Dagblaðið Vísir - DV - 19.12.1996, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: EUAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLTI11,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI14,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins i stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgialds.
Ekki bara Slobodan
Ef stjómarandstöðu og stúdentum tekst með hjálp
stéttarfélaga að fá framgengt niðurstöðum sveitarstjóma-
kosninga í Serbíu, er lýðræðislegu réttlæti fullnægt í
málinu. Menn munu gráta þurrum tárum, ef þeim tekst
þar á ofan að hrekja Slobodan Milosevic frá völdum.
Milosevic er óvenjulega ógeðfelldur leiðtogi, smjaðurs-
fullur og kurteis í umgengni við fulltrúa vestrænna
ríkja, en eindreginn áhangandi ofbeldis í Serbíu og öðr-
um arfaríkjum Júgóslavíu. Enn verri er eiginkona hans,
sem fer mikinn í skrifum og heimtar, að blóð renni.
Milosevic á mikinn þátt í afmyndun þjóðarinnar.
Hann fór um 1990 úr fótum kommúnismans, þegar þau
vom ekki lengur við hæfi, og klæddist ofsafenginni þjóð-
emishyggju í staðinn. Hann hafði sjálfur fomstu um að
efna til blóðbaðs Serba í arfaríkjum Júgóslavíu.
Ekki má hins vegar reikna með, að Serbía verði
minna hættuleg umhveríi sínu, þótt annar hvor leiðtogi
stjórnarandstöðunnar taki við af Milosevic. Þeir hafa
báðir gælt við þjóðemisofstækið, sem einkennir stjóm-
mál Serbíu, og gagnrýnt svik hans við Bosníu-Serba.
Serbía er engu landi lík. Landið hafa flúið flestir lýð-
ræðissinnar, sem það hafa getað. Meðal annars hafa
menntamenn yfirleitt reynt að komast út úr þeirri mar-
tröð ofstækis og ofbeldis, sem Serbía er orðin. Eftir sitja
glæpamenn og þeir, sem ekki geta bjargað sér.
Stúdentar í Serbíu em ekki líkir stúdentum annarra
landa. Meðal þeirra geisar þjóðemisofstækið og ofbeldis-
hyggjan, sem ríkisfjölmiðlar landsins hafa matað þjóð-
ina á um nokkurra ára skeið. Þeir eru fráleitt neinir full-
trúar vestræns lýðræðis, umburðarlyndis og mannúðar.
í mótmælagöngum um götur Belgrað er ekki krafizt
reikningsskila fyrir glæpi Serba gegn mannkyninu, sem
þeir hafa framið í Bosníu, Króatíu og Kosovo. Á torg-
fundiun em ekki gagnrýnd fólskuverkin, sem hafa gert
Serba að viðurstyggð góðra manna um allan heim.
Serbía er fjárhagslega, efnahagslega, menningarlega,
félagslega og sálfræðilega í rúst. Allir búa þar við sult og
seyru nema þeir, sem lifa á glæpum. Seðlabanki lands-
ins hamast við að prenta verðlausa seðla og verðbólgan
er stjómlaus. Hálf þjóðin er atvinnulaus.
Svartamarkaðsbraskarar ganga um vopnaðir og ógna
fólki. Sonur Milosevic-hjónanna fer með hirð sína í finum
bílum og lætur eins og hann eigi heiminn. Sjálfsvirðing
þjóðarinnar er horfin og hefur vikið fyrir ofbeldishneigðu
þjóðemisofstæki og hatri á nágrannaþjóðum Serba.
Undir kynda eins konar sagnfræðingar og sagnaskáld,
sem útmála hremmingar, er forfeður Serba hafi orðið
fyrir af völdum foríeðra nágrannaþjóðanna fyrir nokkur
hundruð árum. Menningarlífið sjálft er mengað af of-
stækinu. Radovan Karadzic er læknir og ljóðskáld.
Ef íslendingar hugsuðu eins og Serbar, mundum við
leita uppi Dani til að nauðga þeim og drepa þá út af ein-
hverjum aldagömlum og bezt gleymdum atburðum í ís-
landssögunni. Þetta dettur engum í hug, enda hefur þjóð-
arsál íslendinga ekki krumpazt að hætti Serba.
Bezta leiðin til að hafa hóf á vandræðum umheimsins
af völdum Serbíu er að loka að nýju fyrir viðskipti og
önnur samskipti við landið, draga til ábyrgðar þá leið-
toga, sem í næst, svo sem helztu villimenn Bosníu-Serba,
og hætta að líta á Milosevic sem lykil að lausn mála.
Síðan kann tíminn að lækna Serbíu. En það koma eng-
in blóm í haga, þótt stjórnarandstæðingar víki upphafs-
manni ógnaraldarinnar á Balkanskaga frá völdum.
Jónas Kristjánsson
„Ekkert í íslensku skólakerfi haföi búiö mig undir kröfurnar," segir Árni m.a. í grein sinni og vitnar til erfiöleika
sem íslenskir námsmenn þurfa gjarnan aö kljást viö þegar sest er i erlendar menntastofnanir.
Menningaráfall
Oft höfum viö gumað af því að
standa okkur með afbrigðum vel í
samanburði við erlendar þjóðir.
Menningarlegt stolt okkar, að
minnsta kosti hin seinni ár, hefur
fengið fjálglega tjáningu í aðdáun
á þeim íslendingum sem ná fót-
festu í erlendu menningarlífi,
hvort sem það eru rithöfundar,
ballettdansarar, dægurtónlistar-
frömuðir eða flytjendur sígildrar
tónlistar.
Og vissulega eiga slíkir ein-
staklingar hrós skilið. En mat okk-
ar á þeim og framlagi þeirra á ræt-
ur í djúpstæðri minnimáttar-
kennd, sem meðal annars lýsir sér
í vanmati á þeim sem erja akurinn
hér heima.
Gleymum veröleikunum
Við stærum okkur af Björk og
Kristjáni Jóhannssyni, líkt og við
stærðum okkur af Jóni Páli, Lindu
Pé og Hófi á seinasta áratug. Við
skoðum menningarafrek sem
framlag til kroppafegurðarkeppni.
Áður en Björk
varð heimsfræg
að verðleikum
vildum við hins
vegar sem minnst
af henni vita. Eft-
ir að Kristján Jó-
hannsson hlaut
sinn verðskul-
daða frama sitj-
um við um hvert
tækifæri sem
gefst til þess að
rífa hann og rykti
hans niður, síðast vegna sýningar-
launa í Þjóðleikhúsinu. Sá sem
nær að hefja sig upp úr meðal-
mennskunni nýtur óttablandinnar
virðingar í bláma fjarlægðar, en
hér heima fær hann að kenna á
miskunnarlausri öfund meðal-
skussans.
Á sama hátt höfum við gumað
af því námsfólki sem nær af-
bragðsárangri við er-
lendar menntastofnan-
ir og stærum okkur af
íslenskum læknum og
vísindamönnum sem
skara fram úr erlend-
is, en höfum alveg
gleymt að launa þeim
að verðleikum. Þess
vegna er atgervisflótt-
inn orðinn þjóðar-
skömm.
Þjóösagan
Sú þjóðsaga hefur
kviknað að íslenska
námsfólkið njóti sér-
stöðu. Það eigi frábært
alhliða undirbúnings-
nám í íslenskum fram- ________
haldsskólum að baki,
auk þess að hafa átt
náið samneyti við þá atvinnuvegi
sem efnahagur landsins byggist á.
Það hefur ekki málað sig út I hom
sérhæfingar, eins og jafnaldrar
þeirra í öðrum löndum hafa þegar
Kjallarinn
Arni Ibsen
rithöfundur
„Sá sem nær að hefja sig upp úr
meðalmennskunni nýtur ótta-
blandinnar virðingar í bláma fjar-
lægðar, en hér heima fær hann
að kenna á miskunnarlausri öf-
und meðaiskussans.“
gert við upphaf háskólanáms. - í
stuttu máli, það er ekki orðið aö
„fagidíótum", eins og það er kall-
að.
Ég held að skýringin geti naum-
ast verið alveg svona einfóld. Að
minnsta kosti ekki í ljósi nýjustu
fregna af ástandi skólamála okkar.
Þegar ég settist í erlendan há-
skóla fyrir aldarfjórðungi varð ég
fyrir alvarlegu
menningaráfalli. Ég
hygg að íjöldi ís-
lenskra námsmanna
erlendis hafi reynt
eitthvað svipað, en
þó höfum við alveg
látið vera að ræða
þessi mál.
Álagið erlendis
í hverju fólst áfallið?
í stuttu máli: Ég
kunni ekkert. Ég
hafði hlotið verðlaun
á stúdentsprófi fyrir
kunnáttu í því
tungumáli sem ég
ætlaði að nema á há-
_________ skólastigi. Innan um
nýja skólafélaga og á
meðal nýrra læri-
meistara var ég ómálga. Ég skildi
nánast ekkert. Fyrirlestrar fóru
fyrir ofan garð og neðan þar sem
mig skorti allan undirbúning und-
h’ slíkt nám.
í daglegum samskiptum við
skólafélaga og kennara var ég eins
og rati. Þetta voru þó smámunir
hjá þeirri uppgötvun að ég kunni
engin vinnubrögð, ég kunni
hvorki aö lesa né skrifa ritgerðir.
Ég hirði ekki um að tíunda hversu
mikill eftirbátur skólafélaga
minna ég var á ýmsum öðrum
sviðum, eins og til dæmis því að
kunna að meta fagrar listir og sí-
gilda tónlist. Ég varð að viður-
kenna með sjálfum mér að ég væri
af þjóð sem væri vanþróuð að því
er varðar mat á verðmætum.
Þegar leið að lokum fyrstu nám-
sannar var ég hreint að krebera af
álaginu. Ekkert í íslensku skóla-
kerfi hafði búið mig undir kröf-
umar. En að gefast upp? Nei, eins
og svo margir aðrir, beit ég á jaxl-
inn og hóf lífróður til lokaprófs.
Ámi Ibsen
Skoðanir annarra
Framfærslustyrkur listamanna
„Af hverju er það í verkahring Alþingis að ákveða
hvaða listamenn á að verðlauna sérstaklega til ævi-
loka? Hvaða forsendur eru lagðar til grundvallar?
Hvers vegna eru heiðurslaun í sumum tilvikum
veitt mönnum á besta aldri sem gegna hálaunastörf-
um meðan aldraðir listamenn sem búa við kröpp
kjör eru sniðgengnir? Er um að ræða opinbera við-
urkenningu eða framfærslustyrk?...Alþingi á að
setja þjóðinni lög, en ekki ákveða hverjir eru góðir
listamenn." Úr forystugrein Alþbl. 18. des.
Myntbandalag Evrópu
„EMU mun hafa áhrif á ísland, hvort sem mönn-
um líkar betur eða verr. Hér þurfa að fara fram um-
ræður um hvort það sé verjandi í ljósi hagsmuna ís-
lensks efnahagslífs að ísland standi utan evró-svæð-
isins eða hvort við eigum að tengjast hinum sameig-
inlega gjaldmiðli og þá með hvaða hætti. Hið vænt-
anlega myntbandalag setur umræður um afstöðu ís-
lands til Evrópusambandsins í nýtt ljós...Flest bend-
ir til að á kjörtímabili þess Alþingis, sem nú situr,
muni þessar viðræður hefjast."
Úr forystugreinum Mbl. 18. des.
Skuggahliðar bókamarkaðar
„Það er fagnaðarefni að bækur skuli seldar með
kartöfluafslætti við hliðina á þvottaefni í stórmörk-
uðum. Bókaverð mátti viö því að lækka. Skuggahlið-
in á því máli er hins vegar að til lengri tíma litið eru
fáveldiskóngarnir á gúllasmarkaðnum komnir í út-
hlutunarráð afslátta og markaðssetningar, og með
meirihluta í stjóm metsölulistanna. Fyrir höfúnda
og forlög er slæmt að stýra bóksölunni inn á fáa titla
með tilboðum. Fyrir neytendur er vont að kjörbúða-
menn velji úr stöku titla sem þeir bjóða með miklum
afslætti.
Stefán Jón Hafstein í Degi- Timanum 18. des.