Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.1999, Blaðsíða 12

Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
StjórnarformaBur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
AðstoBarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiBsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVlK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: HeimasíBa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Samkeppnisráð fann töfrabil
Samkvæmt niðurstöðum Hæstaréttar og Samkeppnis-
ráðs er til eitthvert þröngt töfrabil, þar sem fyrirtæki eða
samsteypur fyrirtækja verða markaðsráðandi og þar af
leiðandi áhyggjuefni. Sé komið upp fyrir þetta bil, er
ekki lengur tilefni til aðgerða af opinberri hálfu.
Hæstiréttur felldi úr gildi úrskurð Samkeppnisstofn-
unar gegn yfirtöku Flugfélags íslands á Flugfélagi Norð-
urlands á þeim forsendum, að markaðshlutdeild fyrr-
nefnda félagsins hefði verið orðin 85-90% fyrir samrun-
ann og það því búið að verða markaðsráðandi áður.
Samkeppnisráð hefur nú þrengt túlkun Hæstaréttar
með því að úrskurða að yfirtaka Baugs á 10-11 verzlunar-
keðjunni stríði ekki gegn samkeppnislögum, af því að
Baugur hafi fyrir samrunann verið orðinn markaðsráð-
andi með um það bil 50% af smásölumarkaðinum.
Samkvæmt þessu vitum við, að einhvers staðar vel
innan við 50% markaðshlutdeildar er til eitthvert töfra-
bil, þar sem fyrirtæki brjóta í bága við 18. grein sam-
keppnislaga, ef þau gleypa annað fyrirtæki. Þetta gæti
verið einhvers staðar á bilinu 30-40%.
Við getum ekki ímyndað okkur, að fyrirtæki með 20%
markaðshlutdeild sé markaðsráðandi. Algengt er hér á
landi, að fyrirtæki séu með 20% markaðshlutdeild án
þess að vera stærsta fyrirtækið á markaðinum.Töfrabil-
ið hlýtur því að vera 30-40% markaðshlutdeild.
Ef fyrirtæki á einokunarbraut hefur komið sér upp úr
þessu þrönga bili, er það orðið stikkfrí fyrir Samkeppn-
isráði, svo sem dæmið sannar. Þetta þrengir að sjálf-
sögðu svigrúmið til að beita samkeppnislögum og gerir
þau að ónýtu tæki gegn einokunarhneigð.
Freistandi er að álykta 85-90% niðurstöðu Hæsaréttar
vera léttgeggjað rugl og 50% niðurstöðu Samkeppnisráðs
vera botnlaust rugl. Samt verður að viðurkenna, að orða-
lag 18. greinar samkeppnislaga kann að vera svo villandi,
að það geri lögin máttlaus með öllu.
Ef Alþingi er þeirrar skoðunar að samkeppnislög séu
nauðsynlegur hemill á einokunartilburði, þarf það að
flýta sér að laga 18. greinina í haust. í nýrri grein þarf að
skilgreina, á hvaða bili markaðshlutdeildar er ástæða til
að hafa áhyggjur af einokunarhneigð fyrirtækja.
Þótt ábyrgðin sé á endanum Alþingis, verður ekki hjá
því litið, að Samkeppnisráð hefur farið frjálslega með
niðurstöðu Hæstaréttar. Þótt einokun sé að mati dóm-
stólsins fullnustuð við 85% markaðshlutdeild, þýðir það
ekki, að hún sé einnig fullnustuð við 50%.
Samkeppnisráð hefur sjálft ákveðið að spila sig stikk-
frí í einokun og getur ekki falið sig á bak við dóm Hæsta-
réttar. Ráðið hefur teygt og togað sérlunduðu rökfræðina
í dómi réttarins langt út fyrir gráa svæðið og gert hana
að hreinum og séríslenzkum skrípaleik.
Við getum orðað þetta svo, að dómuh Hæstaréttar
kann að standast skoðun æðri og betri dómstóla úti í
Evrópu, en úrskurður Samkeppnisráðs mun ekki stand-
ast neina skoðun. Dómstóllinn er byrjaður að laga sig að
umheiminum, en ráðið er það engan veginn.
Kjarni málsins er, að Samkeppnisstofnun hefur ekki
nennt að taka efnislega afstöðu til málsins eða verið knú-
ið til að gera það ekki, nema hvort tveggja sé. Tilvísun
ráðsins til dóms Hæstaréttar er yfirklór til að réttlæta
niðurstöðu, sem fengin er á annan hátt.
Sú óbeina niðurstaða Samkeppnisráðs, að einokun sé
fullnustuð við 30-40% markaðshlutdeild, kann svo að
verða Pandórukistill, sem gaman væri að hvolfa úr.
Jónas Kristjánsson
ÞRIÐJUDAGUR 13. JÚLÍ 1999
Endurskoðun á álagningu
fasteignaskatta stendur fyr-
ir dyrum. Mikilvægt er að
sníða af slæma hnökra á nú-
verandi fyrirkomulagi.
Fasteignaskatturinn er
eignaskattur. Álagning er
nú allt of há, stundum allt
að 2% affasteignamati. End-
urskoða verður einnig
álagningu fasteignaskatts á
sérhæfð mjög verðmæt
mannvirki reist i almanna-
þágu á borð við virkjanir.
Ekki síst þegar engin þjón-
usta kemur á móti.
Fasteignaskattur er
eignaskattur
Sveitóirfélög og ríki leggja
skatta á einstaklinga og fyr-
irtæki. Þekktustu skattamir
era tekju- og eignaskattar.
Tekjuskattar eru lagðir á
tekjur einstaklinga og fyrir-
tækja en eignaskattar á
verðmæti eigna þeirra.
„Grafningshreppur hefur í áratugi haft tekjur af Sogsvirkjunum og Búrfellsvirkj-
un og virkjanirnar stóru inni á hálendinu mala guil fyrir sveitarfélög í Árnes- og
Rangárvallasýslum."
Endurskoðun
fasteignaskatta
og hrekkur oft ekki til.
Fyrir áratug hækkuðu
landsbyggðarmenn
fasteignaskatta. Hækk-
un skattprósentu var
falin með því að búa til
nýjan álagningarstofn.
Hann byggist á verðlagi
i Reykjavík sem er
20-400% hærra en utan
höfuðborgarsvæðisins.
Verðmæti fasteigna í
dreifbýli hækkaði ekki
við þetta svo í raun var
það aðeins álagningar-
prósentan sem hækk-
aði.
Eigendur íbúðarhúsa
greiða sums staðar yfir
2,0% af raunvirði fast-
„Eigandi fasteignar greiöir til rík-
isins skatt af skuldlausri eign í
fasteigninni. Þaö er fasteigna-
mat að frádregnum áhvílandi
skuldum. í fasteignaskatt greiöir
hann hins vegar tiltekna pró-
sentu aföllu fasteignamati án til-
lits til þess hvað hann skuldar
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
Sköttunum má
skipta í tvo flokka.
Annars vegar þá
sem nefna mætti
brúttóskatta. Hins
vegar nettóskatta.
Brúttóskattar eru
innheimtir af öllum
tekjum og heildar-
verðmæti eigna.
Nettóskattar era
innheimtir af skuld-
lausri eign og tekj-
um umfram ákveð-
in mörk.
Ríki og sveitarfé-
lög hafa verkaskipt-
ingu hvað varðar
skattlagningu. Ríkið
leggur á nettóskatta
en sveitarfélögin
brúttóskatta. Gjald-
stofn eignaskatts
eru skuldlausar
eignir einstaklinga
og fyrirtækja. Sveit-
arfélögin innheimta
brúttóeignaskatt en
aðeins af fasteign-
um. Eigandi fast-
eignar greiðir tO
ríkisins skatt af
skuldlausri eign í
fasteigninni. Það er
fasteignamat að frá-
dregnum áhvílandi skuldum. í
fasteignaskatt greiðir hann hins
vegar tiltekna prósentu af öllu
fasteignamati án tillits til þess
hvað hann skuldar. Fasteigna-
skattur er þannig eignaskattur og
á að miðast við raunvirði fasteign-
anna.
4% af raunvirði eigna í
fasteignagjöld árlega
Fjármál sveitarfélaga hafa lengi
verið erfið. Mörg þeirra nýta heim-
ildir til skattlagningar til þrautar
eigna sinna í fasteignaskatta í
stað 0,4-0,5% áður. Álagning á at-.
vinnuhúsnæði er enn hærri. Fast-
eignaskattur er hluti af svonefnd-
um fasteignagjöldum. Þau era þrí-
þætt og er fasteignaskatturinn
víða helmingur þeirra. Önnur
fasteignagjöld era leigugjöld, aðal-
lega af lóðum, og ýmis þjónustu-
gjöld á borð við sorphirðugjald og
vatnsskatt. Heildargreiðslubyrði
fasteignagjalda getur nú farið upp
fyrir 4% af raunvirði íbúðarhús-
næöis samanborið við um 0,7% í
Reykjavík. Fólk greiðir þá á 25
áram allt raunvirði eigna sinna í
fasteignagjöld. Fasteignaverð er
hér eins og í öðrum löndum
breytilegt frá einu landsvæði til
annars. Fasteignamatið endur-
speglar verðmætið. Þar sem verð
er lágt er fasteignamat það einnig.
Þar ættu íbúar að greiða lægri
eignaskatta. Ríkið viðurkennir
þetta en sveitarfélögin marka sér
lágmarkstekjur af fasteignaskött-
um. Eignir fólks era of litlar til að
standa undir þeim. Þá er útbúinn
nýr gjaldstofn til að hækka skatt-
prósentuna.
Eignir skattlagðar en
engin þjónusta
Viss sveitarfélög innheimta
fasteignaskatta af rándýram sér-
hæfðum mannvirkjum á borð við
virkjanir. Vatnsaflsvirkjanir eru
gríðarlega verðmætar eignir sem
nýta orku fallvatna. Orkan er í
eigu landsmanna og mannvirkin
reist í almannaþágu. Margar
virkjananna eru langt frá
mannabyggðum. Þjónusta sem
sveitarfélögin veita rekstraraðil-
um þeirra er í engu hlutfalli við
hið mikla verðmæti. Oftast er
engin þjónusta veitt, jafnvel ekki
sorphirða. Sem dæmi um þessa
skattheimtu má nefna að Grafn-
ingshreppur hefur í áratugi haft
tekjur af Sogsvirkjunum og Búr-
fellsvirkjun og virkjanimar stóru
inni á hálendinu mala gull fyrir
sveitarfélög í Árnes- og Rangár-
vallasýslum. Sama máli gegnir
um fleiri dýrar og sérhæfðar fast-
eignir í opinberri eigu. Þessa
skattlagningu verður að endur-
meta. Óeðlilegt er að innheimt séu
hundruð milljóna af fasteignum
án þess að aðstaða eða þjónusta
komi á móti
Stefán Ingólfsson
Skoðanir annarra
Ríkisstyrkir í sjávarútvegi
„Ríkisstyrkir í sjávarútvegi hafa lengi verið þyrn-
ir í augum íslendinga, þar sem þeir skekkja sam-
keppnisstöðu íslenskra sjávarútvegsfyrirtækja á er-
lendum mörkuðum. ... Rökin sem íslendingar hafa
fram að færa gegn ríkisstyrkjunum, era sterk. Tím-
inn vinnur með okkur í þessu máli, því afleiðingar
ofveiði og stjórnleysis í veiöum verða æ augljósari
og sífellt fleiri hafa áhyggjur af ástandi fiskistofna
víða um heim. Mörgum er það orðið ljóst, að hafið
er eitt mikilvægasta forðabúr mannkyns til að seðja
hungur kynslóðanha."
Úr forystugrein Mbl. 11. júlí.
ÚA og Akureyrarbær
„Bærinn á að eiga áfram hlut sinn í ÚA, til þess
að tryggja atvinnu í bænum. Þetta er fyrirtæki sem
er í góðum gangi og því á bærinn að halda í eignar-
hlut sinn og nota arðinn af bréfunum í atvinnuupp-
byggingu. Nær er fyrir bæinn að selja einhvern
þann rekstur sem síður gengur. Eignarhald bæjarins
að þessu stóra fyrirtæki er líka frekari trygging fyr-
ir því að kvótinn fari ekki úr bænum, en um slíkt
eru einmitt mýmörg dæmi.“
Elías Guðmundsson, sjómaður á Akureyri, í Degi
10. júlí.
Bjarnargreiði í fjármálum
„Ef við værum beðin um að nefna einhverja sem
okkur finnst vera tákngervingar fyrir festuna,
ábyrgðartilfmninguna, fyrirhyggjuna era það stjóm-
endur fjármálafyrirtækja. Bankastjóri er í mínum
augum sá sem ég vil geta treyst til að segja ekki það
sem ég vil heyra heldur það sem mér kemur best til
langframa. Jafnvel þótt það sé dálítið vont að hann
segi upp í opið geðið á mér að ég sé rati í fjármálum
og fái ekki grænan eyri. Frekar vil ég það en „hjálp“
sem reynist bjarnargreiði. ... Ef menn vilja að við
minni spámenn tökum mark á ráðleggingum þeirra
um skynsemi í fjármálum verða þeir að vera sjálfum
sér samkvæmir. Virðingin dvínar þegar við sjáum
að þeir era jafnbreyskir og við.“
Kristján Jónsson í „Viðhorfi" sínu í Mbl. 10. júlí.