Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.2000, Blaðsíða 14

14
Meniúng
Réttnefndur lífskúnstner
Róska - Boðun Maríu, 1967
„Llfskúnstner" er of-
notað hugtak; vísar oft-
ast nær til fólks sem yf-
irleitt misheppnast
hvort tveggja, að lifa og
skapa. Róska, Ragnhild-
ur Óskarsdóttir (1940-
96), var réttnefndur
lífskúnstner sem gerði
ekki greinarmun á lífs-
munstri sínu, listsköp-
un i allrahanda miðlum
og pólitískri sannfær-
ingu. Myndverk hennar
gátu verið ailt í senn,
einkalegar útleggingar
á ástarbríma, öfgafullar
fantasíur, angistarfull-
ar hjálparbeiðnir ráð-
villtrar og sjúkrar
konu, þjóðfélagsádeilur
og herhvatningar til
vinstrisinna.
Sjálf var hún uppfull
með engu minni þver-
stæður, íðilfalleg og
flogaveik, „bam og
tælidrós“ (Bima Þórð-
ardóttir), viðkvæm og
ófyrirleitin, byltingar-
sinni sem ljáði „auðvaldinu" líkama sinn sem
ljósmyndafyrirsæta, feministi sem var alla tíð
háð karlmönnum o.s.frv. Það er því afar vel til
fundið hjá Hjálmari Sveinssyni og aðstandendum
Nýlistasafnsins að koma ævistarfi Rósku fyrir
sem margbrotnum vef, án upphafs og endis, þar
sem ægir saman teikningum, málverkum, ljós-
myndum, plakötum, kvikmyndaefni, blaðaúr-
klippum, bréfsnifsum og öðru efni sem tengist
listakonunni. Snyrtileg „listsöguleg" uppsetning
hefði verið á skjön við allt sem Róska var fulltrúi
fyrir. Og kannski sniðugast af öllu að breyta einu
herbergi í samkomusal/öldurhús með róttækum
bókum í hillum og plakötum á veggjum, eins og
til að minna á að listakonan lifði lífl sínu fyrir
opnum tjöldum, meðal samlyndra félaga í mörg-
um löndum.
Fyndin og frökk
Ef ég má vera leiðinlega „listsögulegur“ þá er
eitt af því áhugaverðasta við sýninguna hve skýrt
hún áréttar súrrealíska þráðinn í nánast öllu sem
Róska tók sér fyrir hendur. Sem gefur tilefni til
að endurmeta þátt þessarar frjóu stefnu í okkar
litt burðugu framúrstefnulist á sjöunda áratugn-
um (Erró, Flóki, Róska, Dagur Sig, Vilhjálmur
Bergsson o.fl.). Eitt af því síðasta sem Róska tók
sér fyrir hendur opinberlega var einmitt að flytja
hugleiðingu um súrrealisma þar sem hún hendir
á lofti helstu stikkorð og frasa þeirrar stefnu og
klykkir út með þeim tveimur kjörorðum sem
upphafsmenn súrrealismans vísuðu oftast til:
„Breytum lifl okkar“ (Rimbaud) og „Umbreytum
heiminum" (K.Marx).
Eins og Halldór Bjöm Runólfsson bendir rétti-
lega á í stórfallegri og fróðlegri sýningarskrá þá
var Róska eins konar síðbúin útgáfa á evrópskum
situationista - „Drakabygget", súrrealiskt-ættað
lífslistasetur Jörgens
Nash á Skáni, hefði verið
henni að skapi.
Ef við reynum að ein-
angra listræna þáttinn í
sjónrænni tjáningu
Rósku þá er nokkuð ljóst
að hún kemur með nýja
tegund hlutlægs ex-
pressjónisma inn í ís-
lenska myndlist um
miðjan sjöunda áratug-
inn. Um er að ræða graf-
ískan stíl sem byggist að
miklu leyti á ærslafullu
ferðalagi línunnar;
sennilega berst hann
Rósku á Ítalíu alla leið
frá Dubuffet, Masson,
Artaud, Wols og öðrum
listamönnum sem kunnu
að láta allt flakka í verk-
um sínum. Hér var
Róska í essinu sínu og
óhætt að segja að vand-
fundnar séu tjáningar-
meiri teikningar eftir ís-
lenskan listamann á sjö-
unda áratugnum. Mál-
verkin eru misjafnari að
gæðum, enda útheimta þau oftast meiri og sam-
felldari vinnu en teikningamar. Þó eru meðal
þeirra frábær verk, fyndin, frökk og hugmynda-
rik: Tíminn og ég (1967), Fallþungi dilka (1967),
Hrafninn (1967), Boðun Maríu (1967) og Síðasta
hálmstráið (1969). Um leið em þau gegnsýrð ör-
væntingu sem helst má líkja við dauðabeyg.
Róska kunni nefnilega ekki að þykjast.
Eftir 1970 verða aðrir sjónmiðlar listakonunni
hugstæðari: plaköt, ljósmyndir, kvikmyndir - allt
saman vopn i baráttunni fyrir betri heimi. Róska
eftirlætur okkur eldmóð sinn. Dauflynd kynslóð
yngri myndlistarmanna, sem nú leitar helst í
smiðju ímyndar- og markaðsfræðinga, getur
margt af henni lært.
Aðalsteinn Ingólfsson
Sýningin Róska - líf og starf stendur f Nýlistasafninu til
19. nóvember. Opiö kl. 14-18 nema mánudaga.
Leiklist
í hringleikahúsi lífsins
Sviðið: Café Sigga / Hringleikhús. Gólfið skot-
skifa í fánalitunum. Uppakynslóðin gleymir
sjálfri sér í trylltri leit að frama og velgengni.
Lokatakmarkið ekki lengur að eignast íbúð og bíl
heldur að verða brjálæðislega ríkur, fá æðstu
völd eða verða heimsfrægur (a.m.k. á íslandi) og
það STRAX. Engu skiptir hverju er til kostað.
Það er enginn í lífshættu, allt reddast í velferðar-
þjóðfélaginu. Eða hvað?
Ólafur Haukur Símonarson leiðir i Vitleysing-
unum fram á sjónarsviðið vinahóp þar sem hver
og einn dansar í kringum eigið sjálf og dansinn
verður æ hraðari. En þó að hópurinn sé á til-
teknu æviskeiði (á fertugsaldri) hitta skotin
miklu fleiri fyrir. Þetta er gamla sagan um að
eignast heiminn en glata sálu sinni og þessi of-
vöxnu börn birta okkur almenn lífsviðhorf í
hnotskurn. Allar kynslóðir gera sín mistök í takt
við tíðarandann hverju sinni.
Ólafi Hauki lætur einkar vel að flétta saman
skop og alvöru um leið og hann skapar skýrar
persónur úr efniviði stereótýpunnar. Undir gals-
anum liggur dauðans alvara og athyglisverðar
persónusögur eru dregnar fram í dagsljósið um
leið og óbeint er slegið á ýmsar þjóðrembuhug-
myndir landans. Höfundur kórónar loks þessa
nettu ádeilu með kaldhæðnislegum „happy end“
slaufum á þessar sögur sem efalaust falla áhorf-
endum misjafnlega í geð ef þeir sjá ekki í gegnum
klisjumar. Efnið er sett fram í þéttu formi og
hraðinn skiptir máli. Áhorfandinn er stundum
með andköf af allri fartinni, rétt eins og leikper-
sónumar.
Athyglisveröar persónur
Þó að kannski megi kalla Vitleysingana hóp-
verk (sviðsetningin minnir stundum á dansleik-
hús) fremur en einstaklingsdrama er óvægilega
gægst undir skelina og sérkenni dregin fram.
Þarna kemur mjög til kasta leikaranna og leik-
stjórans, Hilmars Jónssonar, sem má teljast ann-
ar höfundur frumflutningsins. Búningar og sviðs-
mynd stuöla beint að því að gera hópinn einsleit-
an þannig að persónusköpunin verður aö koma
innan frá, án stuðnings ytri meðala. Áhöfnin í
Hafnarfjarðarleikhúsinu er þessum vanda vaxin
og leikaramir vinna athyglisverðar persónur úr
efniviðnum.
María Ellingsen er vaskleg í hlutverki stjóm-
málakonunnar sem þrátt fyrir fógur orð er tilbú-
in til að fóma hugsjónum fyrir persónulegan
frama. Erling Jóhannesson er brothættur læknir
sem reynir að taka ekki harm sjúklinga sinna inn
á sig en mistekst. Dofri Hermannsson er tragísk-
ur í hlutverki átvaglsins sem reynir að éta frá sér
komplexana og Halla Margrét Jóhannesdóttir er
óvægin kona. Jóhanna Jónas vinnur virkilega vel
úr hlutverki Siggu, eiganda kaffihússins þar sem
hópurinn hittist. Það er farið fram og aftur í
tíma, og þá kemur vel í ljós hvaða hlutverki hvert
og eitt þeirra gegnir innan hópsins. Þó að Sigga
hafi kannski fengið flóknari spil á hendina en
flest hinna, þá hefur henni tekist nokkuð vel að
spila úr þeim og hún er sú sem heldur þessu öflu
saman. Jóhanna er burðarás í sýningunni.
Björk Jakobsdóttir er í erfiðu hlutverki konu á
barmi taugaáfalls og við liggur að eins fari fyrir
áhorfendum því útgeislun Gunnars Helgasonar i
hlutverki eiginmanns hennar er eins og raf-
magnssjokk fyrir salinn. Persónan er lítt geðfelld
en Gunnari tekst samt að búa til úr þessu mann.
Sýningin i heild er kraftmikil. Grá jakka-
fot/buxnadress með mygluhvítum flekkjum færa
atburðarásina á eitthvert ótilgreint tilverustig
sem rímar vel við andann í verkinu. Lýsingin er
vel hönnuð og tónlistin fín. Það leiðist engum á
þessari sýningu sem bæði bítur og skemmtir.
Auður Eydal
Hafnarfjarðarleikhúsiö sýnir Vitleysingana. Höfundur:
Ólafur Haukur Símonarson. Leikmynd: Finnur Arnar Arn-
arsson. Búningar: Þórunn María Jónsdóttir. Lýsing:
Kjartan Þórisson. Tónlist: Jóhann Jóhannsson. Hljóft:
Arndís Steinþórsdóttir. Gervi og grímur: Ásta Hafþórs-
dóttir. Leikstjóri: Hilmar Jónsson.
MÁNUDAGUR 16. OKTÓBER 2000
____________________PV
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir
Um Meyerhold
Leikhúskvöld
í Borgarleikhús-
inu fóru vel af
stað í síðustu
viku. Annað
kvöld kl. 20
verður hið
þriðja, þá held-
ur Magnús Þór
Þorbergsson
leikhúsfræðing-
ur erindi um
hinn merka
leikhúsmann Vsevolod Meyerhold
(1874-1949). Að loknu leiklistamámi
lék hann í nokkur ár í Listaleikhúsi
Stanislavskis og vakti m.a. mikla at-
hygli sem Tréplev í Mávinum eftir
Tsjékhov. 1902 yflrgaf hann Listaleik-
húsið og raunsæisleik Stanislavskis og
þróaði kennsluaðferð í leiklist sem
hann kaflaði „Biomekanik" og byggði
á ýktum líkamlegum athöfnum fr emur
en rannsóknarleiðöngrum um sálarlíf-
ið.
Art2000
í dag kl. 15 hefst í stofu 024 í Lista-
háskóla Island við Laugamesveg al-
menn kynning á dagskrá fyrstu alþjóð-
legu raf- og tölvutónlistarhátíðarinnar
á íslandi, ART2000, sem stendur frá 18.
-28. október.
Á miðvikudaginn kl. 12.45 flytur Hild-
ur Bjamadóttir myndlistarmaður og
kennari fyrirlestur í LHÍ í Skipholti 1,
stofú 113. Að undanfómu hefur Hildur
unnið jöfhum höndum sem myndlistar-
maður og kennari i New York og á ís-
landi og kennir nú við LHÍ. Hún hefur
haldið sýningar í Bandaríkjunum og í
Evrópu og fjallar í fyrirlestrinum um
eigin verk og dvöl sína í New York.
Leikmyndahönnun
Eftir viku hefst námskeið við Opna
listaháskólann í leikmyndahönnun und-
ir leiðsögn Finns Amars Amarssonar.
Tilgangur þess er að veita áhugafólki
innsýn inn í heim leikhússins og vinnu
leikmyndahönnuðar. Lesið verður leik-
rit og möguleikar á útfærslu leikmynd-
ar ræddir. Farið verður í heimsókn í
leikhús og skoðað bak við tjöldin. Leik-
ari, leikstjóri, ljósahönnuður og bún-
ingahönnuður koma i heimsókn og gerð
verður grein fyrir samspili ólíkra þátta
í sköpun leiksýningar. Kennt verður í
Skipholti 1, stofu 308.
Norðurljós
Hulda Björk
Garðarsdóttir
sópran (á mynd),
Kristina Wahlin
mezzósópran og
Beth Elin Byberg
píanóleikari halda
tónleika á tónlist-
arhátíðinni Norð-
urljósum í Nor-
ræna húsinu í kvöld kl. 20. A efnis-
skránni em lög eftir norræn tónskáld,
m.a. Grieg, Alnæs, Stenhammar,
Hjálmar H. Ragnarsson, Sigvalda
Kaldalóns og Jón Þórarinsson.
Ánægja með M-2000
Bandalag íslenskra listamanna lýsir
yfir ánægju með þá lista- og menning-
arstarfsemi sem farið hefur fram á
þessu ári undir merkjum Reykjavíkttr
- Menningarborgar Evrópu árið 2000.
Á árinu hefur komið í ljós svo að ekki
verður um villst að mikill andlegur
auður býr með íslensku þjóðinni.
Einnig er ljóst, að til að þessi
mannauður fái að dafha þurfa ákveðin
ytri skilyrði að vera fyrir hendi. Þetta
ár hefúr óvenjumiklum fjármunum
verið varið til lista- og menningarstarf-
semi. Skipulagning og notkun þessara
fjármuna hefur líka verið með mark-
vissari hætti en áður og árangurinn
hefur ekki látið á sér standa. íslenskir
listamenn fagna þessu og telja mikil-
vægt að framhald verði á þessu starfi.
Uppbygging menningar- og listastarf-
semi tekur langan tíma, kynning og
dreifmg listar smáþjóðar tekur einnig
langan tima og þaif að vera markviss.
Skorar Bandalagið á íslensk stjómvöld
að sjá til þess að samsvarandi fjármun-
ir fari til menningar- og listastarfsemi
næsta ár.
Formaður BÍL er Tinna Gunnlaugs-
dóttir.