Dagblaðið Vísir - DV - 24.01.2000, Síða 16

16
enning
MÁNUDAGUR 24. JANÚAR 2000 JjV
Johan van Oord: 166,2 (1998).
Gott vald á tækninni
t sýningarskránni eru, auk
ávarpsins, þrjár fróðlegar og
skemmtilegar greinar og fylgir
Islensk þýðing í sérprenti (sem
hefði að ósekju mátt prófarka-
lesa). Lesandinn er samt engu
nær um verkin eða þau list-
rænu skilaboð sem listamenn-
irnir flytja þó augljóslega taki
þeir allir sterka afstöðu til
myndlistarinnar. Ég hef t.d.
frétt að Hollendingurinn Johan
van Oord vilji grafa undan
abstraktlistinni með verkum
sinum og hefði verið forvitni-
legt að kynnast þeim áætlunum
hans.
Þrátt fyrir þessar umfangs-
miklu, froðukenndu umbúðir
er fengur að sýningunni. Verk
listamannanna íjögurra eru
áhugaverð og fara ágætlega
saman þó fjórmenningamir
eigi ekki endilega margt sam-
eiginlegt annað en að hafa mál-
aratæknina svo vel á valdi sínu
að verkin virðist sáraeinföld. Nina Roos: Blöörur (Bubbles).
Daninn Claus Egemose er gagn-
tekinn af áferðinni og það er í
raun ótrúlegt hversu fyrirhafnarlítið (eða
þannig virðist það vera) hann fær strigann
til að líta út til dæmis eins og tviofið,
munstrað silkiefhi sem breytir um lit eftir
því hvernig ljósið fellur á það. Hin finnska
Nina Roos málar sín dulúðugu málverk á
hvítt plexigler. Þykkt glersins gefur mál-
Myndlist
Áslaug Thorlacius
Skáldsögur, ljóð og greinasöfn:
Keppt um Bókmennta-
verðlaun Norðurlandaráðs
Á miðvikudaginn verður tilkynnt hver
hlýtur Bókmenntaverðlaun Norðurlanda-
ráös í ár. Ellefu bækur keppa um verðlaun-
in aö þessu sinni, tvær frá Danmörku, Nor-
egi, Svíþjóð, Finnlandi og íslandi en ein frá
Grænlandi. Færeyingar drógu sína til-
nefndu bók tii baka vegna þess að þýðanda
hennar, Erik Skyum-Nielsen, tókst ekki að
ljúka þýðingunni á tilsettum tíma, og dóm-
nefndarmenn réðu ekki við færeyskuna.
Danir leggja nú fram ljóðabókina
Drommebroer eftir Henrik Nordbrandt, eitt
helsta ljóðskáld sitt, en danska ljóðskáldið
Pia Taftdrup fékk einmitt verðlaunin í
fyrra. Einnig leggja þeir fram ritgerðasafn
eins og síðast, nú ferðasögu ljóðskáldsins
Thomas Boberg, Americas. í bókinni segir
hann frá ferðalögum sínum með rútum,
bátum og á tveimur jafnfljótum um Amer-
íkumar báðar á árunum 1980-1999 en um
leið lýsir hann sjálfsleit hins rótlausa nú-
tímamanns. Thomas býr nú í Lima.
Finnar bjóða upp á heimspekilegu skáld-
söguna Faustus eftir Paavo Rintala sem lést
í fyrra og ljóðabókina Tystnader eftir Peter
Sandelin, eitt mesta skáld þjóðar sinnar á
síðari hluta 20. aldar.
Norðmenn og Svíar leggja einnig fram
þessa klassísku tvennu, skáldsögu og ljóða-
bók. Norska skáldsagan heitir Bikubesong
og er eftir Frode Grytten. Eins og titiilinn
gefur til kynna eru þetta „tengdar smásög-
ur“, 25 þættir sem allir gerast í verka-
mannablokk í Odda í Harðangursfirði. Les-
andinn fær að skyggnast inn í 24 íbúðir í
blokkinni en bókin hefst og endar í sömu
íbúðinni. Sænska skáldsagan heitir Jag
smyger förbi en yxa og er eftir Beate
Grimsrud. Þar lýsir hún í um það bil 60
stuttum köflum fátækri, barnmargri fjöl-
skyldu á 8. áratugnum frá sjónarhóli eins
bamsins, Lydiu. Sérkennilegt við Beate er
að hún er norskur ríkisborgari þó að hún
búi í Svíþjóð og hefðu Norðmenn allt eins
vel getað lagt hana fram. Norska ljóðabók-
in er Ars vivendi eftir Georg Johannesen
en Svíar leggja fram Korallen eftir eitt sitt ;
þekktasta ljóðskáld, Katarinu Frostenson.
Grænlendingar ieggja fram bókina Seer-
edaaq aliallu (Seeredaaq og hinir), frásagn-
ir og sagnaþætti eftir Jorgen Fleischer,
„grand old man“ grænlenskrar blaða-
mennsku; meðal annars var hann lengi rit-
stjóri Atuagagdliutit eða Grænlandspósts-
ins.
Okkar framlög eru að þessu sinni Faðir
og móðir og dulmagn bernskunnar eftir
Guðberg Bergsson sem hlaut íslensku bók-
menntaverðlaunin 1998 og Elskan mín ég
dey eftir Kristínu Ómarsdóttur sem hlaut
Menningarverðlaun DV í bókmenntum
sama ár.
Dómnefndarmenn okkar eru Jóhann
Hjálmarsson og Sveinbjöm I. Baldvinsson.
Sveinbjörn er varamaður í nefndinni og
kemur inn fyrir Dagnýju Kristjánsdóttur.
Verðlaunin verða afhent í Kaupmannahöfn
6. mars. Þau nema 350 þúsund dönskum
krónum.
Umsjón
Silja Adalsteinsdóttir
Ljóðatónleikar
Á miðvikudagskvöldið kl. 20.30 heldur
Marta Guðrún Halldórsdóttir sópransöng-
kona ljóðatónleika í Salnum í Kópavogi.
Hún nýtur aðstoðar þeirra
Amar Magnússonar píanó-
leikara og Einars Jóhannes-
sonar klarinettleikara við
ljóðasönginn og flytja þau
verk eftir Mozart og
Schubert.
Marta lauk einsöngvara-
prófi frá Tónlistarskólanum
í Reykjavík árið 1988 og
stundaði framhaldsnám við tónlistarháskól-
ann í Múnchen um 5 ára skeið. Hún hefur
haldið einsöngstónleika, komið fram á tón-
listarhátíðum víða og gert hljóöritanir af
nútímatónlist og tónlist fyrri tíma. Marta
hefur einnig farið með aðalhlutverk í óper-
um og söngleikjum hjá Leikfélagi Akureyr-
ar, Þjóðleikhúsinu og íslensku óperunni.
Þó að Marta hafi lagt höfuáherslu á túlk-
un og flutning þýskra ljóða á námsárum
sínum í Múnchen eru þetta fyrstu ljóðatón-
leikar hennar í fullri lengd frá því hún kom
heim frá námi árið 1993.
Hve glöð er vor æska
Svo bar við skömmu fyrir jól að út kom
hjá Polarfonia hljómdiskur með söng Sigríð-
ar Björnsdóttur, Hve glöð er vor æska. Þetta
er fyrsta plata Sigríðar en það sem tíðind-
um sætir er að hún er fædd árið 1918 og
upptakan er alveg ný. Flest lögin á plötunni
eru klassísk íslensk sönglög eftir Sigvalda
Kaldalóns, Inga T. Lárusson,
Árna Þorsteinsson, Eyþór
Stefánsson og fleiri. Úlrik
Ólason leikur á píanó með
Sigríði á plötunni.
„í mínum huga er Sig-
ríður gimsteinn sem hef-
ur slípast við óblíð lifs-
kjör,“ segir Sigmar B.
Hauksson í grein í bæk-
lingi með hljómdiskin-
um. „Þess vegna er
hennar á íslenskum
sönglögum einstök. Röddin er björt og
óvenju tær ef það er haft í huga að Sigríður
er 81 árs gömul. En það er tilflnningin í
túlkuninni sem gerir að verkum að allir
sem hlýða á söng hennar verða snortnir, í
söng hennar heyrum við hinn sanna tón.“
Söguvitund unglinga
Á árunum 1994-6 var gerð umfangsmikil
könnun á söguvitund evrópskra unglinga.
Hún náði til 30 samfélaga, ríkja og þjóðem-
isminnihluta, og þátttakendur losuðu 30
þúsund. Á íslandi var könnunin gerð á vor-
önn 1995 og tóku tæplega þúsund krakkar
þátt i henni.
Nýlega kom út bókin Æska og saga, sögu-
vitund islenskra unglinga í evrópskum sam-
anburði, þar sem fjallað er um svör íslensku
unglinganna og þau borin saman við fjóra
hópa: Skandínava, meðaltal fjögurra þjóða
sem mynduöu ný ríki á 20. öld eins og Is-
lendingar, meðaltal þriggja Vestur-Evrópu-
þjóða og heildarmeðaltahð. Þá er birtur
samanburður á svörum íslenskra unglinga
af höfuðborgarsvæði og landsbyggð og svör-
um pilta og stúlkna. Áður hefur komið út á
ensku yfirlit yfir könnunina í heild og
einnig hefur verið gefm út svæðisbundin
úrvinnsla úr henni annars staðar á Norður-
löndum.
í bókinni má bæði i lesmáli og á hand-
hægum stöplaritum kynna sér söguþekk-
ingu unglinganna, fortiöarsýn
þeirra og framtiðaráform.
Einnig má skoða viðhorf
þeirra til fjölskyldunnar, þjóð-
ar sinnar, innflytjenda, jafn-
réttis kynjanna og trúmála
svo fátt eitt sé nefnt af því
sem spurt var um. Margt í
niðurstöðum vekur athygli,
ekki síst hve elskulegir ís-
lensku unglingamir reynd-
ust vera í samanburði við jafnaldra
sína annars staðar í Evrópu eða eins og seg-
ir í bókinni: íslenskir unglingar virðast „til-
tölulega góðir og velviljaðir öllum, hlynntir
lýðræði, jafnrétti, mannréttindum, þjóð-
ræknir og trúaðir. Það hvarflar að manni
að segja að þeir séu vel upp aldir.“
Bókin er gefin út í samvinnu Sagnfræöi-
stofnunar Háskóla íslands og Háskólaútgáf-
unnar. Höfundar hennar eru sagnfræðing-
arnir Bragi Guðmundsson og Gunnar Karls-
son.
fókus
verkunum sérstaka dýpt
því liturinn varpar
skugga inn í undirlagið
og þrátt fyrir að sumar
mynda hennar séu afar
sparlega málaðar búa
þær yfir einstaklega yfír-
veguðu jafnvægi og fyll-
ingu. Johan van Oord
þverbrýtur gömul lögmál
málaralistarinnar, notar
til dæmis einhvers konar
kerfisbundna slembiað-
ferð við myndbygging-
una og ekur penslinum
af vélrænu öryggi um
strigann og blandar lit-
inn i leiðinni. Og ekki er
að sjá annað en að Tumi
hafi fullkomið vald á því
að blanda olíulitinn í
„krossfeidingu" úr kaffi-
brúnu yfir í hlandgult
(þó ekki noti hann kaffi
og hland eins og sagt er í
aðfaraorðunum).
Þetta er fyrsta sýning-
in í nýjum og breyttum
sal en búiö er að einfalda
og bæta ljósabúnaðinn í
loftinu og byggja nýja
skilveggi, mun betri en
þá gömlu. Upp-
setningin er þó
ekki gallalaus, til
dæmis er
myndröð Tuma al-
gjör hornkerling
þar sem hún hang-
ir fyrir miðjum
langveggnum vegna
þess að eitt lausa
skilrúmið skiptir
henni algjörlega í
tvennt. Einnig hefði mátt
velja verkin af meiri ná-
kvæmni, sérstaklega
veikir það hlut Egemose
hve sundurleit verk hans
eru. Hvað það varðar er
framlag Tuma einna
sterkast en hann sýnir
aðeins tvö verk, áður-
nefnda málverkaröð og
tölvuútprentaðar ljós-
myndir sem breyta nýju
skilveggjunum lymsku-
lega í bjagaðar vekjara-
klukkur og síma.
Þetta er enginn heims-
viðburöur en samt fin
sýning. Maður skyldi
bara varast að láta umstangið og vaðalinn
trufla sig en njóta verkanna með þeim við-
tækjum heilans sem best eru til þess fallin.
Sýningin Rauðvik stendur til 27. feb. Opið
er alla daga kl. 12-18. Frítt inn á mánudög-
um.
Texti tæmist af merkingu
þegar hann er endurtekinn oft-
ar en góðu hófi gegnir, hversu
innihaldsþrunginn sem hann
kann að vera. Þannig fer með
ýmsa frasa sem notaðir eru um
myndlist enda höföar myndlist
yfirleitt til annarra skilnings-
stöðva en þeirra sem fást við
hið talaða orð. Hver kannast
ekki við orðaleppinn „að reyna
á þanþol listarinnar" sem flutti
í fyrstu ákveðin skilaboð en
varð fljótlega að stimpli sem
skellt var á allt sem ekki lá full-
komlega ljóst fyrir. ögn skárra
er kannski „að vinna með ytri
mörk málverksins" þó það sjón-
arhorn sé líka hætt að vera
spennandi en sá merkimiði er
einmitt hengdur á listmálarana
fjóra á sýningunni „Rauðvik" á
Kjarvalsstöðum. Umrædd orð
koma fram í ávarpsorðum for-
stöðumanna safnanna fjögurra
sem aö sýningunni standa og
eru nokkuð dæmigerð fyrir það
þegar spyrða á saman hóp
ólíkra manna.
Málverk í