Dagblaðið Vísir - DV - 25.01.2000, Qupperneq 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 25. JANÚAR 2000
Útgáfufélag: RJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Fijálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreiflng: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblaö 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl viö þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Lífeyrissjóðir fjárfesti eriendis
Fjárfesting íslenzkra lífeyrissjóöa í innlendum fyrir-
tækjum hefur hættur í fór meö sér, sem eru svipaðs eðl-
is og fjárfesting staöbundinna lífeyrissjóða í fyrirtækjum
staöarins. í báöum tilvikum felst vandamálið í, aö sjóður
og fyrirtæki eru sömu megin á sveiflunni.
Hér í blaðinu og víðar var gagnrýnt í fyrra, að Lífeyr-
issjóður VestQarða og Lífeyrissjóður Vestmannaeyja
höfðu fjárfest í staðbundnum fyrirtækjum, sem síðan
féllu í verði eða fóru á hausinn. Fólk missti í senn at-
vinnuna og varð fyrir skerðingu á lífeyri sínum.
Freistandi er að líta til lífeyrissjóða sem tækis til að
lyfta atvinnulífi, rétt eins og fyrrum voru þeir taldir tæki
fólks til að koma þaki yfir höfuðið. Hvorugt er hlutverk
lífeyrissjóða. Þeir eiga ekki að gera annað en að varð-
veita lífeyri félagsmanna og ávaxta hann sem bezt.
í sumum sjávarplássum hafa lífeyrissjóðir sogazt inn í
vítahring deyjandi fyrirtækja, þar sem starfsfólk, sveitar-
félög og lífeyrissjóðir hafa hlaupið undir bagga með þeim
afleiðingum, að fyrirtækið andaðist ekki eitt, heldur
hrundi allt samfélagið á staðnum með því.
Mörgum mun finnast imdarlegt, að nú sé fitjað upp á
þessu aftur og reynt að túlka það á landsvísu, einmitt
þegar flestir virðast telja, að kaup á hlutabréfum feli und-
antekningarlaust í sér gróða. En á tímum feitu áranna
sjö þurfa menn að muna eftir mögru árunum sjö.
Álag á lífeyrissjóði er minna í góðæri en í hallæri. Til
dæmis nýta menn síður til fulls möguleika sína til að fá
metna örorku, sem þeir gera hins vegar, þegar harðnar
á dalnum og vinna verður stopulli. Lífeyrissjóðir þurfa
að vera sterkastir, þegar atvinnulífið er veikast.
Ef skynsamlegt er, að staðbundnir lífeyrissjóðir dreifi
áhættunni með því að fjárfesta á landsvísu, þá hlýtur
einnig að vera skynsamlegt fyrir lífeyrissjóði á landsvísu
að dreifa áhættunni með því að fjárfesta á vestræna vísu,
það er að segja í Evrópu og Bandaríkjunum.
Ef atvinnulífið á íslandi gengur almennt betur en at-
vinnulífið gengur almennt á Vesturlöndum, þá verður
lífeyrisþrýstingur minni en hann væri, ef atvinnulífið
gengur lakar á íslandi en á Vesturlöndum. Erlend fjár-
festing lífeyrissjóða vinnur á móti sveiflunni.
Svo lokaðir eru menn fyrir rökhyggju, að skammt er
síðan einn seðlabankastjórinn ávítaði lífeyrissjóði, sem
voru að byrja að fjárfesta í útlöndum. Miklu nær hefði
verið að hrósa þeim, sem höfðu frumkvæði að því að
treysta stöðu lífeyrissjóðanna til langframa.
Nú er einmitt tími og tækifæri til að vekja athygli á
þessum staðreyndum. Peningar fljóta um þjóðfélagið og
fjármálastofhanir berjast um skuldarana. Því er minni
hætta en ella á því, að fjárskortur í þjóðfélaginu valdi
því, að menn renni gráðugum augum til lífeyrissjóða.
Innlendar Qárfestingar reyndust vel á síðari hluta síð-
asta áratugar. Lífeyrissjóðimir náðu flestir 6-8% rauná-
vöxtun á ári, sem er sambærilegt við fjárfestingu í út-
löndum. Ekki er hins vegar ráðlegt að búast við, að öll
pappírsdæmi gangi upp á nýbyrjuðum áratug.
í vaxandi mæli eru hlutabréf ekki keypt á verðgildi
núverandi árangurs fyrirtækja, heldur á ímynduðum
væntingum síðbúinna flárfesta um hugsanlegt verðgildi
fyrirtækjanna langt inni í framtíðinni. Hlutabréfamark-
aðurinn er sumpart orðinn að eins konar póker.
Við slíkar aðstæður er rétt fyrir lífeyrissjóði að dreifa
áhættu sinni út fyrir landsteinana og fjárfesta í þeirri
vissu, að Vesturlöndum í heild muni vegna vel.
Jónas Kristjánsson
Loftvakamiölarnir eru hins vegar grútlinir og fjalla aö mestu meö silkihönskum um þjóðmálin. Hvar eru gagn-
rýnar spurningar og eftirfylgni? - Hvaö t.d. meö Stöö 2, ekki er henni stjórnaö af pólitískri nefnd.
Fjórða valdið
máli verða blaða-
menn aö vinna e.t.v. í
margar vikur en í
reynd veröur hver
þeirra að vinna
kannski við eitt eða
fleiri mál á hverjum
degi. Slíkt starf er
auk þess vanþakklátt
og getur kostað mála-
ferli og dóma. Áður
fyrr stundaði gula
pressan svokallaða,
Mánudagsblaðið,
Helgarpósturinn o.fl.,
rannsóknir en aug-
ljóst var að tíma-
spuming var hvenær
hún gæfist upp.
Flokksblöðin eru nú
„Áöur fyrr stundaði gula pressan
svokallaða, Mánudagsblaðið,
Helgarpósturinn o.fl., rannsóknir
en augljóst var að tímaspurning
var hvenær hún gæfist upp.
Flokksblöðin eru nú horfin en
dagblöðin þrjú eru opin fyrir
skoðunum frá almenningi.“
Kjallarinn
Jónas Bjarnason
efnaverkfræöingur
Umræður hafa nú
orðið um upplýsinga-
valdið sem kallað hef-
ur verið „íjórða vald-
ið“. Áhrif þess eru
gjaman höfð til við-
miðunar þegar rætt
er um ástand lýðræð-
is í einstökum lönd-
um. Watergate-málið
í Bandaríkjunum
sýndi að hörð en
sönn rannsókna-
blaðamennska getur
fellt spillta stjórn-
málamenn jafnvel
þótt þeir séu mjög
voldugir.
í landi takmarka-
lausra tækifæra geta
einstakir spilltir
stjómmálamenn beitt
völdum síniun til mis-
notkunar og að
tryggja sig i sessi, en
upplýsingavaldið er
þar einnig mjög öfl-
ugt. Mörg bandarísk
timarit og t.d. sjón-
varpsþættirnir 60-
minutes hafa sýnt, að
hörð gagnrýni getur
þrifist og haft mikil
áhrif til upprætingar
spillingar.
Ekki verður nú opnaður þýskur
fréttamiðill án þess að sjá megi
umfjöllun um ólöglegar peninga-
greiðslur til Kristilegra demókrata
í gegn um hendur H. Kohls, fyrr-
verandi kanslara, og W.
Scháubles, formanns flokksins svo
og flokksstjómarinnar í Hessen al-
veg frá 1993. Um er aö ræða pen-
inga frá fyrirtækjum sem síðan
hafa verið settir í erlenda banka.
Ljóst er nú að margir hausar eiga
eftir að fjúka.
íslensk blaðamennska
Rannsóknablaðamennska hér-
lendis er ekki burðug um þessar
mundir; til að fylgja eftir einu
horfm en dagblöðin þrjú eru opin
fyrir skoðunum frá almenningi.
Loftvakamiðlamir eru hins vegar
grútlinir og fjalla að mestu með
silkihönskum um þjóðmálin.
Löglegt en siölaust
Við upphaf sjónvarps og út átt-
unda áratuginn komu margir nýir
menn fram sem stunduðu gagn-
rýna umfjöllun um þjóðmál; sumir
þeirra höfðu sjálfir áberandi póli-
tískar skoðanir og voru ekki óvil-
hallir, enda fóru þeir flestir út í
pólítík sjálfir en umræðan var oft
hressileg. Vilmundur heitinn
Gylfason beitti sér mest á þessu
sviði og vildi opna þjóðfélagið og
stjómmálin.
Hann var krossfari en eitt það
fyrsta. sem hann reyndi að kryfja
var Geirfmnsmálið sem lenti á villi-
götum. Eftir það var sem fólk fengi
vont bragð í munninn ef minnst
var á rannsóknablaðamennsku.
Líklegt má telja að það mál eigi þátt
í lognmollu síðustu ára.
Putaland
Nýlega fór þátturinn Kastljós af
stað í sjónvarpinu og margir hafa
fagnað, en umsjónin var falin
brjóstmylkingum og stjórnmála-
menn stunda áfram sínar einræð-
ur. Auðvitað er þetta gatslitin
ábending og stjórnendum þáttar-
ins er ekki um að kenna. Það er
sem fréttamenn leggist nú í duftið
þegar þeir spyrja helstu pólitíkusa
sem líta á Alþingi sem bitlinga-
biðstofu. Þingmaður Framsókn-
arflokksins notfærði sér opin-
bera stöðu sína til þess að eign-
ast stóran hlut í hátæknifyrir-
tæki og hagnast um tugi millj-
óna; þögn ríkir að mestu eftir að
hann sagði af sér þingmennsku.
Ráðherra sama flokks heldur
opinni bankastjórastöðu fyrir
sjálfan sig og flýr yfir í hana með
marklausum skýringum; þögnin
er þegar farin að verða ærandi.
Minkurinn gætir þess einnig að
hafa fleiri en eina leið út úr greni
sínu.
Rökstuddur grunur ríkir um að
starfsmenn opinbers banka hafi
notfært sér upplýsingar innan
bankans til að hagnast á hlutabréf-
um; bankastjóri kemur fram í
sjónvarpi og gefur óskiljanlegar
skýringar. Hvar eru gagnrýnar
spurningar og eftirfylgni? Hvað
t.d. með Stöð 2, ekki er henni
stjómað af pólitískri nefnd?
Skemmtilega vonarglætu er að
finna í Silfri Egils á Skjá 1 og ef
honum tekst að sameina betur
húmor og beitta gagnrýni má bú-
ast við að þátturinn verði vinsæll
og gagnlegur.
Jónas Bjarnason
Skoðanir annarra
Styttum hringveginn
„Austfirðingafjórðungur er innbyrðis mjög skipt-
ur og sundraður vegna samgönguleysis. Eitt af því
sem virðist nú gleymast eru samgöngumálin. Meðan
alls staðar á landsbyggðinni er áhugi á samgöngum
til að bæta lífsskilyrði tala Austfirðingar um ál.
Innri tenging byggðamna til að svæðið njóti sín sem
heild er forgangsmál, hvort sem stóriðjan kemur eða
ekki...í vissum skilningi hefur Austurland færst fjær
öðmm landshlutum með tilkomu Hvalfiarðargang-
anna ágætu. Hringvegurinn þarf að styttast, einnig
eystra."
Ingólfur S. Sveinsson í Mbl. 22. janúar.
Kanasjónvarpið hafði áhrif
„Ég er mjög hrifinn af evrópskri kvikmyndagerö,
sérstaklega þeirri ítölsku. Ég tók þá inn mjög Fell-
ini, Pasolini og þessa kalla. Þeir eru mög íslenskir
að því leyti að myndir þeirra hefðu allt eins getað
gerst hér uppi í sveit á Islandi. Hinsvegar átti ég
alltaf og á enn uppáhaldsleikstjóra sem störfuðu í
Hollywood. Einn þeirra er John Ford. Hann var af
frsku bergi brotinn, mjög hrifinn af íslendingasög-
unum og nýtti sér margt úr þeim í myndum sínum.
Ég sá margar myndir hans fyrst í Kanasjónvarpinu
og reyndar er það svo að enn þann dag i dag er ég að
komast að raun um áhrif frá myndum sem ég sá
fyrst í Kanasjónvarpinu."
Friörik Þór Friðriksson í Degi 22. janúar.
Ótti og græðgi
„Markaðurinn veit og ræður. Þótt maður skilji
ekki alltaf af hverju hann gerir það sem hann gerir
og maður sé jafnvel fullkomlega ósáttur við þaö, þá
veit maður að það þýðir ekki aö deila við hann...Sá
sem lætur sér detta í hug að andmæla honum er tal-
inn skilningssljór og jafnvel hættulegur, svona eins
og guðleysingjamir í gamla daga. Ekki að undra að
markaðsfulltrúar séu vel launaðir þessa dagana og
manni þyki til þeirra koma. Þeir skilja Guð og veita
innsýn í ríki hans. Og er þá nema von að fréttir af
markaðnum og því sem Hann er að gera séu að sama
skapi það sem fólk vill horfa á.“
Kristján G. Arngrímsson í Mbl. 23. janúar.