Dagblaðið Vísir - DV - 02.11.2001, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 2. NÓVEMBER 2001
DV
13
Fréttir
Tókst
Waris Dirie er heimsfrœg
fyrirsœta og sérlegur
sendiherra Sameinuðu
þjóðanna og berst í því
starfi gegn umskurði
kvenna en sjálf varð hún
að þola umskurð fimm
ára gömul. Waris er
stödd hér á landi í tilefni
af útgáfu œvisögu sinnar
sem ber heitið Eyðimerk-
urblómið.
Þegar blaðamann ber að garði
hefur Waris rétt lokið við að fagna
vinkonu sinni, Amal Rún, en þær
hafa ekki sést í mörg ár. Báðar
eru mjög hrærðar yfir endurfund-
unum en Waris nefnir Amal í ævi-
sögu sinni. Waris, sem er nýkom-
in til landsins, hefur skiljanlega
meiri áhuga á vinkonu sinni en
komu blaðamanns en gefur sér þó
tíma til að svara spurningum.
Hún er ákaflega falleg kona með
augu sem loga af ákafa þegar
henni er mikið niðri fyrir, sem
gerist furðu oft í stuttu samtali.
Foreldrar Waris Dirie voru
hirðingjar í eyðimörk Sómalíu.
Waris, en nafnið merkir eyði-
merkurblóm, var ein tólf bama
þeirra. Þegar hún er spurð hvers
hún minnist þegar hún hugsi til
bernskunnar svarar hún: „Ég
man fjölskyldu mína, dýrin og
náttúruna sem við vorum í svo
nánu sambandi við. Ég man eftir
frelsinu. Frelsi andans. Þess að
þurfa ekki að hafa áhyggjur af
neinu, nema því að eiga í mat-
inn.“
Saknarðu stundum þessa tíma?
„Ekki stundum. Alltaf."
Var þetta lif betra en lifið í stór-
borginni?
„Auðvitað. Við höfðum það sem
við þörfnuðumst. Hvað höfum við
í stórborginni? Allt og samt ekk-
ert. Of mikið af öllu. Svo mikið að
við vitum ekki lengur hvað raun-
verulega skiptir máli. Það er svo
margt sem afvegaleiðir að við átt-
um okkur ekki lengur á því hvað
við eigum að leggja áherslu á.“
Ekki reiö, heldur
sorgmædd
Umskurður á stúlkum er tíðkað-
ur í Sómalíu en þar er litið svo á
að kynfæri kvenna séu óhrein.
Snípurinn, innri skapabarmarnir
og stærstur hluti ytri skapabar-
manna eru skornir burt og sárið
er saumað saman. Á þennan hátt
er talið tryggt að stúlkan sé hrein
mey þegar hún gengur í hjóna-
band. Það kemur þá í hlut eigin-
mannsins að rista konu sina upp
með hnífi á brúðkaupsnóttina.
Upprunalega var venjan sú að
umskera stúlkur á táningsaidri en
með tímanum var farið að um-
skera yngri stúlkur. Waris var
umskorin þegar hún var fimm ára
gömul. Hún lifði aðgerðina af,
ólíkt eldri systur hennar sem
blæddi út.
„Við stelpurnar vissum ekki 1
hverju umskurður fólst. Við viss-
um bara að eitthvað myndi gerast
sem myndi breyta lífi okkar en
við vissum ekki hvort þaö yrði til
hins verra eða betra. Maður getur
ímyndað sér hluti en maður upp-
lifír þá ekki fyrr en þeir gerast og
reynir ekki sársaukann fyrr en
hann hellist yfir.“
Ertu reið vegna þess sem var
gert við þig?
„Ég er ekki reið vegna þess sem
gerðist. Ég er sorgmædd. Mér
finnst svo skelfilegt að þetta hafi
gerst, haldi áfram að gerast og sé
talið sjálfsagt."
Llfiö er fallegt
Þegar Waris var þrettán ára til-
kynnti faðir hennar henni að
hann hefði selt hana í hjónaband
fyrir fimm kameldýr. Eigin-
mannsefnið var gamall karl og
Waris sá fyrir sér lífið með hon-
um sem þrotlausa vinnu og nær
stöðuga einangrun. Það var ekki
lífið sem hún vildi lifa. Hún lagði
á flótta. Hún komst til Mogadishu
og síðar til London þar sem tísku-
ljósmyndari uppgötvaði hana. í
dag er hún heimsþekkt fyrirsæta.
Þessu ævintýralega lífshlaupi lýs-
ir hún í ævisögu sinni, sem er á
köflum mögnuð lesning og afar
áhugaverð, sérstaklega í fyrri
hlutanum sem snýr að lífinu í
Sómalíu. Þar lifna persónur á síð-
unum, eins og móðir Waris og
einn bræðra hennar, sem kallaður
var Sá gamli og bjó yfir skyggni-
gáfu. „Átti aldrei samastað í þess-
um heimi,“ sögðu þeir sem kynnt-
ust honum og eftir lesturinn trúir
maður því. Hann dó ungur, eins
og fleiri systkini Waris. Árið 1995
hitti Waris móður sína í fyrsta
sinn eftir langan aðskOnað og á
síðasta ári heimsótti hún fjöl-
skyldu sína í Sómalíu og hafði
með sér ævisögu sína:
„Ég sýndi móður minni bókina.
Hún leit á kápuna og sagði: „Fal-
leg mynd“. „Mamma, ætlaröu
ekki að skoða hana?“ sagði ég.
Hún svaraði: „Af hverju? Mun
þessi bók fæða mig og klæða?
Hvað á ég að gera við hana?“
Þessu orð mömmu minnar
minntu mig á það hvernig lífið er.
Það er fallegt. Gott og vel, mamma
mín er ekki læs en hún fer ekki
svo mikils á mis. Líf hennar er
hamingjuríkt þótt hún eltist ekki
við bækur alla daga.“
Ég er barn Guðs
Sá sem les Eyðimerkurblómið
kemst vart hjá því að dást að ótrú-
legum viljastyrk og hugrekki War-
is Dirie. Orðið heppni kemur líka
einstaka sinnum upp í hugann við
lestur sögu hennar, en sumir
vildu kalla þessa heppni yfimátt-
úrlega vernd. Sjálf finnur Waris
styrk í vissunni um tilvist Guðs.
Þegar hún er spurð hvort hún trúi
því að Guð hafi falið henni ákveð-
ið hlutverk í þessu lífi kemst hún
nálægt því að hrópa svarið: „Ég
trúi því ekki að þú sért að spyrja
mig að þessu! Auðvitað. Guð skap-
aði mig. Ég veit að ég er barn
Guðs. Það er ekkert sem við get-
um gert án hjálpar. Þessi litli lík-
ami einn sér er lítils megnugur.
Það sem býr innra skiptir öllu og
þar býr andi Guðs. Hann kennir
okkur að skilja á milli góðs og ills
og gerir okkur mögulegt að taka
réttar ákvarðanir. Við getum lesið
allar heimsins bækur, en ef við
náum ekki sambandi við Guð þá
skiptir sá lestur engu.“
Waris er gift og á ungan son, Al-
eeke. Um Aleeke segir hún: „Hann
er líf mitt. Hann gefur mér ástæðu
til að berjast af krafti á hverjum
degi. Hann hefur breytt lifl minu
til hins betra."
Lokaspurningin til Waris er
hvort umskurðurinn sem hún
varð að þola hafi ekki á einhvern
hátt lamað hana sem manneskju.
Hún svarar: „Ég er stolt af þvi að
vera kona. Hluti af líkama mínum
var tekinn frá mér en það tókst
ekki að buga mig. Kynferði mitt
kemur frá hjartanu og heilanum
og þar er starfsemin í góðu lagi.
Mér líður vel.“
-KB
láttu þessu
Ijúka fljótt
Waris Dirie er stödd hér á landi
til að kynna sjálfsævisögu sína,
Eyðimerkurblómiö. Waris er fædd i
Sómalíu, starfar sem fyrirsæta auk
þess að vera sérlegur sendifulltrúi
Sameinuðu þjóðanna, með það að
markmiði að berjast gegn umskurði
kvenna. Brot úr kafla bókarinnar
birtist hér en þar lýsir Waris því
hvernig hún mátti þola óvenju
grimmúðlegan umskurð aðeins
flmm ára gömul.
„Ég gægðist á milli fóta mér og
sá að kerlingin var að gera sig
klára. Hún var að sjá eins og hver
önnur sómölsk kona - hún bar ljós-
leitan bómullarkjól og hafði vafíð
skærlitum klút um höfuðið - nema
hvað hún brosti aldrei. Augnatillit
hennar var dautt og tilfinninga-
laust þegar hún leit stranglega á
mig en fór svo að gramsa í lúnu
strigatöskunni sinni. Ég haföi ekki
af henni augun þvi að ég vildi sjá
með hverju hún ætlaði að skera
mig. Ég átti von á að sjá stóran
hníf en þess í stað dró hún lítinn
bómullarpoka upp úr töskunni.
Hún þreifaði inn i pokann með
löngum fmgrunum og gróf þaðan
upp brotið rakvélarblaö. Hún
grannskoðaði það milli fingranna.
Sólin var nýkomin upp, það var
orðið nógu bjart til að greina liti
þó ég sæi ekki vel frá mér. Ég sá
þess vegna greinilega storknað
blóðið á skörðóttri egginni. Hún
hrækti á rakvélarblaðið og nuddaði
því upp við kjólinn sinn. Á meðan
hún var að hreinsa það varð allt
svart því að móðir mín batt klút
fyrir augu mér svo að ég sæi ekk-
ert.
Það næsta sem ég fann var að
það var verið að skera kynfæri
mín, hold mitt, af mér. Ég heyrði
hljóðið í bitlausu blaðinu þegar
kerlingin sargaöi fram og aftur
gegnum húðina á mér. Þegar ég
rifja þetta upp á ég hreinlega erfitt
með að trúa því að þetta hafi í al-
vörunni komið fyrir mig. Mér
finnst ég vera að tala um einhverja
aðra manneskju. Ég get ekki með
nokkru móti lýst því hvernig upp-
lifun þetta var. Þetta er eins og það
sé verið að skera i gegnum holdið
á lærunum á þér eða sneiða af þér
handleggina, nema hvað að líkams-
hlutinn sem þarna var skorið í er
tilfinninganæmasti hluti líkamans.
Samt hreyfði ég hvorki legg né lið
því að ég mundi hvernig hafði far-
ið fyrir Aman og vissi að mér var
engrar undankomu auðið. Og ég
vildi gera mömmu stolta af mér. Ég
lá bara þarna eins og steinrunnin
og sagði við sjálfa mig að því
minna sem ég hreyfði mig, þeim
mun fyrr yrði þetta kvalræði á
enda. Því miður fóru fætur minir
að skjálfa án þess að ég gæti nokk-
uð við því gert og ég bað í hljóði:
Góði Guð, láttu þessu ljúka fljótt.
Bænir mínar voru heyrðar því það
leið yfir mig.“