Dagblaðið Vísir - DV - 21.01.1997, Page 13

ÞRIÐJUDAGUR 21. JANÚAR 1997
13
Um hugsjón og
sannleika
- þýðingin á Villiöndinni
Gunnar er á heildina litiö ánægöur meö þýöinguna á Villiöndinni en hér í
grein sinni ræöir hann tvö atriöi sem hann gerir athugasemdir viö. -
Myndin er úr uppfærslu Pjóöleikhússins.
í viötali við
Kristján Jóhann
Jónsson um þýð-
ingu hans á
Villiöndinni eftir
Henrik Ihsen (DV
13. jan.) víkur
hann að því að
einn gagnrýnandi
hafi spurt hvers
vegna hann hefði
ekki þýtt „den
ideelle krav“ með
hugsjónakröfu en
sjálfur þýðir hann
þetta lykilhugtak
verksins með orð-
unum „hin sanna
krafa“. Hér er
greinilega vísað
til umsagnar
minnar um sýn-
inguna í Degi-Tímanum því að
ekki munu aðrir gagnrýnendur
hafa gert athugasemdir um þýð-
inguna. En þetta veitir tilefni til
að fara fáeinum orðum um fyrr-
netnt lykilhugtak og annað sem ég
nefndi einnig.
I fýrsta lagi vil ég árétta það
sem ég sagði í téðum leikdómi:
Þýðing Kristjáns er lipur og hljóm-
ar vel. Það virðist ljóst að hann
hefur lagt alúð við hana og enda
notið aðstoðar norsks lektors að
því er fram kemur í leikskránni.
Þar sem ég þekki verkið nokkuð
vel á norskunni tók ég strax eftir
því að þýðing á tveimur grundvall-
arhugtökum í verkinu orkar mjög
tvímælis. Annað er þýð-
ingin á „den ideelle
krav“, hitt þýðingin á
„havsens bund“ sem
fram kemur í viðræðum
Heiðveigar og Gregers
Werle og á við loftið þar
sem villiöndin býr, en í
táknrænni merkingu við
þann hugarheim sem
persónumar hrærast í.
Krafa um sannleika
í háðum tilvikum þýðir
Kristján öðruvísi en
beinast liggur við og
öðruvísi en Einar Bragi
gerir í nýlegri þýðingu
sinni sem Þjóðleikhúsið
hefur af einhverjum
ástæðum ekki viljað
nota, fremur en eldri
þýðingu Halldórs Laxness. „Hug-
sjónakrafa" er hin beina þýðing á
„den ideelle krav“. En Kristján
segir að þetta þýði alls ekki hug-
sjónakrafa. „Þarna er komið inn á
grunnhugmyndir verksins. Krafa
Gregers er einungis krafa um
sannleika, ekki
sannleika um
eitthvað heldur
óáþreifanlegan
sannleika sem er
yfirskipaður öllu
öðru.“
Þetta þykir mér
undarlegt orða-
hröngl. Gregers
Werle er hug-
sjónamaður.
Hugsjón er sam-
kvæmt málvenju
eitthvert mark eða mið sem mað-
ur hefur fyrir augum, trúir að sé
satt og skipti miklu um farnað ein-
staklingsins og heill þjóðfélagsins.
Hugsjón Gregers er sú að samlíf
fólks - í tilviki leiksins hjónaband
Hjálmars og Ginu - skuli byggt á
sannleika en ekki blekkingu. Þetta
er með öðrum orðum sann-
leikskrafa - vilji menn ekki segja
hugsjónakrafa - og það er nokkuð
annað en „hin sanna krafa“.
Gregers er, eins og sumir hug-
sjónamenn, blindur á manneðlið,
veikleika manna, sér ekki hvert
krafa hans getur leitt af því að
hann ofmetur hrapallega siðferðis-
þrek Hjálmars Ekdals. Hugsjónin
hjá Gregers er auðvitaö „yfirskip-
uð öllu öðru“, svo notað sé orðafar
þýðandans - eftir henni ber skil-
yrðislaust að fara. Gegn þeirri
hörðu hugsjóna- eða sannleiks-
kröfu teflir svo Ibsen þeirri kenn-
ingu raunhyggjumannsins Rell-
ings læknis að mönnum sé nauð-
syn að lifa við sjálfsblekkingu,
„livslögnen" á máli skáldsins.
Hátíölegt oröalag
Eins og segir í frægum orðum
læknisins: „Ef þér takið sjálfs-
blekkinguna frá venjulegum
manni (meðalmenni í þýðingu
Kristjáns) sviptið þér hann ham-
ingjunni um leið.“ Þessar and-
stæðu skoðanir lætur skáldið veg-
ast á. Auðvitað sjáum við til hví-
líkra hörmunga krafa Gregers
Werle leiðir en það merkir ekki að
við follumst á þá siðareglu læknis-
ins að úthluta beri hverri mann-
eskju sjálfsblekkingu, fölskum
hugmyndum um líf sitt.
Hitt atriðið er „havsens bund“.
Þetta er hátíðlegt orðalag, skáld-
legt og á að vekja athygli, skera
sig úr, eins og fram kemur í við-
brögðum Heiðveigar þegar
Gregers segir þetta. Villiöndin fer
niður á botn og bítur sig þar fasta.
Einar Bragi segir einfoldlega
„hafsins botn“; þyki það of hvers-
dagslegt mætti segja „mararbotn"
sem er skáldlegra. En hotn verður
að vera. Þess vegna fmnst mér
þýðingin „í djúpinu", sem Kristján
notar, ekki heppileg, þótt það
orðalag hafi að vísu hinn dula og
hátíðlega tón.
Gunnar Stefánsson
Kjallarinn
Gunnar
Stefánsson
bókmenntafræöingur
„í báðum tilvikum þýðir Kristján
öðruvísi en beinast liggur við, og
öðruvísi en Einar Bragi gerir í ný-
legri þýðingu sinni sem Þjóðleikhús■
/ð hefur af einhverjum ástæðum
ekki viljað nota, fremur en eldri þýð-
ingu Halldórs Laxness
Svikamylla
Sagt er að mat á lánshæfni í
húsbréfakerfinu miðist við að
greiðslubyrði verði ekki hærri en
18% af launum kaupenda. Það er
rangt og gildir aðeins um fá ár eft-
ir húsnæðiskaup. Þegar frá líður
verður greiðslubyrðin mun hærri
og getur endað i 33% af launum.
Húsbréfakerfið hleður upp skuld-
um og greiðsluvanda hjá húsnæð-
iseigendum. Húsnæðisskuldir
hækka um 4,5% á ári og eru nú 3,5
milljón á fjölskyldu í landinu.
Megnið af skuldasöfnun heimil-
anna er afleiðing húshréfakerfis-
ins. Húsnæðiskerfi grannþjóðanna
stuðla ekki að slíkum fjöldagjald-
þrotum sem við búum við.
Húsbréfakerfið veldur
skuldasöfnun heimilanna
Hagsmunaaðilar reka harðan
áróður fyrir ágæti húsbréfakerfis-
ins og halda því fram að það sé
hagstætt kaupendum og standist
fyllilega samanburð við það sem
best gerist annars staðar. Engu að
síður hleður kerfið stöðugt upp
skuldum hjá húsnæðiseigendum.
Fjölskyldum í greiðsluvanda fækk-
ar lítið þrátt fyrir góðærið. í fyrra
hækkuðu skuldir húsnæðiskaup-
enda um 4,5% og eru orðnar iið-
lega 3,5 milljón á fjölskyldu í land-
inu. Yfir 80% af skuldasöfnun
heimilanna má rekja til húsbréfa-
kerfisins. Húsnæðiskerfi grann-
þjóðanna hafa
ekki áhrif í lík-
ingu við þetta.
Skuldasöfnunin
er afleiðing þess
að lán húsbréfa-
kerfisins greiðast
afar hægt upp.
Þau eru svonefnd
jafhgreiðslulán
og gjörólík hús-
næðislánum sem
tíðkast annars
staðar í heiminum. Greiðslubyrði
þeirra léttist ekkert þegar frá líður
eins og almennt gerist um hús-
næðislán heldur þyngist þegar tek-
ið er tillit til vaxtabóta úr skatta-
kerfinu. Vaxandi greiðslubyrði er
meginorsök hins útbreidda
greiðsluvanda húsnæðiskaupenda
sem er viðvarandi eftir að hús-
bréfekerfið kom til sögunnar.
Áróðursmeistarar kerfisins segja
að mat á lánshæfni
miðist við að
greiðslubyrði verði
ekki hærri en 18% af
launum kaupenda.
Það er blekking.
Matið miðast við
greiðsluhyrðina eins
og hún verður fyrsta
árið eftir kaup að
frádregnum vsixta-
bótum. Þær forsend-
ur eiga aðeins við í
örfá ár. Eftir það
blasir allt annað við
húsnæðiseigendum.
Auðvelt er að sýna
fram á að greiðslu-
byrði sem í upphafi
var 18% getur endað
í 33% af launum
kaupenda.
33% eöa 18% greiðslu-
byröi?
Til þess að sýna hvað við er átt
má taka dæmi af fjölskyldu sem á
700 þúsund og hefur nálægt 120
þúsund krónur í mánaðarlaun.
Henni býðst til kaups íbúð sem
kostar 7,0 milljónir. Undir venju-
legum kringumstæðum fengi fjöl-
skyldan ekki húsbréf til þessara
kaupa en seljandi býður verð-
tryggð jafngreiðslulán til 25 ára
fyrir 20% kaupverðs til viðbótar
húsbréfum sem eru 70%. Þessi kjör
valda því að greiðslu-
byrðin í mati hús-
bréfakerfisins verður
18% af tekjum. í
greiðslumati kerfisins
sem kaupendurnir fá
útprentaða úr tölvu-
kerfi er sýnd greiðslu-
byrðin fýrstu 6 árin
eftir kaupin. Á því
tímabili er hún lág og
ekkert kemur fram um
hvað síðar verður.
Forsendur um 18%
greiðslubyrði eru þó
blekking. Fjölskyldan
nýtur að vísu fullra
vaxtabóta í upphafi á
meðan skuldimar eru
enn háar. Vaxtabæt-
urnar taka hins vegar
að minnka eftir nokkur ár. Þá
þyngist greiðslubyrðin, hægt fýrst
en síðan hraðar. Þegar 15 ár eru
liðin frá kaupunum er hún orðin
24% af launum og fimm árum síð-
ar 30%. Síðustu árin er greiðslu-
byrðin komin upp í 33% af tekjum
íjölskyldunnar. Það er 85% hærra
en sýnt er á tölvuprentuðu
greiðslumati húsbréfakei-fisins.
Allir lántakendur búa viö svipaða
hættu og áður er lýst, aðeins mis-
jafhlega mikla. Talsmenn kerfisins
loka augunum fyrir hættunni eða
skilja hana ekki.
Stefán Ingólfsson
„Hagsmunaaðilar reka áróður fyrir
ágæti húsbréfakerfisins og halda því
fram að það sé hagstætt kaupendum
og standist fyllilega samanburð við
það sem best gerist annars staðar.
Engu að síðar hleður kerfíð stöðugt
upp skuldum hjá húsnæðiseigendum."
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræöingur
Með og
á móti
Dómgæslan slök í hand-
knattleiknum í vetur?
Neikvæð
umræða
„Ég náði aldrei tökum á að
spila handbolta, svo ég ákvað
árið 1972 að
taka dómara-
próf og það er
hlutur sem ég
sé ekki eftir að
hafa gert, nú
þegar ég horfi
til baka. Það
hefur veitt mér
mikla ánægju. 01afm
DÓmarÍ lær- steingnmsson, í
il' að taka rétt- dómaranefnd HSÍ.
ar ákvarðanir, snöggt og standa
við þær.
Dómari lærir að taka mótlæti,
því það er nánast öruggt að þjálf-
ari þess liðs sem tapar leiknum,
kemur til hans eftir leik og út-
skýrir fyrir honum hvers vegna
hann tapaði leiknum vegna
dómaranna. Þjálfari á hins vegar
að fara yfir leikinn og skoða
hvað mátti betur fara i leikskipu-
lagi, hvers vegna tapaði ég (þjálf-
arinn) leiknum.
Ástæðan fýrir því að erfiðlega
hefúr gengið fyrir félögin að fá
fólk til starfa að þessum nauð-
synlega þætti leiksins, er hin sí-
fellda neikvæða umræða í garð
dómara. Núna síðast var það
með hreinum ólíkindum að
æðsti leiðbeinandi í handknatt-
leik á Islandi, (landsliðsþjálfar-
inn), skyldi láta hafa eftir sér
ummæli um dómarastéttina eins
og hirtust á prenti fyrir stuttu.
Nei, Þorbjöm. Svona vinnubrögð
era þér sem góðum þjálfara ekki
sæmandi.
Nær væri að koma á dómara-
fundi og lesa okkur pistilinn þar.
Við tökum allri gagnrýni vel ef
hún er sett þannig fram að hún
bæti okkur i starfi."
Sagt til að ýta við
mönnum
„Ég hef aldrei vitað til þess að
menn þurfi að skammast sín fyr-
ir að borða of
mikið. Annars
var þessi grein
mín í leikskrá
KA-manna sett
fram að
nokkru leyti í
gríni og eins
til ýta við
mönnum.—mm
Dómarar
þuifa eins Og Handknattiolk.
þjálfarar að vera gagnrýnir á sín
störf, á sjálfa sig. í vetur hafa
komið leikir sem hafa veriö mjög
vel dæmdir, nánast óaðfinnanleg
dómgæsla. Sumir leikir hafa ver-
ið illa dæmdir. Dómarar komast
aldrei i gegnum heilan leik án
þess aö gera mistök. Mér hefur
fundist jákvætt í vetur að sjá
ung og efnileg pör koma upp á yf-
irborðið.
Mér hefur hins vegar fundist
einkennilegt að sjá sum af eldri
pörunum sýna mjög misjafna
leiki. Ég skil ekki af hverju. Ef
eldri og reyndari leikmenn sýna
lélega leiki hjá mér gagnrýni ég
þá. Oft er slæmum undirbúningi
um að kenna.
Það getur verið að sumir eldri
dómararnir undirbúi sig ekki
nægilega vel fyrir leikina þegar
þeir dæma illa.“ -SK
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á netinu.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@centrum.is