að það sé sannleikanum
samkvæmt. En því verður ekki neitað að Morgun-
blaðsmenn gætu vel lagt okkur til þessa lóð, þótt
ekki væri nema til að heiðra minningu Beethovens,
Bachs, Brahms og allra þeirra sem eiga sér þann
draum að njóta tónlistar sem er sígild.“
Trausti Einarsson í Degi-Tímanum 13. nóv.
Sjálfstæðisflokkur/Alþýðu-
bandalag
„Framsóknarflokkurinn hefur í allri sögu sinni
ýmist starfað með Sjálfstæðisflokknum eða vinstri
flokkunum eftir þvi, sem hefur þótt henta hverju
sinni... Á hinn bóginn er ekki ólíklegt, að forystu-
sveitir Sjálfstæðisflokks og Alþýðubandalags íhugi,
hvort þessir tveir flokkar geti átt með sér samstarf
eins og nú háttar málum. Innan beggja flokkanna
eru efasemdir um aðild að Evrópusambandinu og
sennilega meirihluti gegn veiðileyfagjaldi, sem er
mesta ágreiningsmálið- á vettvangi stjórnmálanna
nú um stundir . ..“
Úr forystugrein Mbl. 12. nóv.
Nýja línan í stjórnmálum
„Rök Morgunblaðsins fyrir því að forystusveitir
Alþýðubandalagsins og Sjálfstæðisflokksins íhugi
nánara samstarf eru vissulega umhugsuncirverð.
Hvað sameinar forystusveitimar? ... Getur Alþýðu-
flokkurinn efnt til kosningabandalags jafnaðar-
manna, jafnvel með þátttöku Alþýðubandalagsins,
undir merkjum nútímalegrar jafnaðarstefnu, sem
virðist eiga djúpan hljómgrunn hjá stórum hluta
hefðbundinna kjósenda Sjálfstæðisflokksins?“
Jón Baldvin Hannibalsson í Alþbl. 13. nóv.