Dagblaðið Vísir - DV - 18.06.1999, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 18. JÚNÍ 1999
15
Eins og flugvél
að hrapa
Vinur rainn einn
sagði við mig þegar
rætt var um stöðu sjáv-
arútvegsbyggða þar
sem verið er að selja
kvótann í burt: „Byggð-
irnar eru eins og flug-
vél sem er að hrapa og
enginn hefur fallhlíf
nema flugstjórinn.“ Hér
átti hann auðvitað við
að útgerðaraðilinn
þiggur verulega fjár-
hæð fyrir veiðiheimild-
irnar, fjárhæðir sem
tryggja hans framtíð,
en fólkið situr eftir með
minnkandi atvinnu og
hús sem falla í verði.
Af hverju búa menn í
Þorlákshöfn, Vest-
mannaeyjum, Þingeyri,
Patreksfirði o.s.frv.? Af því að
utan við ströndina eru fiskimið. Ef
byggðin hefur ekki rétt til að fiska
verður fátt um fína drætti. Hvað
þýðir það að fiskimiðin séu þjóðar-
eign? Þýða þessi lagaákvæði það
að þeir sem höfðu veiðireynslu
1981-83 hafi rétt til afraksturs mið-
anna og af þeim verði að kaupa
réttinn til veiða? Þýðir þetta það
t.d. að útgerðaraðili á Ólafsfirði
geti selt réttinn til veiða úr byggð-
arlaginu, þegið fyrir hann þúsund-
ir milljóna króna og eftir það hafi
menn ekki rétt til veiða þar leng-
ur? Þetta er ekki tilbúið dæmi.
duttlungum. Gæta
þarf jafnræðisreglu
og sanngirni. Til
lengri tíma litið er
markaðnum einum
treystandi til að út-
hluta veiðiréttind-
um.
Byggðaþróun,
óöryggi
Það getur ekki
gengið að möguleik-
ar manna til lífsvið-
urværis séu í einu
vetfangi seldir burt
úr byggðarlaginu.
Og það skeður ekki
vegna þess að ekki
sé hægt að gera út
frá staðnum, heldur
er útgerðaraðilinn
orðinn lúinn og vill losna eða erf-
ingjamir vilja losa fjármuni. Þá
eru ákvæðin um þjóðareign orðin
þannig að þessir aðilar eiga rétt-
Kjallarinn
Guðmundur G.
Þórarinsson
verkfræðingur
Byggðakvóti.
Samtök áhugamanna um auð-
lindir í almannaþágu settu fram
þá stefnu að allur kvóti fari á
markað í áfóngum, t.d. 5-10 árum.
Byggðir í vanda fái kvóta sem
þeim beri að setja á markað en
þær geta sett skilyrði um löndun.
Byggðakvóti þarf að vera þannig
að hann hindri ekki eðlilega
byggðaþróun, tengdur fólksfjölda
og aflamagni, hann þarf að vera í
stöðugri endurskoðun og fara eftir
tiltölulega sjálfvirkum reikniregl-
um þannig að hann sé ekki háður
„Skuldir útgerðarinnar hafa aukist um marga tugi milljarða á fáum árum, fiskiskipaflotinn minnkar ekki, og veið-
arnar enn langt frá því sem var þegar fjöldi erlendra skipa var á miðunum, þrátt fyrir 15 ára kvótakerfi."
inn og kaupa verður hann af þeim.
Einn fer til Svíþjóðar með 500 m.
kr. og kaupir sér skógarjörð, ann-
ar gengur upp Laugaveginn með
1000 m. kr. og fjárfestir í verslun-
arhúsnæði, þriðji flytur til Flórída
með nokkur hundruð milljónir
króna. Útgerðin borgar brúsann á
endanum því fjárfestar ætla henni
að standa undir arðsemikröfum.
Skuldir útgerðarinnar hafa auk-
ist um marga tugi milljarða á
fáum árum, fiskiskipaflotinn
minnkar ekki, veiðarnar eru enn
langt frá því sem var þegar fjöldi
erlendra skipa
var á miðunum
þrátt fyrir 15 ára
kvótakerfi. Allt
hlýtur þetta að
varna þeim
svefns sem ábyrg-
ir eru og kjömir
eru til að móta
leikreglurnar.
Ekki er unnt að
þverast við lengur
og menn spyrja
sjávarútvegsráð-
herra hvað líður
nefndinni? Nú
ætti að vera gott að hafa ungan og
vaskan mann í embætti sjávarút-
vegsráðherra, mann sem setur
metnað sinn í að leysa vandann.
Guðmundur G. Þórarinsson
„Það getur ekki gengið að mögu-
leikar manna til lífsviðurværis
séu í einu vetfangi seldir burt úr
byggðarlaginu. Og það skeður
ekki vegna þess að ekki sé hægt
að gera út frá staðnum, heldur er
útgerðaraðilinn orðinn lúinn og
vill losna eða erfíngjarnir vilja
losa fjármuni. “
Stundarfriður
Nú er stund miHi Balkanstríða
en friður á langt í land. Menn tala
ekki hátt um sigur, enda ekki
tímabært. Frelsisher Kosovo - tU
hægðarauka KLA - er næstur á
dagskrá. Serbar voru sprengdir út
en vandamálin eru fjarri því leyst.
TH skamms tíma litið er þetta póli-
tískur sigur fyrir NATO og Banda-
rikin en stórar spurningar vakna.
Gera má samanburð á því sem var
og er. Árin 1996 fram tU vors 1999
féUu 2000 manns í Kosovo, innan
við 100 á mánuði. Á sama tima
urðu flóttamenn um 20.000. Eftir
78 daga loftárásir em 12.000 falln-
ir, aukning um 600%, flóttamenn
yfir 800 þúsund, aukning um
5000%. Fyrir loftárásir vom
Kosovobúar heima hjá sér, eftir á
er yfir miUjón þeirra á vergangi.
NATO hefur þverbrotið alþjóða-
lögin frá Numberg um árásarstríð
gegn fuUvalda þjóð, sem skilgreint
er sem hinn eini sanni stríðsglæp-
ur. Samband Bandaríkjanna og
Kína hefur beðið varanlegan skaða.
NATO var stækkað tU að koma
Rússum út úr Austur-Evrópu. Nú
er ekki annar kostur tU að halda
friðinn en kaUa þá til hjálpar og
sambandið við þá hefur stórspiUst.
En NATO hefur bjargað heiðri sín-
um. Bandalagið kom sér i þá að-
stöðu að eiga ekki
annars kost en að
sprengja.
Komið hefur í
ljós að Albright
utanríkisráðherra
ætlaði aUtaf að
nota úrslitakost-
ina I Rabouillet
sem átyUu fyrir
árásum. Nú á að
koma þvi yfir á
Sameinuðu þjóð-
imar að hafa yfir-
umsjón með því að koma á friði.
KLA
Það kann að verða þrautin
þyngri. Að sögn Gelbharts sendi-
herra, sérfræðings Bandaríkjanna
í Balkanmálum, era KLA „hrein-
ræktuð hryðjuverkasamtök" sem
hafa aðaUega fjármagnað sig með
heróíndreifingu frá Tyrklandi um
Evrópu og peningaþvætti
fyrir alþjóðleg glæpasam-
tök. KLÁ lagði serbneska
minnihlutann í einelti
með morðum og hryðju-
verkum og það var
ástæðan fyrir vera her-
liðs Serha þar.
Hryðjuverk Serba
gegn Albönum hófust
fyrir alvöru eftir að
NATO gerðist einkaflug-
her KLA og þá fyrst
hófst fólksflóttinn. Nú
má heita ómögulegt að
koma aftur á því ástandi
sem fyrir var. Mesta
vandamálið verður að
afvopna KLA sem var
eitt af yfirlýstum mark-
miðum hernaðarins.
Hófsamir leiðtogar Al-
bana eru nú úr ieik, öfgamenn
ráða. Mjög ólíklegt er talið að tak-
ist að afvopna þá. NATO ætti að
vera þakklátt Rússum fyrir her-
hlaupið inn í Albaníu. Þeir eru
þar til að vernda Serba, sem
treysta þeim, og koma í veg fyrir
fjöldafólksflótta, auk þess sem
þeir heimta að vera teknir alvar-
lega. En það eru ekki aðeins
Serbar sem em í hættu fyrir KLA.
Útþensla
Þeir Albanir sem ekki flúðu
liggja undir grun
um foðurlandssvik
og samvinnu við
Serha og óttast
hefndir. En KLA
heimtar ekki að-
eins sjálfstæði
Kosovo. Öfgasinn-
ar, sem nú eru alls
ráðandi, vUja sam-
eina aUa Albana
og vilja leggja und-
ir Stór-Albaníu al-
banska hlutann í
Makedóníu, Grikk-
landi og jafnvel
hluta af Serbíu
sjálfri. Þeir hafa
þegar dregið niður
fána Júgóslavíu á
landamærunum
við Albaniu og
dregið upp þann albanska. Þennan
draug hafa loftárásir NATO magn-
að.
Hvað hefur þá áunnist? Við blas-
ir tröUaukið endurreisnar- og
mannúðarstarf sem taka mun mörg
ár. Á meðan dafnar ef tU vill mesta
öfgahreyfingin á öllum
Balkanskaga, KLA. Balkanstríðum
er hvergi nærri lokið. Lengi getur
vont versnað. Og NATO á takmark-
aða þökk skUda fyrir að slökkva
þann eld sem það kveikti sjálft.
Gunnar Eyþórsson
„Mesta vandamálið verður að af-
vopna KLA, sem var eitt af yfír-
lýstum markmiðum hernaðarins.
Hófsamir leiðtogar Albana eru nú
úr leik, öfgamenn ráða. Mjög
ólíklegt er talið að takist að af-
vopna þá.“
Kjallarinn
Gunnar
Eyþórsson
blaðamaður
Með og
á móti
Vatnaheiöarleiö
Tveir kostir blasa við í samgöngubót-
um yfir austanvert Snæfellsnes, end-
urgerð núverandi vegar um Kerlingar-
skarð eða lagning nýs vegar aðeins
vestar, um Vatnaheiði. Hagsmunaaðila
á nesinu og náttúruverndarsamtök
greinir á um hvor kosturinn er betri.
Oryggi
Björg Agústsdóttir,
sveitarstjóri í
Grundarfirði.
„Það er. veruleg þörf fyrir að
bæta samgöngur hér á svæðinu.
Vegurinn yfir Kerlingarskarð er
nær ónýtur, með kröppum beygj-
um, blindhæðum og brekkum með
yfir 12% haUa. 8,5 km vegarkafl-
ans eru í meira
en 200 m hæð
yfir sjávarmáli,
veður válynd og
almennt um-
ferðaröryggi í
uppnámi.
Vatnaheiðin er
mun betri kost-
ur en endur-
bættur vegur
um Kerlingar-
skarð og hönn-
unarforsendur aUt aðrar. Meira
efni þarf í endurbætur en í nýjan
veg um Vatnaheiði. Hæð yfir sjáv-
armáli yrði óbreytt og veðurfars-
aðstæður þar með. Endurbættur
vegur yrði einungis miðaður við
70 km hámarkshraða. Loks yrði
kostnaðurinn við endurbætur
meiri en við lagningu nýs vegar.
Vegur yfir Vatnaheiði er talinn
50% öruggarí. Einungis 3 km kafli
er ofar en 200 m yfir sjávarmáli og
mesti halli 7,9%. Sýnt hefur veriö
fram á að náttúrunni er ekki
hætta búin af lagningu nýs vegar.
Reyndar er þetta svæði ekki alveg
óraskað þar sem línuvegur hefur
verið þama um árabil. Samgöngu-
bætur fyrir 5 þúsund íbúa Snæ
feUsness, mikla þungaflutninga og
umferð þúsunda ferðamanna er
brýn nauðsyn. Okkar sjónarmið
era engin ógnun eða vanvirða við
náttúruna. Við sem hér búum vilj-
um gera það í sátt við umhverfið
og náttúruna. Mér þykir tU
einskis sú uppbygging þjóðar er
flúði ofríki í öðru landi fyrir rúm-
um 1100 áram ef ekki má hrófla
við neinu sem ósnert er.“
Náttúrugæði
„Enginn deilir um nauðsyn
þess að bæta samgöngur og um-
ferðaröryggi yfir fjalllendið. En
kapp er best með forsjá. Kostirnir
tveir sem Vegagerðin býður upp
á, þ.e. Vatnaheiðarleið um ósnort-
ið og einstak-
lega fallegt
landsvæði og
svo endurbætt
núverandi leið
um Kerlingar-
skarð, hafa gjör-
ólík umhverfis-
áhrif í fór með
sér. Vegur yfir
Vatnaheiði fer
um grösug dal-
verpi með líf-
riku votlendi, stöðuvötnum og ám
og að hluta er svæðið á náttúra-
minjaskrá vegna merkUegrar
jarðfræði. Svæðið hefur því mikið
náttúravemdargUdi á landsvísu
og í dag er það mjög vinsælt til
útivistar. Þessum dýrmætu nátt-
úrugæöum yrði fómað með vegi
um svæðið. Allt öðra máli gegnir
um endurbætta leið um Kerlingar-
skarð, þar er búið að raska landi.
Þar sem gögn Vegagerðarinnar
benda tU að Vatnaheiðarleið yrði
torfær og ófær 23 daga að jafnaði
á ári í stað 27 daga eins og nú
háttar á Kerlingarskarðsleið, þá
er ekki forsvaranlegt að fóma
náttúrugæðum Vatnaheiöar fyrir
eins litlar samgöngubætur. Þá er
skynsamlegra að endurbæta leið-
ina um Kerlingarskarð, enda kem-
ur fram hjá Vegagerðinni að hún
yrði álíka greiðfær og nýi vegur-
inn og slysatíðni ætti að geta orð-
ið undir meðaltalinu fyrir allt
Vesturlandsumdæmi." -hlh