Dagblaðið Vísir - DV - 17.07.2000, Blaðsíða 15

15
MÁNUDAGUR 17. JÚLÍ 2000
X>V
Myndlist
Kvaðratrótin af Gesti
Sennilega gildir það um fjölhagann Gest Þor-
grímsson eins og ýmsa aðra í sömu deild, til að
mynda Magnús Á. Ámason, að sannverðug
mynd af ævistarfl hans fæst einungis með því að
leggja til grundvallar summuna af öllum þeim
listgreinum þar sem hann hefur komið við sögu
og draga af henni listræna kvaðratrót. Sem er
auðvitað hægara sagt en gert. Þó eru innbyrðis
tengsl listgreinanna hjá Gesti sýnilegri en hjá
mörgum öðrum fjöllistamönnum. Til dæmis er
trauðla hægt að gera úttekt á þróuninni í þrí-
víddarlist hans án þess að tengja saman stein-
höggið og leirmunagerðina, ekki einasta form-
rænt heldur einnig út frá þeirri rækt sem lista-
maðurinn leggur við yfirborð listhluta sinna.
Myndmótun Gests helst síðan í hendur við ljóða-
gerð hans og ritaðar hugleiðingar um högg-
myndalistina, sína eigin og annarra, hvort
tveggja eru leiðir til uppgötvunar og birtingar
„nýs galdurs", „nýs veruleika", svo vitnað sé í
listamanninn sjálfan. Kannski er heldur ekki
ýkja langur vegur milli skemmtikraftsins Gests,
sem á sjötta og sjöunda áratugnum heillaði heila
kynslóð áhorfenda og -heyranda með frásagnar-
gáfu sinni og eftirhermum, og listamannsins
sem þangað til nýlega skapaði gjaman skúlptúra
fyrir opnum tjöldum - „performeraði", svo notað
sé nýlegt hugtak - úti í Svíaborg i Finnlandi og
úti á sviði við hús sitt í Hafnarflrði. Ef vill mætti
halda þessari samanburðarfræði áfram og tengja
eftirhermur Gests við hæfileika hans til að koma
auga á það sem honum kemur best I
módemiskri höggmyndalist og gera að sínu, sjá
meðvitaðar vísanir hans til HenrysMoore, Bar-
böru Hepworth, Epsteins, Brancusi og jafnvel
lengra aftur í prímitífíska list.
Steinsnar
Nú er auðvitað
rétta tilefnið til að
draga kvaðratrót-
ina af Gesti, því
hann er nýorðinn
áttræður, Lista-
safn Reykjavíkur
heldur sýningu á
verkum hans og
böm hans, Ragn-
heiður og Þor-
grímur, hafa gefið
út um foður sinn
forkunnarfallega
og skemmtilega
bók sem nefnist
Steinsnar. Raunar
er öllu meira að
græða á bókinni
en sýningunni, en
á henni er einung-
is að finna tíu
höggmyndir, eina
mynd frá 1947 en
afganginn frá sið-
astliðnum 15
árum. Enginn er
heldur leirinn til
samanburðar.
Framlag Lista-
safns Reykjavíkur
verður því að telj-
ast frekar snubb-
ótt hylling þessa
aldna og mikil-
virka listamanns.
En það gefur okk-
Verk Gests á
sýningunni í
Listasafni
Reykjavíkur.
ur engu að síður
tækifæri til að velta
fyrir okkur eðlisþátt-
um myndhöggvarans
Gests. Eins og Auður
Ólafsdóttir bendir
réttilega á í grein
sinni um listamann-
inn í bókinni er
hann fyrst og fremst
„myndhöggvari efnis-
ins“, sem þýðir að
hann telur sér skylt að
rækja trúnað við lif-
andi efnið. „Truth to
material" heitir þessi
filósófía og var mest í
tisku í höggmyndalist
fjórða áratugarins. í
sinni ströngustu mynd
þýðir hún að mynd-
höggvarinn gengur
eins litið á fyrirliggj-
andi efni eins og hon-
um er unnt, aflagar
það hvorki né brýtur
upp ef hann kemst hjá
því.
Reynsla sjónar
og sinnis
í staðinn kappkost-
ar hann að gera vel
við það eins og það er
frá náttúrunnar hendi,
hnykkja á kvistum í
stað þess að fjarlægja
þá, fægja slétta fleti
sem eru til staðar og
ýfa upp grófu fletina.
Við þetta má bæta að
„slétt“ og „gróft“ eru
hér ekki einungis fyrir
augað, heldur kallar
þetta tvennt beinlínis
á snertingu. Þar sem
efnið er með litrófið
innbyggt, eins og
margur ítalskur
marmarinn, er um að
gera að láta það njóta
sín óspillt. Það er sem
sagt „af‘ efninu sem
meðhöndlun formsins
eða formsköpun
sprettur, fremur en að
listamaðurinn sé með
ákveðin form í huga og velji sér efni sem hæfa
því. í þrívíddarlist Gests er mannslíkaminn
helsta viðmið hans, eða eins og Auður Ólafsdótt-
ir segir : „í gegnum hvert verka Gests gengur
ósýnileg, lóðrétt hryggjarsúla." Það er hér sem
reynir á myndlistarlegt innsæi listamannsins,
hæfileikann til að skapa hárrétta spennu milli
hins lóðrétta og lárétta, milli hins slípaða og
grófa, milli efnis og rýmis. Kannski er það i þess-
ari fáguðu og blæbrigðaríku jafnvægiskúnst sem
Gestur stendur feti framar en flestir kollegar
hans í greininni. Hún er, eins og listamaðurinn
orðhagi gefur til kynna í ljóði, sprottin af sér-
stakri „reynslu sjónar og sinnis.“
Sýningin í Listasafni Reykjavíkur -
Hafnarhúsi, stendur til 27. ágúst.
Aðalsteinn Ingólfsson
Tónlist
Forfeður í Skálholti
Mikið er um Bach-tónleika um þessar mundir
því nú eru 250 ár síðan tónskáldið lést. Á tónlist-
arhátíðinni í Skálholti í sumar verður Bach því
mjög áberandi og síðastliðinn laugardag flutti
barokkhópurinn Concordia þar hina svokölluðu
Tónafóm hans. Concordia samanstendur af
fimm erlendum hljóðfæraleikurum sem allir
hafa sérhæft sig í flutningi barokktónlistar og
leika því á barokkhljóðfæri. Þetta eru nokkurs
konar forfeður nútímahljóðfæra og krefjast engu
minni hæfni og þjálfun en seinni tíma hljóðfæri.
Það er því sjaldnast sannfærandi er „nútima-
hljóðfæraleikari“ fer allt í einu að spila opinber-
lega á barokkútgáfuna af hljóðfæri sínu.
Skemmst er að minnast er ágætur flautuleikari
tók upp á þessu fyrir nokkru og spilaði þá eins
og hver annar amatör á hræðilegum tónleikum.
Sagan af Tónafórninni
Um Tónafórn Bachs er til eftirfarandi saga.
Kvöld eitt árið 1747, þegar Friðrik mikli Prússa-
konungur var nýbúinn að taka upp flautuna sína
og var farinn að hita sig upp fyrir hina venju-
bundnu kvöldtónleika sína, kom liðsforingi með
lista yfir þá sem höfðu komið til Potsdam þann
dag. Kóngurinn leit yfir listann,en brá í brún
þegar hann sá hver var þar á meðal. Hann lagði
frá sér flautuna og sagði skjálfraddaður við hina
hljómsveitarmeðlimina: „Herrar mínir,
Bach gamli er kominn!" Hann átti
þar við Johann Sebastian Bach
en frægð hans var þá mikil og var
hann svo störfum hlaðinn að árum
saman sá hann sér ekki fært að
verða við ósk konungs um að heim-
sækja hann. Þegar Bach var svo
loksins kominn var tafarlaust
sent eftir honum og fékk hann
ekki einu sinni að dusta af
sér ferðarykið né skipta
um föt.
Innblásin
snllld
I höllinni
var Bach
neyddur til
að reyna allar slag-
hörpur Friðriks
mikla en þær voru fimmtán talsins. Hinir hljóð-
færaleikararnir, sem orðið höfðu að hætta við
kvöldtónleikana vegna heimsóknarinnar, fylgdu
Bach og konunginum á milli herbergjanna þar
sem slaghörpurnar voru og hlýddu i andakt á
snillinginn leika upp úr sér. Bach var meistari í
að spila af fingrum fram og lék hann undirbún-
Bachfjölskyldan.
ingslaust heila fúgu um stef sem konungurinn
gaf honum. Síðar meir, er Bach var aftur kom-
inn heim til Leipzig, samdi hann
þrí- og sexraddaðar fúgur um
stef konungsins og einnig
keðjulög. Saman voru verkin
kölluð Tónafómin og eru
þau tileinkuð Friðriki kon-
stuttu máli flutti
Concordia Tónafórnina
af innblásinni snilld.
Samleikurinn var full-
kominn og hver ein-
stakur hljóðfæra-
leikari spilaði óað-
finnanlega. Sér-
staklega verð-
ur að nefna
semballeik
Carole Cerasi, sem var
sérlega glæsilegur, og
einnig fiðluleik Kati Debretzeni, en vald hennar
yfir tóninum var aðdáunarvert. Túlkun hópsins
í heild var lífleg og blæbrigðarík, fjörleg og
gáskafull þegar við átti, en líka alvörugefin og
djúphugul. Voru þetta afar ánægjulegir tónleik-
ar.
Jónas Sen
______________________Menning
Umsjón: Þórunn Hrefna Sígurjónsdóttír
Hvers vegna er
samtímalist
svona fur
Richard Vine, rit-
stjóri hins heims-
kunna listatímarits,
Art in America,
heldur fyrirlestur í
Listasafni Reykja-
víkur - Hafnarhúsi annað kvöld kl. 20.00.
Yfirskrift fyrirlestrarins er „Why is
contemporary Art so Weird?“ eða „Hvers
vegna er samtímalist svona furðuleg?"
Eins og yfirskrift fyrirlestrarins gefur
til kynna fjallar Richard Vine um hvers
vegna hinn almenni sýningargestur lítur
samtímalist tortryggnum augum og
finnst hún á stundum beinlínis ögrandi.
Hann segir staðreynd að framsækin nú-
tímamyndlist höfði einungis til fárra og
að ef hinn almenni sýningargestur skoð-
ar slíkar sýningar sé það gert með sam-
blandi af tortryggni, ógnun og hræðslu.
Vine spyr í fyrirlestrinum hvað valdi og
hvort þetta gæti verið á annan veg? Þá
veltir hann fyrir sér sögulegum, félags-
fræðilegum, sálfræðilegum og heimspeki-
legum orsökum þess að hin sköpunarríka
samtímalist orki svo vandræðalega á
hinn almenna gest.
Fyrirlesturinn er öllum opinn.
Raddir Erlends
Erlendur Jónsson
hefúr nýverið gefið út
Ijóðabókina Raddir
dagsins hjá bókaútgáf-
unni Smáragili. Bókin
er safn átján ljóða og
ljóðaflokka og skiptist
í þrjá aðalkafla: Svipir
liðinnar aldar, þar
sem leitast er við að
„gera úttekt á almennum og hversdags-
legum lífssannindum eins og þau koma
fyrir sjónir við aldahvörf", eins og segir
á bókarkápu. Pokabuxur og rúðóttir
sokkar heitir annar kaflinn og byggist að
mestu leyti á endurminningum höfundar
og sá þriðji ber nafnið Skáldatal en hann
er ortur í minningu listamanna sem
settu svip á öldina.
í fyrsta kaflanum er ljóðið ímynd sem
birtist hér að hluta:
Maöurinn
sem sá ekki sköpun heimsins
og hlýddi ekki á þögn ísaldarinnar
það er ég.
Maöurinn
semfylgdi ekki Leifl heppna
og missti af kristnitökunni
þaö er ég.
Maöurinn
sem hitti ekki höfund Njálu
ogfór á mis viö Skaftárelda
þaö er ég.
Kammersveitin
til Munchen
Um þessar mundir
stendur yfir tónlistar-
hátíðin
Europmusicale í
Múnchen, sem haldin
er í annað sinn. Nú er
þessi hátíð haldin
öðru sinni og er boðið
upp á tónleika í 10
borgum í Bæjaralandi, Búdapest og Prag.
Til hátíðarinnar er boðið kammerhópum,
kammersveitum og kórum frá 33 Evrópu-
löndum, sem leika skulu og kynna tónlist
síns heimalands.
Kannnersveit Reykjavíkur var boðið
fyrir íslands hönd og voru tónleikar
hennar á laugardagskvöldið í Carl Orff
salnum í Gasteig í Múnchen. Á efnisskrá
voru m.a. verk eftir Leif Þórarinsson,
Atla Heimi Sveinsson og Þorkel Sigur-
bjömsson.
17 hljóðfæraleikarar fóru i ferðina og
var Rut Ingólfsdóttir (á mynd) einleikari
í fiölukonsert Þorkels Sigurbjömssonar.
Einsöngvarar í Nótt Jóns Leifs vora
Bergþór Pálsson og Gunnar Guðbjöms-
son, sem kom frá Berlín til að taka þátt í
tónleikunum. Stjómandi var Bernharður
Wilkinson.
Einkunnarorð Europamusicale-hátíð-
arinnar eru „get to know - leam to
respect" og vilja forstöðumenn hennar
stuðla að umburðarlyndi og virðingu
milli þjóða í Evrópu, og jafnframt stuðla
að menningarsambandi Evrópu með
áherslu á varðveislu menningar hverrar
þjóðar fyrir sig.
KADDIR i
DAtíSINS