Dagblaðið Vísir - DV - 17.03.1999, Blaðsíða 4

4
MIÐVIKUDAGUR 17. MARS 1999
Fréttir
Stuttar fréttir r>v
Réttargæslumaöur eins af Goöafossmönnunum segir lögreglu hafa farið offari:
Gæsluvarðhald er
pyntingaraðferð
- gæsla nauðsynleg í upphafi þar sem enginn játaði, segir saksóknari lögreglu
Fáheyrt er að öil áhöfn skips, 11 manns, sé úrskurðuð í gæsluvarðhald á
einu bretti. DV-mynd Hilmar Þór
„Gæsluvarðhald sem er notað með
þessum hætti er ekkert annað en
pyntingaraðferð til að knýja menn til
játninga. Það er svívirða að þetta
skuli viðgangast. Ef ég væri í sporum
þeirra fimm manna sem sátu sak-
lausir í gæsluvarðhaldi í 4 eða 7 sól-
arhringa, myndi ég alvarlega íhuga
skaðabótamál á hendur ríkinu,"
sagði Sveinn Andri Sveinsson, hér-
aðsdómslögmaður og réttargæslu-
maður eins af ellefumenningunum af
Goðafossi, sem allir fengust á einu
bretti úrskurðaðir í gæsluvarðhald
snemma í síðustu viku.
Síðustu daga hefur talsvert borið á
umræðum um Goðafossmálið - hve
lögregluaðgerðirnar voru harkalegar
í ljósi þess að hér var „bara“ um
áfengi og sígarettur að ræða - að-
gerðir í fikniefnamálum, sem litin
eru alvarlegri augum af almenningi,
séu umfangsminni - þá sé jafnvel
ekki einu sinni farið fram á gæslu-
varðhald yfir meintum höfuðpaur-
um, sem stundum eru taldir sleppa.
Einnig er á það bent að viðurkennt
sé að millilandasjómenn séu alla
jafna mjög andvígir fíkniefnasmygli.
Örn Clausen hæstaréttarlögmaður
sagði við DV að „í prinsippinu" geti
bótamál vegna gæsluvarðhalds verið
þannig að ef á daginn komi að sak-
lausir menn sitji inni, án þess að þeir
hafi torveldaö lögreglurannsókn, séu
fram komin efni til að stefna ríkinu
til greiðslu bóta.
Sök sér ef það hefðu verið
fíkniefni
„Ég hef haldið því fram og skrifað
um það greinar að eins og er virðist
lögreglan ekki geta rannsakað mál
nema að setja menn í einangrun,“
segir Sveinn Andri. „Varðandi Goða-
fossmálið er mjög óeðlilegt að fá
menn úrskuröaða í gæsluvarðhald
vegna brota sem í raun varða ekki
við fangelsisrefsingar. Það hefði ver-
ið sök sér ef fundist hefðu 50 kíló af
kókaíni um borð í skipinu, sem er
hegningarlagabrot, en ekki einhver
hundruð lítra af áfengi, sem er ein-
ungis tollalagabrot. Ég tel að lögregl-
an hafi algjörlega farið offari í þessu
Hin fræga sexbauja, sem er rúma
þrjá kílómetra frá Gróttu. 2,1 mílum
norðaustur af baujunni sáu tollverð-
ir skipverja af Goðafossi henda
„tveimur trossum" af áfengi í sjó-
inn. Skipverjar viðurkenndu að ein-
hverju leyti hlutdeild sína i þeim að-
gerðum. DV-mynd Sveinn
máli - hún bara henti allri áhöfninni
inn. Það átti hvorki að setja seka né
saklausa menn í gæsluvarðhald í
þessu máli. Það var of langt gengið.
Tilefnið var ekki það mikið,“ sagði
Sveinn Andri.
Enginn játaði í byrjun
Egill Stephensen saksóknari hefur
farið fyrir þeim lögfræðingum hjá
lögreglustjóranum i Reykjavík sem
komið hafa að Goðafossmálinu:
„Við getum sagt að þegar um er að
Fréttaljós
Óttar Sveinsson
ræða smygl á áfengi er gæsluvarð-
hald mjög sjaldgæft. Það verða að
vera sérstök atvik fyrir hendi til að
gæsluvarðhald sé réttlætanlegt.
Goðafossmálið var þeirrar gerðar að
gæsla þótti nauðsynleg. Þetta var
ekki bara álit lögreglunnar, heldur
héraðsdóms og Hæstaréttar líka.
í Goðafossmálinu voru allir ellefu-
menningarnir settir inn af því að
enginn þeirra tjáði sig í upphafi um
áfengið sem fannst. Það fannst mikið
magn af smygli í skipinu og upplýs-
ingar liggja fyrir um að mikið magn
fór um borð í það erlendis. Síðan við-
urkenndi enginn skipverji nokkum
skapaðan hlut. Við slíkar aðstæður
verður að telja miklar líkur á því að
ef sekir ganga lausir muni þeir tor-
velda rannsókn málsins.
Þegar línur tóku síðan að skýrast
var þeim sem lögregla taldi ekki þörf
á að hafa í gæsluvarðhaldi lengur,
sleppt um leið og kostur var. Þá
höfðu þeir skýrt sína hlið nægjanlega
til þess að efni væru til að sleppa
þeim,“ sagði Egill.
Menn klikkast í einangrun
Sveinn Andri sagðist gjaman hafa
séð það í starfi sínu sem réttargæslu-
maður að þegar lögreglan er búin að
tala við „alla aðila“ í sakamálum hafi
mál í raun talist fullrannsökuð. „Þá
hefur maður spurt lögregluna:
„Hvers vegna er mínum manni ekki
sleppt?" Þá hefur svarið verið: „Hon-
um verður sleppt þegar hann játar.“
Eitt sinn var ég réttargæslumaður
unglings sem var grunaður um aðild
að fíkniefnamisferli. Þá sagði lögregl-
an við hann: „Ef þú játar þá færðu að
fara heim tU mömmu þinnar“. Menn
verða að gæta að því að gæsluvarð-
hald er þannig að menn geta orðiö
klikkaðir af því einu að sitja í ein-
angmn. Það er eins og dæmin sýna
vel hægt að brjóta menn niður og
knýja fram játningar við slíkar að-
stæður, sem síðan reynist ekki fótur
fyrir,“ sagði Sveinn Andri.
Vísar á bug ásökunum um
fíkniefnamenn og silkihanska
Egill Stephensen vísar því á bug að
gæsluvarðhaldi sé ekki beitt gagn-
vart mönnum sem liggja undir rök-
studdum gran um fikniefnainnflutn-
ing. „Það er bara ekki rétt - að svo
miklu leyti sem ég hef komið að slík-
um málum.“
Egill segir að þegar lögreglan fari
fram á gæsluvarðhald komi nokkrir
lögfræðingar hennar að sikum kröfu-
gerðum.
„Það gUda um þetta sérstök
ákvæði og aUt er vegið og metið áður
en farið er i svona aðgerðir. Starfs-
mönnum ákæruvalds og lögreglu er
ijóst aö þetta eru mjög alvarleg úr-
ræði. Ég fullyrði að þeim er ekki
beitt nema full skUyrði að lögum séu
fyrir hendi. Það er lögð fram krafa
fyrir dómara, sem hlustar á rök með
og á móti, því fyrir dómi era líka lög-
menn fyrir sakborninga," sagði EgUl
Stephensen.
Kosningaklám
Erfitt er að skUja viðbrögð
Sverris Hermannssonar vegna
ályktunar landsfundar Sjálfstæð-
isflokksins um sjávarútvegsmál.
Bæði formaður flokksins, Morg-
unblaðið og aðrir þeir sem
kimna að lesa á miUi línanna
hafa fuUyrt að landsfundurinn
hafi markað nýja stefnu í fisk-
veiðimálum. „Mér segir svo hug-
ur að seinna meir muni þessi
ályktun verða talin merkUeg og
söguleg," sagði Davíð formaður.
Samt segir Sverrir Hermanns-
son að ályktunin sé kosninga-
klám. Hann segir að þetta sé ná-
kvæmlega sama stefnan og hing-
að tU hefur gUt. Sverrir vísar tU
þess að í stefnuyfirlýsingunni
segir að í „grandvaUaratriðum
skuli áfram byggt á núverandi
fiskveiðistjórnunarkerfi11.
Þetta skUur Sverrir svo að
engu skuli breytt. Enda stendur það í yfirlýsing-
unni.
Sverrir áttar sig hins vegar ekki á því að það
er engan veginn að marka það sem stendur, held-
ur það sem sagt er. Og Davíð og landsfundurinn
hafa viðurkennt að skoða beri aUar aðrar hug-
myndir og það var líka samþykkt að skoða það
vandlega í nefnd hvort rétt væri að leyfa þjóðinni
að njóta einhvers hluta af afrakstrinum. Þetta er
höföinglega boðið og boðar nýja og göfuga stefhu
hjá flokknum. Og það veröur jafnvel gert með
opnum örmum.
Það er auðvitað veigamikiU þáttur í þessu máli
öUu að Sjálfstæðisflokkurinn hefur ákveðið að
hugsa og skoða og stuðla að sátt um þetta mál. Þó
að það standi að byggt skuli á núverandi fisk-
veiðistjómunarkerfi þýðir það ekki endUega að
byggt skuli á núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi.
Sverrir er að hengja sig í það
sem stendur og skUja orðin eins
og þau era sögð þegar ljóst er að
það á ekki að lesa það sem stend-
ur í línunum heldur það sem
stendur á miUi þeirra.
Klámið kann að finnast í því
sem stendim í ályktuninni en
kjaminn felst þó í því hvemig
ber að skUja þessa ályktun í ljósi
þeirra ummæla formannsins að
núverandi fiskveiðistjórnunar-
kerfi verði skoðað ef menn óska
eftir því, enda þótt erfitt sé að
breyta kerfinu nema um það
verði sátt, enda verður þá aUtaf
gengið út frá þvi að byggt verði á
núverandi fiskveiðistjómunar-
kerfi. Þetta er auðvitað veraleg
stefnubreyting sem á ekkert
skylt við klám en ber vott um
viðsýni og sáttahug gagnvart
þeim sem vUja breyta kerfinu.
Þegar flokkur getur breytt kerfi án þess að
breyta kerfi og viU taka þeim breytingum með
opnum örmum, með því að hnykkja um leið á því
að byggt skuli á núverandi kerfi, er auðvitað ver-
ið aö segja að breyta megi kerfinu, án þess þó að
breyta því.
Þetta skUur Sverrir ekki. Þess vegna er hann
með klámkjaft.
Dagfar
Lögreglan kærir
Lögreglan í Reykjavík hefur
kært úrskurð Héraðsdóms Reykja-
víkur að láta sex skipverja Goða-
foss lausa. Lögreglan hafði óskað
eftir áframhaldandi gæsluvarð-
haldi. Vísir.is sagði frá.
Stórmál
Arnþrúður Karlsdóttir, vara-
þingmaður Framsóknarflokksins,
segir það stórmál að
skipta um flokk.
Hún hefur hafnað
boði um að leiöa
lista Frjálslynda
flokksins á Norður-
landi eystra. Hún ætlar heldur
ekki að taka sæti á lista Framsókn-
arflokksins. Dagur sagði frá.
ÍS stórtapar
íslenskar sjávarafurðir hf. voru
reknar með 668 miUjóna króna
halla á síðasta ári, samanborið við
310 miUjóna króna tap árið áður.
Tap félagsins af reglulegri starf-
semi fyrir skatta var 901 milljón
króna á árinu 1998. Tap af reglu-
legri starfsemi eftir skatta nam 703
mUljónum króna. Veltufé frá
rekstri var neikvætt um 786 millj-
ónir króna árið 1998. Eigið fé íým-
aði um rúmar 600 miUjónir og nam
988 miUjónum í lok síðasta árs.
Viðskiptablaðið á Vísi.is sagði frá.
Léleg afkoma KÞ
Kaupfélagsstjóri KÞ, Þorgeir
Hlöðversson, er mjög ósáttur við
afkomu KÞ í fyrra, sem bráðlega
verður kynnt opinberlega. Hann
ber fúUa virðingu fyrir ákvörðun
KS að standa utan sameiningarvið-
ræðna vegna afurðastöðva. Við-
skiptablaðið á Vísi.is sagði frá.
Minni gróði
Hagnaður Landsvirkjunar á ár-
inu 1998 nam 283 miUjónum króna,
en hann var hins vegar 1.717 miUj-
ónir árið áður. Framlag rekstrar
var aftur á móti aUgott eða 3.370
miUjónir króna, miðað við 3.430
miUjónir 1997, sem er met í sögu fé-
lagsins. Viðskiptablaðið á Vísi.is
sagði frá.
Kosningastjóri ráðinn
Samfylkingin í Reykjaneskjör-
dæmi hefur opnað
kosningaskrifstofu í
Hamraborg 14a í
Kópavogi. Lúðvík
Geirsson, fyrrv. for-
maður Blaðamanna-
félags íslands, hefur
kosningastjóri í kjördæminu.
Fáir í bíó
Þrátt fyrir fjölgun borgarbúa,
bíósala og -sæta um tæplega 900, hef-
ur fjöldi gesta kvikmyndahúsanna í
Reykjavík nánast staðið í stað á
þessum áratug, eftir mikla fækkun á
þeim síðasta. Þetta þýðir að færri og
færri miðar seljast að jafnaði í hvert
sæti. Dagur sagði frá.
Ófært um Breiðdalsheiði
Á Vestfjörðum var í gær þæf-
ingsfærð á Steingrímsfjaröarheiði.
Á Austurlandi var ófært um Breið-
dalsheiði og þæfingur á Vatns-
skarði eystra. Að öðru leyti er góð
vetrarfærð á aðaUeiðum landsins.
Hagir aldraðra kannaðir
Ríkisstjórnin samþykkti í gær
að taka þátt í viðamikiUi könnun
heilbrigðisráðuneytisins á högum
aldraðra. Þá var einnig samþykkt
tiUaga heUbrigðisráðherra að ráða
Ólaf Ólafsson, fyrrverandi land-
lækni, tU að taka saman upplýsing-
ar um félagslega stöðu og hugsan-
lega einangrun aldraðra, og athuga
hvaða hópar þeirra þurfi mest á
hjálp samfélagsins að halda.
Nýtt markaðsráð
HaUdór Blöndal samgönguráð-
herra kynnti á ríkis-
stjórnarfúndi i gær
samning við ferða-
þjónustuna um
stofnun markaðs-
ráðs. Samningurinn
verður undirritaður i dag að sögn
Netfrétta Morgunblaðsins.
Nýr prófastur
Biskup íslands, herra Karl Sig-
urbjörnsson, hefur útnefnt sr. Sig-
fús J. Ámason, sókarprest á Hofi í
Vopnafirði, prófast í Múlaprófasts-
dæmi tU næstu fimm ára. -SÁ
verið ráðinn