Dagblaðið Vísir - DV - 28.01.1998, Blaðsíða 11

MIÐVTKUDAGUR 28. JANÚAR 1998
fffienning
Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs:
Skáldsögurnar
I óbundnu máli er danska framlag-
iö til bókmenntaverðlauna Norður-
landaráðs skáldsagan Bannister eftir
Kirsten Hammann, þriðja skáldverk
hennar. Bókin er allegórísk frásögn, í
senn ógnvekjandi og stórskemmtileg,
um ástina og kvenieikann. Ramona
missir bæði mann og jörð og lendir
hjá Bannister, sem reynir að hjálpa
henni til að finna nýtt lífsinntak. Hún
fær hús og klæði, atvinnu og elsk-
huga, en hin horfna ást gerir henni
erfitt fyrir að finna innri frið.
Skáldsagan rekur feril hennar frá
glataðri veröld öryggis gegnum erfið-
leika og ævintýri þar til hún finnur
veröld sem er í senn gömul og ný.
Persónur sögunnar eru ekki skýrt af-
markaðar, rökvísi atburða og réttrar
tímaraðar er völt jafnskjótt og hún
virðist vera staðfest, og skyndileg um-
skipti á afstöðu sögufólks eru sjálf-
sögð. Þetta gefúr höfundi svigrúm til
að leika lausum hala og segja furðu-
legar sögur af ævintýrum Ramonu í
tíma og rúmi. Merkilegast við söguna
er kannski markvis málbeiting höf-
undar og skyn á smáatriði.
Finnska framlagið er líka allegó-
rísk saga eftir Markus Nummi sem á
frummálinu nefnist Kadonnut Pari-
isi, en heitir í sænskri þýðingu
Camillu Frostell Det forlorade Paris.
Sagan hefst á þvi að Laila sér París
liða yfír himininn og hverfa og fjallar
um það hvernig fjölmiðlar bregðast
við fréttinni. Franska stjómin til-
kynnir að París hafl verið flutt og
franska þjóðarbókhlaðan flnnst á
Bretagne-skaga. Sjónvarpsmenn
flykkjast á staðinn og flækjast inn í frásögnina
um horfinn veruleik sem erfitt er að festa
hendur á. Hugmyndir okkar um fortíðina
byggjast á miklu magni texta. Reynist þeir
falskir er veruleikaskynið í hættu. í þessari
fyrstu skáldsögu leitast Markus Nummi við að
ná tökum á, skilja og túlka veruleik sem er
stöðugum breytingum undirorpinn. Höfúndur-
inn hefur alla Evrópu í sjónmáli, bæði í tíma
og rúmi, ásamt fjarskiptasamfélagi og visinda-
störfum samtímans. Sagan er bráðfyndin og
angurvær og hefur verið nefnd „heimspekileg-
ur reyfari í anda Borges" og „æsileg póst-
módem tilraun".
Á jaðrinum
Sænska framlagið er skáldsagan Huset vid
Flon eftir Kjell Johansson, tíunda skáldverk
hans. Að hætti Gorkís bregður Johansson upp
ljúfsárri mynd af kjömm utangarðsfólks í einu
hverfi Stokkhólms á fimmta og sjötta áratug
Kirsten Hammann.
Markus Nummi.
Kjell Johansson.
Hans Herbjornsrud.
Bókmenntir
SigurðurA. Magnússon
aldarinnar. Söguhetjur hans lifa í útjaðri hins
velskipulagða velferðarsamfélags sem er á upp-
leið. Þetta fólk tjáir ástriður sinar ýmist með
hjarta eða hnefum, ræðir hugsýnir sinar á
ölkrám, segir sögur og ævintýri í eldhúsinu.
Um helgar sækir það styrk í snjáðar bækur
sem það hefur heim með sér úr útibúi borgar-
bókasafhsins. Fyrir hugarsjónum fólksins svíf-
ur draumurinn um sænska sæluríkið sem hafi
rúm fyrir alla. Kannski var það besta við þann
draum, virðist höfundur segja, að hann skap-
aði góðar sögur.
Johansson hefur óskorað vald á persónu-
legri tjáningu sem sameinar tvíræðni gárung-
anna, hnyttnina og orðaleikina, spakmælin og
afkáraskapinn. Þetta bók-
menntalega málfar end-
urómar i ævintýralegum
skröksögum föðurins,
ljóðrænum vísdómi móð-
urinnar, bjargfastri trú
ömmunnar á hugsjónir
Brantings og einbeittri
framsækni systurinnar.
Drengurinn trúir þeim
öllum, og einmitt það ger-
ir hann lifseigan. Á sama
tíma og systirin gefst upp og
hverfur inní einskisland
þunglyndis, býr hann sér hæli
í frásögnum. Þegar hann er
hættur að bíða þess að for-
drukkinn stórgortarinn, faðir
hans, færi honum hina endan-
legu frásögn sem skýri veröld-
ina, tekur hann til eigin ráða
og færir afstöðu utangarðs-
mannsins i orð.
Norska framlagið er þriggja
sagna safnið „Blinddora" eftir
Hans Herbjornsrud, fimmta
safn hans. Herbjornsrud skil-
ur sig að því leyti frá norsk-
um meisturum smásögunnar,
þeim Kjell Askildsen og
0ystein Lonn, að stíll hans er
margorður og nálgast það sem
kallað er töfraraunsæi. í smá-
sögunum sem hér um ræðir
leikur hann sér fyrirhafnar-
laust að stílbrigðum úr ævin-
týrum og þjóðsögum, þjóðvís-
um, hvunndagsraunsæi og
gotneskum frásögnum.
í fyrstu sögunni kallar sögu-
maður til sín lásasmið til að opna platdyr og
læsta kistu. Útfrá þessari byrjun spinnur hann
síðan hrollvekju þarsem myrkar athafnir úr for-
tíðinni eru afhjúpaðar lag fyrir lag. í næstu sögu
stillir höfundur jarðbundnu sveitalífí upp gagn-
vart loftkenndum og fullkomlega gagnsæjum
lífsháttum nútímans. Síðasta sagan er í formi
sendibréfs frá safnstjóra í Ribe í Danmörku. Hér
er á ferðinni texti með klassísku þema sjálfsí-
myndar (visar i Fyrstu Mósebók). í túlkun höf-
undar er slóttugur nágranninn bæði djöfuli og
heimssmiður, vægðarlaus Guð sem ráðskast
með líf og örlög manneskjunnar.
Framlag Grænlendinga er tvítyngd syrpa af
Ijóðum, ræðum og ritgerðum eftir Aqqaluk
Lynge: Isuma - Synspunkt. Höfundur hefur frá
æskuárum tekið virkan þátt í umræðunni um
nútíð og framtíð Grænlands. í bókinni eru 67
ljóð, nálega öll ádeilur og hvatningar ásamt
stöku ættjarðarljóði, beinskeytt og stórorð.
Ræður og ritgerðir eru 38 talsins og fjalla allar
um brýn dægurmál.
Fjölbreyttar tónmyndir
Á tónleikum í Listasafni Kópavogs á mánu-
dagskvöld lék Snorri Sigfús Birgisson einleik á
píanó. Á efnisskránni voru ný og gömul verk
hans sjálfs.
Æfingar fyrir píanó er yfirskrift verks frá
upphafi síðasta áratugar. Æfingarnar eru tutt-
ugu og ein og nöfn þeirra sótt í tromp Tarot-
spilanna. Þama rekast menn því meðal annars
á titlana „Keisarinn", „Krossgötur" og „Ósigur
rökhyggjunnar". Hætt er við þvi að maður
hlusti á titluð verk með forsendur í huga sem
koma tónlist lítið við. Þannig sé leitað sjón-
hverfinga í fyrsta hluta í andstæðum tónsvið-
anna og brotakenndum mótívunum og hljómur
og styrkur fimmta hluta sé túlkaö sem vald
keisara.
Vísanir sem þessar skipta þó litlu máli því
ekkert verk hangir lengi uppi á titlinum einum
saman. Það sem skiptir hins vegar máli er það
sama og ævinlega, að verkið skapi heild óstutt
af þeim hugrenningatengslum sem titlamir
bjóða. Og það gerir þetta verk Snorra að lang-
stærstum hluta. Kaflarnir flæða fram sem röð
misinnhverfra stemninga. Stíllinn er reyndar
ekki orðinn eins þéttur og í verkunum sem
leikin voru eftir hlé, en hélt samt furðuvel.
Helst er það undir lokin að þreifingar í stíl
fara út fyrir ramma verksins, hið undirbúna
pianó er freistandi en raunverulega ótrúlega
banal hugmynd eins og margt sem kom úr
þeirri sömu frægu amerísku smiðju.
Portrettin þrjú eftir hlé voru af allt öðrum
þeirra andstæðna sem menn gætu vænst milli
þriggja portretta eru þetta meira eins og tón-
myndir af nánast því sama en frá örlítið mis-
munandi sjónarhomi. Sú fyrsta stendur þó dá-
lítið sér þar sem linur eins og hvirflast upp og
mynda hljóma. Sumpart hrá, svolítið eins og
uppkast.
I * ■■
Tónlist
Sigfríflur Bjömsdótdr
Snorri Sigfús Birgisson - tónskáld og einleikari
skildu sáttir.
toga. Þetta eru ný verk, hið þriðja og síðasta
skrifað að einhverjum hluta á þessu ári. í stað
Portrett tvö er byggt á mun líflegra efni,
hrynur fjölbreyttari, lagrænt og hljómrænt
samhengi áhugaverðara og framvinda þannig
viðburðarikari. í þriðja og síðasta portrettinu
er svo slegið á svipaða strengi en nú af enn
meiri krafti og ferskleika, fjarlægð frá hefðinni
aðeins meiri. Uppbrot undirkraumandi spennu
eru sannfærandi og verkið hið áheyrilegasta.
Deila má um hvort ekki glatist fullmikið af
annars sterkri tilfinningu fyrir þéttum heildar-
stíl við það að hleypa minimalískum áhrifum
of nálægt yfirborði verksins þegar fram líður,
en sem betur fer snúa fyrri vinnubrögð aftur í
lokin.
Hin persónulegu og kröftugu tök Snorra á
efnivið sínum voru því það eftirbragð sem
fylgdi mönnum út í tært kvöldið. Píanistinn
hafði skilað verkum tónskáldsins vel.
Alveldi kærleikans
Á sunnudaginn kemur kl. 20.30 verða
viöamiklir tónleikar á vegum Kammer-
sveitar Reykjavíkur í Langholtskirkju,
helgaðir verkum eistneska tónskálds-
ins Arvo Párt. Yfirskrift þeirra er: „Um
eilíft, heilagt alveldi kærleikans."
Arvo Párt býr nú í Berlín og er eitt
þekktasta tónskáld samtímans. Flest
verka hans eru trúar-
legs eðlis, bæði þau
sem byggjast á texta og
þau sem skrifuð eru
fyrir hljóðfæri ein-
göngu. Fjögur verk
verða flutt á tónleikun-
um. Einleikari verður
Rut Ingólfsdóttir og
einsöngvari Alina
Dubik. í einu verkanna
syngja báðir Hamra-
hlíðarkórarnir með
Kammersveitinni und-
ir stjórn Þorgerðar Ing-
ólfsdóttur, en meö þessum tónleikum
heldur Kór Menntaskólans við Hamra-
hlíð upp á þrítugsafmæli sitt.
Stjórnandi á tónleikunum verður
Andreas Peer Káhler frá Berlín en
hann hefur unnið mikið með Arvo
Párt. Tónskáldiö verður viöstatt tón-
leikana.
Forsala aðgöngumiða er í Bókabúð
Máls og menningar, Laugavegi 18.
Blaðamennskimámskeið
Áttu þér þann draum að starfa við
fjölmiðil í framtíöinni?
Ef svo er býður Norræna húsið ein-
stakt tækifæri: 4. febrúar hefst þar
námskeið i alhliða blaðamennsku fyrir
unglinga á aldrinum
16-20 ára. Afrakstur þess
verður birtur í OZON,
vestnorræna unglinga-
blaðinu sem er skrifað
af unglingum handa
unglingum - á
dönsku. Hluti af,
tækifærinu er
einmitt að æfa sig
að hugsa og skrifa á dönsku.
Reyndir kennarar, blaðamenn og út-
litshönnuðir sjá um kennsluna á nám-
skeiðinu sem stendur til 30. mars og er
ókeypis. Nánari upplýsingar veitir Ár-
dis Sigurðardóttir í Norræna húsinu í
þessari viku, sími 551 7030.
Að yikja öðruvísi
„Mig langar að yrkja öðruvísi" segir
Kjartan Jónsson í fyrstu ljóðabók sinni,
í landi þrífætlunnar, og hann heldur
áfram: „Mig langar að sprengja / utan
af mér / búr stuðla og höfuðstafa."
Þó er þetta búr „notalegt og öruggt“
en verður að fangelsi fyrr en varir.
Hann gerir uppreisn, og fagnar fengnu
frelsi,
þar til;
mig langar aö yrkja ööruvísi...
í samræmi viö þessi tviræðu skila-
boð eru ljóðin í bókinni ýmist i hefð-
bundnu formi eða óhefðbundnu, enda
eru þau ort á löngum
tima eða 15 árum, að
sögn höfundar.
Yrkisefni eru fjöl-
breytileg en varöa flest
tilvist mannsins í
grimmum samtíma. í
„Ketti Glaðgríms"
segir frá drykkju-
manninum Grími
sem gengur að lokum svo
langt í sukkinu að kötturinn hans
hengir sig. Og ljóðið „Upplausn" er á
þessa leið:
Stórfjölskyldan
í mulningsvél
menningar
í upplausn.
Matast
einn í íbúó
íslendingur.
1944,
maturfyrir
einmana íslendinga.
Myndir í bókina gerir Kristbjörg 01-
sen. Höfundur gefur sjálfur út.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir