Dagblaðið Vísir - DV - 27.02.1997, Qupperneq 14

14
FIMMTUDAGUR 27. FEBRÚAR 1997
óháð
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverö 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Guð fannst í Skotlandi
Guö nútímans er fundinn í Skotlandi. Hann heitir Ian
Wilmut og hefur búið til sauðkind með einræktun erfða-
efnis úr annarri kind. Hann starfar við örlitla rann-
sóknastofu, sem hefur að markmiði að framleiða lyf úr
veQum kinda og rækta afurðameira og hraustara sauðfé.
Frá einræktun sauðfiár er stutt skref í einræktun ann-
arra dýra og litlu lengra skref í einræktun manna. Iam
Wilmut hefur sjálfur staðfest, að fræðilega sé ekkert því
til fyrirstöðu, að fólk verði ræktað á þennan hátt, en
bætti því við, að slíkt væri óviðkunnanlegt.
Með einræktun má taka afrit af fullorðnu fólki og láta
það endurfæðast í sífellu, öld eftir öld. Einræktuðu ein-
staklingamir verða ekki nákvæmlega eins og fyrirmynd-
imar, því að uppvöxturinn hefur líka áhrif. í gamla daga
var sagt, að fjórðungi bregði til fósturs.
Þegar einræktun komst í hámæli siðfræðinga
snemma á sjöunda áratugunum, sögðu erfðavísinda-
menn, að umræðan væri óþörf, því að einræktun væri
óframkvæmanleg. Nú reyna þeir líka að draga úr við-
brögðunum og segja vísindamenn hafna einræktun
manna.
Hagsmunir landbúnaðar og lyfjaiðnaðar munu ráða
því, að einræktun dýra mun fleygja fram á næstu árum.
Sum ríki hafa fyrir sitt leyti bannað, að skrefið verði
stigið áfram til einræktunar manna. En alltaf verða til
ríki, sem ekki munu framfylgja slíku banni.
Rannsóknastofur í einræktun em tiltölulega einfaldar
og ódýrar. Einræktun kostar ekki nema brot af þeim
umsvifum og fyrirhöfn, sem þarf til að búa til kjamorku-
sprengjur. Einræktun má til dæmis stunda í bananalýð-
veldum undir vemdarvæng geðbilaðra herforingja.
Sömuleiðis má ljóst vera, að þekkingarþráin ein út af
fyrir sig mun kalla á tilraunir fræðimanna á þessu sviði
sem öðrum. Marklaust er „að treysta því“, að fólk verði
ekki einræktað, svo að notað sé ódýrt orðalag Kára Stef-
ánssonar, sem stofhað hefur erfðaefnastöð manna.
Vísindi em í eðli sínu hvorki góð né vond. Þau hafa
oft jákvæðar eða hagkvæmar afleiðingar, stundum ófyr-
irséðar afleiðingar og einstaka sinnum hræðilegar.
Skynsamlegt er að gera ráð fyrir, að vísindin muni frem-
ur fyrr en síðar byrja að reyna að einrækta fólk.
Auðvelt er sjá fyrir sér sölumennskuna, sem því mun
fylgja. Sagt verður, að með einræktun megi framleiða
mikilvæg lyf. Með einræktun megi rækta fólk, sem sé
laust við erfðaeiginleika, er leiði til sjúkdóma. Með ein-
ræktun megi rækta hraustara og gáfaðra fólk.
Að vísu verður raunveruleikinn ekki svona einfaldur.
Einræktun býr til hóp, þar sem allir sem einn geta ver-
ið næmir fýrir nýrri veiru. Með erfðafræðilegri þreng-
ingu eykst hættan á, að allir farist úr sama óvænta sjúk-
dóminum. Þetta er þekkt fyrirbæri við innræktun dýra.
Siðfræðilegu spurningarnar em mikilvægastar allra.
Mun einræktað fólk hafa sjálfstæðan persónuleika, eigin
sál? Ljóst er, að það á ekki fóður, því að karlmenn verða
óþarfir í heimi einræktunar. Hver verður guð þess, Ian
Wilmut í Edinborg eða Kári Stefánsson í Reykjavík?
Clinton Bandaríkjaforseti hefur gefið rannsóknaneöid
níutíu daga frest til að kanna lagalegar og siðferðilegar
hömlur við einræktun, einkum með tilliti til afleiðinga
hennar fyrir mannkynið. Tarschys, forstjóri Evrópu-
ráðsins, heimtar reglur sem banni einræktun fólks.
Sennilega verða boð og bönn til lítils. En fólk ætti
samt að staldra við og spyrja sig, hvort maðurinn sé
kominn á það stig, að hann geti tekið við hlutverki guðs.
Jónas Kristjánsson
mtmjfl ifi iT-i Jfft'

„Staðreyndin er sú aö Landsvirkjun hefur fjármagnaö framkvæmdir sínar að mestu leyti meö lánsfé."
Landsvirkjun:
Skattlagning í
skjóli einokunar
lækkað gjaldskrá sína
til almennings ár hvert
mikið umfram þessi
2-3% ef arðinum væri
varið til lækkunar
orkuverðs?
Þeirri spurningu vildi
ríkisstjórnin ekki
svara svo það liggur
ekki fyrir, en eftirfar-
andi staðreyndir gefa
allgóða vísbendingu:
Samkvæmt áætlunum
Landsvirkjunar verður
arðurinn, að meðtöldu
ábyrgðargjaldi, um
1100 milljónir króna að
meðaltali ár hvert á
tímabilinu 1997-2010.
Tekjur fyrirtækisins af
raforkusölu til almenn-
„Nýju lögin hafa þann eina tilgang að
bæta fjárhagslega stöðu eigenda
Landsvirkjunar á kostnað orkukaup-
enda. Meðal annars ergripið til óvand■
aðra reikningsæfinga til þess að fá út
að raunveruleg framlög eigenda séu
14 milljarðar króna í stað 2 milljarða
eins og staðreyndin er..."
Kjallarinn
Kristinn H.
Gunnarsson
alþingismaður
Fyrir fáum dögum
voru afgreiddar
breytingar á lögum
um Landsvirkjun.
Það vekur helst at-
hygli að með breyt-
ingunum er ekki
hugsað um hag
orkukaupenda,
þeirra sem borga
rekstur og fiárfest-
ingar fyrirtækisins.
í lagabreytingunum
eru engin ákvæði
um lækkun orku-
verðs, engin fyrir-
mæli um að batn-
andi hag Landsvirkj-
unar verði veitt til
orkukaupenda með
lægra verði fyrir
orkuna. Þvert á
móti, rekstraráætl-
un fyrirtækisins
fram til ársins 2010
gerir ráð fyrir lið-
lega 14200 milljóna
króna reiknuðum
arði.
Auk þess er áætl-
að að verja um 1300
milljónum króna í
ábyrgðargjald, sem
greitt er eigendum
og er í raun dulbú-
in arðgreiðsla. Samtals eru þetta
um 15500 milljónir króna sem
áætlað er að færa úr vösum orku-
kaupenda, fyrst og fremst almenn-
ings í landinu, til svokallaðra eig-
enda, rikissjóðs, borgarsjóðs
Reykjavíkur og bæjarsjóðs Akur-
eyrar. Þetta á að gerast þrátt fyrir
þá stefnumörkun að lækka orku-
verðið um 2-3% árlega frá og með
árinu 2001.
22% lækkun strax?
Spurningin sem blasir við er
þessi: hvað gæti Landsvirkjun
ingsveitna nema um 5000 milljón-
um króna árlega.
Áætlaður arður er því um 22%
af tekjum af raforkusölu til al-
menningsveitna.
Samkvæmt þessum upplýsing-
um verður svarið við spurning-
imni þetta: miðað við að öllum
arðinum verði varið til lækkunar
á verði raforku til almennings-
veitna er hægt að lækka verðið
strax um 22% og síðan 2-3% ár-
lega frá 2001 til 2010.
Munurinn á þessum tveimur
kostum er gríðarlegur. Annars
vegar leið ríkisstjórnarinnar:
óbreytt verð næstu 4 ár, síðan
2-3% lækkun á ári næstu 10 ár,
hins vegar ef reiknuðum arði
ásamt ábyrgðargjaldi yrði varið til
að lækka raforkuverð til almenn-
ingsveitna: 22% lækkun strax og
það verði næstu 4 ár, síðan 2-3%
lækkun á ári á verðið eins og það
er eftir 22% lækkunina.
Það ber að hafa í huga að hagn-
aðurinn er áætlaður verða mun
meiri en reiknaður arður. Lætur
nærri að um 1/3 hluti hagnaðar,
um 6,5 milljarðar króna, verði eft-
ir í fyrirtækinu til að styrkja eigið
fé þess, þannig að það er engin
goðgá að verja andvirði reiknaðs
arðs til þess að lækka raforkuverð.
Arðurinn í fyrirrúmi
Nýju lögin hafa þann eina til-
gang að bæta fjárhagslega stöðu
eigenda Landsvirkjunar á kostn-
að orkukaupenda. Meðal annars
er gripið til óvandaðra reiknings-
æfinga til þess að fá út að raun-
veruleg framlög eigenda séu 14
milljarðar króna í stað 2 milljarða
kr. eins og staðreyndin er og síð-
an krafist 5-6% arðs af 14 millj-
örðunum. Þessar kúnstir eru
grundvöllur þess að reikna arð
árlega upp á 920 til 1250 milljónir
kr. að meðtöldu títtnefndu
ábyrgðargjaldi, í stað þess 100-200
milljónir kr. sem væri eðlilegt
miðað við raunveruleg framlög
eigenda.
Staðreyndin er sú að Lands-
virkjun hefur fjármagnað fram-
kvæmdir sínar að mestu leyti með
lánsfé. Vextimir vom innheimtir
af orkulcaupendum í gegnum
gjaldskrá. Arðurinn á auðvitað að
renna til þeirra sem borguðu brús-
ann, fólkið á að vera í fyrirrúmi
en ekki fégráðugir stjórnmála-
menn.
Kristinn H. Gunnarsson
Skoðanir annarra
Reykjavíkurflugvöllur
„Þörfin fyrir sérstakan innanlandsflugvöll í Reykja-
vík fer einnig minnkandi vegna bættra samgangna, en
með tilkomu Hvalfjarðarganga mun farþegum til og
frá Akureyri fækka stórlega. ... Að leggja niður
Reykjavikurflugvöll og flytja allt flug til Keflavíkur-
flugvallar er því af þessum ástæðum einum aðeins
tímaspursmál og því skynsamlegra að setja 1,5 millj-
arða króna í breikkun Reykjanesbrautar og auka há-
markshraðann þar upp í 110 km á klst.“
Kristján Pálsson í Alþbl. 26. febr.
Bændur viðurkenni stað-
reyndir
„Veruleikinn er sá, að búum þarf að fækka og þau
þurfa að stækka.... Ef það væra matvörukaupmenn á
hverju homi í Reykjavík mundu þeir ekki komast af.
Þeim hefur fækkað stórlega á undanfómum árum m.a.
vegna þess, að það hafa orðið til stórar verzlanakeðj-
ur í matvöruverslun hér eins og alls staðar í heimin-
um. Enginn þeirra gerði kröfu til þess að stjómvöld
sæju þeim fyrir markaði eða lágmarkslaunum. ... Það
er timbært, að fulltrúar á Búnaðarþingi viðurkenni
þessar staðreyndir. Þeir geta hvorki krafið ríkisvaldið
um aukin fjárframlög né neytendur um að borga
hærra verð.“ Úr forystugrein Mbl. 26. febr.
Betra vald á einræktun
„Einræktun á kindum sýnir að vísindamenn era að
ná æ betra valdi á þessari tækni sem í sjálfu sér era
vísindalegar framfarir. Þótt þetta geti hugsanlega leitt
til einhvers góðs er það ekki alltaf svo með vísindin
sbr. framleiðslu og beitingu kjamorkuvopna. Ég tel
siðferðislega rangt að einrækta manneskjur þótt hægt
yrði og vona að það verði bannað í öllum heiminum í
mannréttindatilgangi."
Guðný Guðbjörnsdóttir í Degi-Túnanum 26.