Dagblaðið Vísir - DV - 23.06.2000, Blaðsíða 13

13
FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ 2000___________
DV_________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Urnsjón: Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir
Tíminn kemur til okkar
Ekki er erfitt að sjá hvað hvetur Bjöm Sigur-
bjömsson til að yrkja nú þegar hann sendir frá
sér fyrstu ljóöabók sína, liðlega fimmtugur mað-
ur. Hann hefur búið áratugum saman í Dan-
mörku þar sem hann hefur stundað prestskap
eins og faðir hans og bræður hér heima, og
„hugsunin" sem hann leyfir nú öðrum að sjá
„um síðir“, eins og segir í lokaljóði bókarinnar,
fjailar mikið um það að vera útlendingur, tala
tvö tungumál, eiga tvö líf, annað hér, hitt þar,
og tilfmninguna um að eiga eiginlega hvergi
heima.
Allir sem búið hafa langdvölum erlendis geta
sett sig í spor Bjöms í titilljóði bókarinnar,
„Orð og mál“, þar sem hann lýsir því þegar út-
lendu orðin koma tU hans og hvísla að honum
ævintýrmn í einrúmi en fela sig flissandi þegar
hann ætlar að beita þeim. Siðan leggur hann út
af þessu (8-9):
Þegar ég hugsa ogtalaá dönsku
er þaö eins og aö ganga um
á annarra manna heimili
þar sem maöur er að vísu tíöur
og hjartanlega velkominn gestur
og þaulkunnugur öllu þar á bœ
en þó gestur.
Á íslandi er hann „að vísu kominn heim“ en
þar „er búið að flytja til og tæma skúffur", hann
finnur ekkert, ratar ekki um, „man ekki hvað
maturinn heitir" og spyr:
Eru oröin heiti yfir hlutina
eins og þeir eru
eöa veröur veröldin fyrst til
þegar viö finnum hlutunum orö?
Þama má reyndar sjá algenga slettu úr máli ís-
lenskra Dana, eða hefðum við ekki sagt: verður
veröldin ekki tU fyrr en við finnum hlutunum
orð? Fjarlægðin frá íslenskunni gefur líka nýja
sýn á hana eins og þegar hann veltir fyrir sér
orðatUtækinu „kominn tími tU“ (91):
Hver veit nema þaö sé í raun og veru tíminn
sem kemur til okkar
og aö viö stöndum grafkyrr
meöan hann liöur um okkur eins og straumur
slípar okkur til og breytir okkur...
Ljóð Björns eru fiest vangaveltur af þessu
tagi og aðferð hans er þá að láta hversdagsleg-
ustu atburði verða yfirgripsmikil tákn um
tilveruna. Ósamhljóða minningar bræðra
sem rifja upp bernskuárin leiða að niður-
stöðunni „Kannski er sérhver manneskja
ein / líka með minningar sínar?“ (21) Fluga
sem reynir að komast út um glerrúðu kafiar
á þessa niðurstöðu: „kannski / held ég líka fast í
heimsmynd mína / sæki fast á lokaðar undan-
komuleiðir // og geri aUt sem í mínu valdi stend-
ur / tU að láta engan bjarga mér.“ (66) Besta
dæmið um þessa aðferð er ljóðið „Þættir" þar
sem dæmigerðir framhaldsþættir í sjónvarpi end-
urspegla dæmigert mannslif: þeir byrja vel og
lofa góðu, jafnvel lengi vel, svo koðnar aUt „nið-
ur í ekki neitt / og rennur út í sandinn / í aUt að
því hjákátlegum endalokum." (71) EUin verður
honum efni í fleiri ljóð sem sum ná afskaplega vel
tilfinningunni að verða gamaU.
Þetta er ekki óskylt aðferð HaUgrims Péturs-
— sonar í Passíusálmunum og rétt að
_geta þess að Bjöm gaf út
rómaða
■ þýð-
H ingu á
H þeim á
■ dönsku
■ 1995. En
■ ekki
■ sjást ann-
I ars konar
f áhrif frá
HaUgrími
jBB á ljóðum
w Björns og
Hf heldur ekki
WS frá barna-
W ljóðum Þór-
■ arins Eldjám
■ sem Björn
I hefur líka
I þýtt. Eins og
f sést af dæmum
hér að ofan er
ljóðmál Bjöms eirT~^^^*
falt og ljóðin einlæg og opin, og þau gleðja lesand-
ann þrátt fyrir sinn dapurlega tón. Það var fal-
lega gert af Bimi að leyfa okkur að deUa þessari
„hugsun“ með sér.
SUja Aðalsteinsdóttir
Björn Sigurbjörnsson: Orö og mðl. Ljóö. Vaka-Helgafell
2000.
Leikhús
Átök, spenna, ástir og grín
„Eru þeir nú búnir að skrifa
leikrit um Bjöm Grétar Sveins-
son?“ varð móður minni aö orði
þegar hún sá kynningarmyndir
af Ólafi Darra Ólafssyni í leik-
ritinu Bjöminn sem frumsýnt
var í Iðnó í hádeginu í gær. Það
á ekki við rök að styðjast -
verður að viðurkennast - þó að
hugmyndin sé svo sem nógu
skemmtUeg.
Hér er á ferð gamanleikur
eftir Anton Tsjekhov, einn af
þeim sem kaUaðir hafa verið
skrýtlur eða brandarar og hefur
í ríkum mæli það sem oft ein-
kennir verk Tsjekhovs; þennan
hárfina harmræna tón undir
öUum hlátrinum. Það er aldrei
alskemmtUegt að vera mann-
eskja - því að í öUum má finna
vott af sýndarmennsku og
trega.
Hin fagra ekkja einangrar sig
með þemu sinni og ætiar aö
syrgja látinn eiginmann sinn
þar tU hún deyr, þó að maður
sá hafi verið mesta fól. Lánar-
drottinn einn kemur tU þess að
rukka gamla skuld sem ekkjan
getur ekki greitt og af því leiða
átök verksins. Átök milli karls
og konu, mUli ástríðna og reiði,
ástar og haturs.
Eöli farsans er aö krefjast mikils af leikurum, kreflast ýkjukennds leiks og belnlínis kalla á öfgar.
/ þessari uppsetningu er ekki skorast undan ýkjum og öfgum og standa leikararnir sig meö miklum ágætum.
Hafið á milli kynjanna
Það má einnig segja að verk-
ið fjafii um andstæð eðli - karl-
inn/bjöminn sem getur verið
hættulegur öskrandi grábjöm, en líka kjökrandi
lítiU bangsi. Konuna sem getur verið brothætt
bjútí, eða brjálað skass. Það getur lika fjatiað um
grimumar sem við öU berum, en þrábiðjum aðra
að kíkja undir og bjarga okkur frá. Það getur ver-
ið um karla og konur - og það haf sem er á miUi
kynjanna, sem ekki er hægt að brúa nema fara
sitt í hvora áttina, eða fara öfgaveginn og mætast
þar - nýkomin hringinn. Og það getur líka bara
verið fyndið og skemmtUegt.
AUt þetta á hálftíma? er von að lesendur spyrji
- alveg bit. Já, og það er einmitt það sem vert er
að hrósa sýningunni fyrir. Aðstandendum er
veralega þröngur stakkur sniðinn í vali á efni,
þar sem sýningartimi má ekki fara yfir 30 mínút-
ur og það hefur örlítið komið niður á Hádegis-
leikhúsinu fram að þessu. Verkið Björninn er
hins vegar fuUkomið í forminu. Átök, spenna,
grín og ástir, og valinn maður í hverju rúmi.
Kómíker fram í fingurgóma
Eðli farsans er að krefjast mikUs af leikurum,
krefjast ýkjukennds leiks og beinlínis kaUa á öfg-
ar. í þessari uppsetningu er ekki skorast undan
ýkjum og öfgum og standa leikararnir sig með
miklum ágætum.
Ólafur Darri Ólafsson leikur björninn. Hann
nær að túlka andstæð eðli hans á undraverðan
hátt - með því að öskra hærra en mannsröddin
leyfir eina mínútuna og kjökra svo eins og lítið
bam þá næstu. Svitinn bogar af Ólafi Darra alla
sýninguna, og skyldi engan undra, átökin eru
mikU.
Júlíus Brjánsson stígur á svið eftir nokkurt hlé
og veldur ekki vonbrigðum. Hann er kómíker
fram í fingurgóma, af þeirri stærðargráðu sem
getur fengið mann til að hlæja með einu
augntUliti. Júlíus leikur hér þernu ekkjunnar,
viðkvæma og taugaveiklaða og hefur drepfyndna
nærveru.
Ég hef ekki fengið aö sjá hina nýútskrifuðu
Maríu Pálsdóttur áður, en fæ áreiðanlega að sjá
hana aftur, slíkur er krafturinn í þessari ungu
leikkonu. Hún leikur ekkjuna, sem eins og björn-
inn sveiflast öfganna á miUi og hlutverkið reynir
á flestar taugar, en María hvikar hvergi. Hún er
bæði þokkafúfl og ógnvekjandi, brothætt og sterk.
Síðast skal nefna þýðanda verksins og er þar
enginn aukvisi á ferð. Þýöing Árna Bergmanns
rennur líka ljúflega niður, með súpunni, með
brauðinu, með öUu. Hvað segir maður þá um
fyrsta leikstjómarverkefni Stefáns Jónssonar?
...Bravó!
Þórunn Hrefna Sigurjónsdóttir
Leikfélag íslands sýnlr í lönó: Björninn, eftir Anton
Tsjekhov í þýöingu Árna Bergmann. Leikstjóri: Stefán
Jónsson. Lelkarar: Ólafur Darri Ólafsson, Júlíus Brjáns-
son og María Pálsdóttir. Leikmynd og búningar: Rann-
veig Gylfadóttir. Frumsýning 22. júní.
Hvers er siðfræðin
megnug?
Siðfræði er meðal
elstu fræðigreina Vestur-
landa en heimspekingar
í Grikklandi hinu forna
töldu hana vera eina höf-
uðgrein mannlegrar
þekkingarleitar. En hvaða augum líta
heimspekingar siðfræðina nú á dögum?
Hvert álíta þeir vera hlutverk hennar,
viðfangseöti og aðferðir? Nú er nýkom-
in út hjá Háskólaútgáfúnni bókin Hvers
er siðfræðin megnug? en í henni ræða
tólf íslenskir heimspekingar spumingar
um siðfræði og siðfræðileg viðfangsefni.
Meðal þess sem heimspekingamir ræða
um er trú og siðffasði, tengsl siðfræði og
skáldskapar, kennsluaðferðir í siðfræði
og sjálfræðishugtakið.
Ritstjóri er Jón Á. Kalmansson og er
ritið gefið út i tilefni tíu ára afmælis Sið-
fræðistofhunar.
Tumi og Hreinn á
Camegie
Árlega er fremstu
myndlistarmönnum á
Norðurlöndum boðið að
taka þátt í norrænu
myndlistarsýningunni
Camegie Art Award sem
opnuð verður þann 12. október i Hels-
ingfors Konsthall.
tslensku myndlistarmennimir Tumi
Magnússon og Hreinn Friðfinnsson em
okkar fulltrúar á sýningunni, en dóm-
nefndin valdi alls 21 myndlistarmann til
þátttöku af þeim 89 sem tilnefiidir vom.
Lars Nittve er í forsvari fyrir dóm-
nefhdinni og hafði þessi orð um mynd-
listina á sýningunni: „Enn einu sinni
getur Camegie-dómnefiidin glaðst yfir
blómstrandi myndlist á Norðurlöndum!
Það vekur djúpa hrifningu að sjá jafiivel
unga listamenn finna nýjar leiðir í
margtroðnum slóöum málverksins og
hvemig litur á dúk getur af nákvæmni
skýrt hvað það er að vera manneskja í
upphafi 21. aldar.“
Sýningunni í Helsinki lýkur þann 29.
október og mun hún þá flytjast á milh
annarra höfuðborga á Norðurlöndum.
Hægt er að sjá sýninguna í Listasafiii
Kópavogs frá 7. apríl til 6. maí á næsta
ári.
Dvergasteinn
Aðalsteins

fí
Fyrir skömmu kom út
hjá CDR-forlaginu í Ár-
ósum bókin Dverga-
steinn eftir Aðalstein Ás-
berg Sigurðsson. Bókin
hefúr fengið nafnið
Dværgstenen í danskri þýðingu en þýð-
andinn er Mette Fanö. í fréttatilkynn-
ingu frá forlaginu Dimmu segir að
danskir gagnrýnendur hafi lofað bókina
í þarlendum blöðum. í Berlingske
Tidende standi m.a. að höfúndurinn
hafi skrifað Dvergastein af einlægni
sem danskar bamabókmenntir skorti
og í Fyens Stiftstidende segi gagnrýn-
andi að það sé tilhlökkunarefni að fleiri
bækur höfúndarins komi út á dönsku.
Ennfremur segir þar að Dvergasteinn sé
„grípandi og óhugnanleg bók, sem skrif-
uð er á léttu og upplestrarvænu máli.“
Dvergasteinn kom fyrst út hjá Al-
menna bókafélaginu fyrir níu ámm.
Yoshi Oida
í kvöld verður gesta-
sýning í Iðnó á verkinu
Interrogations í flutningi
Yoshi Oida og tónlistar-
mannsins Wolfs-Dieters
Trastedts. Sýningin er
eftir Yoshi, japanskan leikara og leik-
stjóra, sem unnið hefur jöfnum höndum
í Japan, Evrópu og Bandaríkjunum.
Yoshi hefur verið einn aðalleikari í al-
þjóðlegum leikhópi Peters Brooks og
nánasti samstarfsmaður en Brook er
einn af áhrifamestu leikstjórum aldar-
innar.
Sýningin er byggð á fomum textum
zen-meistaranna úr Koan frá því á 11.
öld í Kína. Þar er varpað fram ýmsum
spumingum sem samkvæmt hefðinni er
svarað munnlega eða í gegn um hug-
leiðslu en í sýningu Oida er þeim svar-
að með hreyfmgu og tónlist.