Dagblaðið Vísir - DV - 20.01.2000, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 20. JANÚAR 2000
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVlK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vfsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Fögnuður með fyrirvara
Samkvæmt nýrri reglugerð landbúnaðarráðuneytisins
verður næsta haust bannað að selja hér á landi tilbúinn
áburð, sem hefur meira en 10 millígrömm af kadmíum á
hvert kíló af fosfór. Hingað til hefur lágmarkið hér verið
50 miUígrömm og 50-100 milliígrömm í Evrópu.
Þessi hertu mörk munu gera íslenzkan landbúnað vist-
vænni en hann hefúr verið og afurðir hans hollari. Um
leið fela þau í sér, að verið er að styðja innlendan áburð-
ariðnað á kostnað landbúnaðarins, sem verður að greiða
fyrir dýrari áburð en ella hefði verið.
Áburðarverksmiðjan hefur í vetur orðið að sæta sam-
keppni innflutnings á ódýrum áburði, sem stenzt gömlu
50 milliígramma kröfúna, en ekki nýju 10 millígramma
kröfuna. Framleiðsla Áburðarverksmiðjunnar stenzt
hins vegar nýju 10 millígramma kröfuna.
Deila má um, hvort vegi þyngra í landbúnaðarráðu-
neytinu, viljinn til að styðja innlenda iðnaðarframleiðslu
eða viljinn til að gera innlenda búvöru hollari. Algengt
er, að þetta fari saman og hefur það víða um heim orðið
ágreiningsefni í viðskiptum ríkja og ríkjasamtaka.
Til dæmis er flókið að meta, hvort andstaða Evrópu-
sambandsins við innflutning erfðabreyttra matvæla frá
Bandaríkjunum sé fremur heiðarleg umhyggja fyrir
heilsu Evrópubúa eða öllu heldur tilraun til að útiloka
samkeppni ódýrs innflutnings að vestan.
Hitt er óhætt að fullyrða, að ekki munu rætast yfirlýst-
ar væntingar ráðuneytisins um aukið svigrúm til út-
flutnings landbúnaðarafurða og betra verð þeirra. Þær
reglur, sem ráðuneytið setur um vistvæna framleiðslu
hafa nákvæmlega ekkert gildi utan landsteinanna.
Hins vegar eru alþjóðlegir og Qölþjóðlegir staðlar um
lífræna framleiðslu, sem gefur hærra verð en venjuleg
framleiðsla. í lífrænni framleiðslu er tilbúinn áburður al-
veg bannaður. Ráðuneytið hefur ekki gert marktækar
ráðstafanir til að hvetja til slíkrar framleiðslu.
Yfirvöld landbúnaðarins í ráðuneyti og bændasamtök-
um hafa reynt að bregða fæti fyrir viðurkennda og vott-
aða framleiðslu lífrænnar búvöru hér á landi, af því að
hún kostar miklar breytingar á framleiðsluháttum og
leyfir engar ódýrar og séríslenzkar undanþágur.
í staðinn eru yfirvöld að reyna að byggja upp sérstak-
ar reglur um það, sem þau kalla vistvænan landbúnað.
Reglumar eru klæðskerasaumaðar fyrir landbúnaðinn
eins og hann er, svo að kostnaður verði hóflegur. En regl-
urnar gilda því miður bara fyrir ísland.
Auðveldara væri að trúa góðum vilja ráðuneytisins
um bætta sambúð landbúnaðar við landið, ef það væri
ekki bara að fmna ódýrar lausnir, heldur styddi einnig
tilraunir til að gera landbúnaðinn þannig, að hann stand-
ist alþjóðlega staðla um úrvals framleiðslu.
Út af fyrir sig er gott, að minna kadmíum verði hér eft-
ir í áburði, sem notaður er á íslandi. Enn betra væri, ef
það væri ekki sértæk aðgerð, miðuð við sértæka hags-
muni, heldur liður í víðtækum aðgerðum til að gera
landbúnaðarafúrðir hollari en þær eru núna.
Tíminn mun leiða í ljós, hvort sinnaskipti hafa orðið í
ráðuneytinu, hvort það hafi raunverulegan áhuga á að
bæta sambúð landbúnaðarins við landið, hvort það vill
til dæmis styðja framleiðsluaðferðir, sem fjölþjóðlegt
samkomulag er um að fái verðmæta gæðastimpla.
Gæðastimplar, sem íslenzk yfirvöld hyggjast veita,
hafa einir út af fýrir sig ekki markaðsgildi og gera lítið
annað en að teQa fyrir, að alvörustimplar fáist.
Jónas Kristjánsson
Svosem tvisvar í viku eru
okkur sagðar fréttir af sam-
runa fyrirtækja. Útgerðar-
fyrirtækja hér heima. AIls-
konar stórvelda erlendis -
nú síðast skríða America
Online og Time Wamer í
eina sæng og úr verður
geipilegur íjölmiðlarisi sem
metinn er á 25 þúsund milj-
arða. Og menn súpa hveljur
yfir ævintýralegum upp-
hæðum og fyllast hryggð
yfir því hve smáir karlar og
auralitlir þeir eru í heimin-
um.
Þessar fréttaþulur eru yf-
irleitt bomar fram í ljóma
einlægrar trúar á stærðina:
stærra er betra, meira er
betra. Sléttmálgir og vel
hannaðir talsmenn samrun-
ans flytja í hressilegum
takti sína rullu: nú kemur
hagræðing og aukinn arður
og öllum vegnar betur og
fréttamenn kinka kolli í fyr-
irhafnarlausu samþykki.
Samrunanum er lýst sem
þeirri lífgefandi flóðbylgju
sem lyftir öllum bátum upp
í hlýrri og betri sjó þar sem
allir flska meira.
Allir að tapa?
Það var því merkileg
reynsla þegar fyrr i vetur
heyrðist ein rödd sem gekk
þvert á þennan volduga kór
„Samrunanum er lýst sem þeirri lífgefandi flóðbyígju sem lyftir öllum bátum upp
í hlýrri og betri sjó þar sem allir fiska meira.“ - Voldugur og samstilltur kór sam-
runagleðinnar.
Samruni fyrirtækja
veg einn á báti: það var
staðfest í greinargerð
sem Hrannar Hólm birti
í Morgunblaðinu á dög-
unum. Þar var sagt frá
athugun alþjóðlegs ráð-
gjafarfyrirtækis á raun-
verulegum niðurstöðum
samruna fyrirtækja á
seinni misserum. Þar er
flest að vísu miðað við
hag hluthafa einna, en
niðurstaðan er á sama
veg: í 80% tilvika græða
þeir ekki á samruna og
í helmingi tilfella tapa
þeir beinlínis fé.
Leiöinlegri heimur
En auðvitað er brýnast
„Og síðast en ekki síst: þessi
hraðvöxtur risa skerðir lýðræð-
ið, flytur jafnt og þétt vald frá
þingum og ríkisstjórnum til þess
forstjóravalds sem er á góðum
vegi með að gera stjórnmál að
hálfgerðri markleysu víða um
heim.“
Kjallarinn
Árni Bergmann
rithöfundur
samrunagleðinnar.
Maður kom í sjón-
varp og sagði að
samrunagleðin
væri reist á blekk-
ingu og lygi. Raun-
in væri sú, að sam-
runi fyrirtækja
væri í flestum til-
vikum afar óhag-
kvæmur. Hann
leiddi yfirleitt til
þess að allir töp-
uðu: hluthafar, við-
skiptavinir og svo
starfsfólk (en eins
og allir vita er
venjulega byrjað á
því eftir samruna
að reikna það út að
15-30% starfs-
manna séu óþarfur
kostnaðarauki og
eru þeir reknir).
Þessi sérfróði mað-
ur hélt því fram, að
samruni fyrirtækja
kæmi sjaldan
nokkrum öðrum að
gagni en valdafíkn-
um forstjórum sem
vildu efla og
styrkja sjálfa sig í
lénsveldi auðsins.
Þessi maður gekk
reyndar svo þvert á allt sem fjöl-
miölanotendur eiga að venjast að
líkast til hefði enginn hleypt hon-
um í íslenska sjónvarpið hefði
hann ekki verið þekktur og banda-
rískur fyrirlesari.
Ekki rær þessi sérfræðingur al-
að hugsa i þessu samhengi um
„hinn almenna mann“ eins og
Guðmundur jaki var vanur að
segja: hvaða áhrif hefur samruni
fyrirtækja á hann? Þegar var
minnst á þá afleiðingu stærðar-
sóknar sem flestir kannast við:
fjöldauppsagnir sem um leið eru
oft notaðar til að þrýsta niður
kjörum þeirra sem endurráðnir
eru - einkum ef þeir eru í lægri
launaflokkum. í annan stað hljóta
menn að nefna mikla samþjöppun
valds sem vinnur gegn fjöibreytni,
fækkar valkostum. Ekki aðeins
með því að heimur allur hverfi
undir þrjár - fjórar tegundir af
verslanakeðjum sem allar selja
sama kókið, sömu komflögur,
sömu pitsur, sömu pakkasúpur og
sama skyndikaffi.
í fjölmiðlaheimi þýðir forræði æ
færri og ríkari aðila í raun að mál-
frelsi skerðist, líkur á að andófs-
raddir heyrist rýma jafnt og þétt,
sömuleiðis vonir til þess að frum-
leg sköpunarviðleitni fái að
sprikla án fyrirheita um vísan
hagnað. Risamir í þeim heimi
mylja með vaxandi þunga allt
undir þann samnefnara sem kem-
ur fram í fáránlegum dansi kring-
um fræg nöfn, í stöðluðum hasar,
hrolli og aulafyndni, veröbréfa-
bjartsýni og hvimleiðri gægjuflkn
í garð þeirra sem hafa orðið fyrir
hörmungum og ógæfu.
Og síðast en ekki síst: þessi
hraðvöxtur risa skeröir lýðræðið,
flytur jafnt og þétt vald frá þing-
um og ríkisstjómum til þess for-
stjóravalds sem er á góðum vegi
með að gera stjórnmál að hálf-
gerðri markleysu víða um heim.
Enda var það skýrt tekið fram á
dögunum, að fyrirtæki upp á 25
þúsund miljarða veltir meiru en
mörg þjóðríki.
Ámi Bergmann
Skoðanir annarra
Öðruvísi hér en þar
„íslenskt efnahagslíf hefur á siðustu árum tekið
stakkaskiptum. Sá stöðugleiki sem ríkt hefur undan-
farin ár og það aukna frelsi og opnun gegn umheim-
inum, sem komið hefur verið á, hefur gert fyrirtækj-
um kleift að gjörbylta starfsháttum sínum. Við-
skiptalífið hefur alþjóðavæðst og við erum í ríkara
mæli hluti af hinu alþjóðlega viðskiptaumhverfl en
áður var. Af einhverjum ástæðum virðast hins veg-
ar ekki öll lögmál hins alþjóðlega viðskiptalífs hafa
náð fótfestu hér á landi. Samkvæmt útreikningum
Alþýðusambands ísiands, sem birtir voru í síðustu
viku, hækkaði matvara um 5,4% á síðasta ári ...
Hvemig stendur á þessum umskiptum? ... Hefur
verslunin með óbeinum hætti verið að hækka álagn-
ingu sína með því að láta hagstætt gengi ekki endur-
speglast í verðlagi?"
Úr forystugreinum Mbl. 19. janúar.
Ábyrgö á annarra fé
„Að undanfórnu hefur verið áberandi umræða í
þjóðfélaginu um ábyrgö þeirra sem fara meö ann-
arra fé meö það að markmiði að ná fram hagstæðri
ávöxtun. Umræðan hefur tengt anga sína víða og
meðal annars náð til fjárfestingarákvarðana lífeyris-
sjóða sem sumir hverjir hafa veriö gagnrýndir fyrir
að fjárfesta í fyrirtækjum á grundvelli byggðarsjón-
armiöa en ekki arðsemissjónarmiða. Hún hefur náð
til banka og verðbréfafyrirtækja og flestra þeirra
sem sýsla með peninga. Engu að síður virðist um-
ræðan ekki hafa náð nógu víöa.“
Úr forystugreinum Viðskiptablaðsins 19. janúar.
Markaðslaun
„Verslunarmannafélag Reykjavíkur fer nú fram
meö þá kröfu að í næstu kjarasamningum verði
samið um markaðslaun. Það er skiljanlegt og eðlilegt
markmið fyrir félagið. Að það lifi í samræmi viö
raunveruleikann í samfélaginu ... Samkvæmt þessu
er það meginregla að félagsmenn VR semji beint við
atvinnurekendur ... Með öðrum orðum: VR er í raun
að viðurkenna að það geti ekki samið af viti fyrir
meginþorra félagsmanna. Og því „verðmætari“ sem
launamaöurinn er, því minna getur félagið gert fyr-
ir hann ... Satt best að segja hafa ekki komið mörg
skilmerkileg rök fyrir að reyna ekki VR leiðina."
Stefán Jón Hafstein í Degi 19. janúar.