Dagblaðið Vísir - DV - 23.12.2002, Blaðsíða 18

18
Menning
Listin skráð og afskráð
eða tilfinningavæmni. Nokkur smáleg og
naum verk virka lika ósköp þreytt. Óþarfi er
að nefna nokkur nöfn í því sambandi.
Áhorfandinn veltir einnig vöngum yfir því
hvort sýningarstjórar setji með einhverjum
hætti samasemmerki milli mikilvægis ákveð-
inna listamanna og fermetranna sem lagðir
eru undir verk þeirra á sýningunni. Tíminn,
þ.e. næstu fimm ár, mun án efa leiða í ljós
hvort þar er um of- eða vanmat að ræða.
Myndlist
Sýningu listasafhsins fylgir bæklingur með
skilmerkilegum texta eftir Hörpu Þórsdóttur,
þar sem sagt er frá þróun myndlistarinnar á
landinu á því tímabili sem hér um ræðir með
viðkomu í helstu listastraumum og viðhorf-
um. Þótt ekki sé nauðsynlegt að vera sam-
mála öllu sem Harpa segir - sjálfur hef ég efa-
semdir um félagslega skírskotun í verkum
Söru Björnsdóttur og Margrétar H. Blöndal -
hefði það óefað styrkt sýninguna og aukið á
Þorvaldur Þorsteinsson:
Söngskemmtun. 1998.
Endrum og sinnum
tala forráðamenn op-
inberu safnanna um
það hve ábyrgð þeirra
sé mikil þar sem í
þeirra hlut komi að
„skrá listasöguna"
með innkaupum á
listaverkum. Fyrir
það fyrsta er mein-
loka að tala um ein-
hverja eina og afger-
andi listasögu; hver
kynslóð túlkar söguna
með sínum hætti.
Sannleikurinn er
einnig sá að enginn
einn leggur „mest“ til
þessarar sögu, ekki
einu sinni höfuðsafn
myndlistarinnar.
Margir aðilar koma
að skrásetningu henn-
ar, sem einna helst
má likja við annálarit-
un; listamennirnir
sjálflr, söfn, safnarar, gallerí, ráðamenn,
gagnrýnendur, blaðamenn og listfræðingar.
Síðan verður listasagan ekki að áþreifanleg-
um veruleika fyrr en fræðimenn hafa gaum-
gæft allar hliðar hennar í góðu tómi og lært
að greina á milli aðal- og aukaatriða. Þá er
eins vist að „skráning“ opinberu listasafn-
anna fái falleinkunn, eins og henti Listasafn
íslands þegar farið var að grennslast fyrir um
listaverkakaup þess frá sjöunda og áttunda
áratugnum. í framhaldi af þeirri eftirgrennsl-
an var stofnað til Nýlistasafnsins sem tók að
sér að „leiðrétta" hina opinberu skráningu
listasögunnar með skipulegri söfnun „for-
srnáðra" verka.
Minni afföll
Engin leið er að geta sér til um viðbrögð
komandi kynslóða við myndlist síðustu ára,
eins og hún birtist okkur á sýningu Lista-
safns tslands, íslensk myndlist 1980-2000. Þó
kæmi mér á óvart ef afföllin yrðu eins mikú
og við endurskoðun listaverkaeignar safnsins
frá 7. og 8. áratugnum. Kemur þar til að und-
anfarna tvo áratugi hafa innkaupanefndir
safnsins verið öllu áhugasamari um myndlist
yngri listamanna en forverar þeirra - áður
voru
komnir á fertugsald-
ur þegar listasafnið
lét svo lítið að „skrá“
þá - og um leið næm-
ari á helstu strauma
í listinni. Á tímabili
heyrðist meira að
segja sú gagnrýni að
ungdómsdýrkun
safnsins gengi út í
öfgar; væri farin að
bitna á listamönnum
sem ekki höfðu unn-
ið sér annað til sakar
en að hafa elst. Vafa-
laust tekur þessi
gagnrýni sig upp á
nýjan leik við þetta
yfirlit, þar sem einungis eru dregin saman
verk eftir listamenn sem fæddir eru um og
eftir 1950.
En það er til marks um hinar skjótu við-
horfsbreytingar í myndlistarheiminum að
mörg þessara nýlegu verka hafa elst illa,
virka beinlínis léttvæg á nýju árþúsundi. Ým-
islegt af frásagnarlegum toga í þeim hefur í
dag á sér yfirbragð útspekúleraðrar bernsku
íslensk myndlist 1980-2000 stendur til 15. janúar. Lista-
safn Islands er opið kl. 11-17 alla daga nema mán.
Anna Líndal: Helmilisfriður. 1996.
upplýsingagildi hennar ef reynt hefði verið
að stilla verkunum saman með hliðsjón af því
sem hún hefur um þau að segja. Þess í stað er
notuð gamla aðferðin, að láta sýningarrýmið
ákvarða útlit sýningarinnar.
Aðalsteinn Ingólfsson
Tónlist
Handan við dauðlega veröld
Síðustu 15:15 tónleikar ársins á laugardag-
inn var voru ekki haldnir klukkan 15:15 eins
og venjulega heldur klukkan tíu um kvöldið.
Tónleikarnir voru á Nýja sviði Borgarleik-
hússins og var þar á ferðinni Slagverkshóp-
urinn Benda ásamt gestum, Zbigniew Dubik
fiðluleikara og Sigurði Halldórssyni sellóleik-
ara.
Fyrst á efnisskránni var Rain Tree fyrir
þrjá slagverksleikara eftir Toru Takemitsu.
Verkinu fylgir eftirfarandi tilvitnun úr skáld-
sögunni Atama no ii, Ame no Ki eftir Kenza-
buro Oé: „Því hefur verið gefið nafnið „Regn-
tréð“; þar sem þéttvaxin laufkrónan rignir
óslitið dropum úrhellisins frá því kvöldinu
áður, langt fram yfir hádegi. Fingrum lík
safna hundruð þúsunda lítilla laufa þess í sig
raka, á meðan önnur tré skrælna samstund-
is. Greindarlegt tré, ekki satt?“ Greindarleg
tónlist verður maður líka að segja, og vel það.
Hún hófst á undurblíðum og tærum bjöllu-
hljómum sem sköpuðu mikla stemningu; síð-
an óx verkið upp í náttúrulega hápunkta er
komu ávallt á óvart, enda tónmálið óvenju-
legt og frumlegt.
Þeir Eggert Páls-
son, Steef van
Oosterhout og Pétur Grétarsson settu sig inn
í veröld regntrésins af stakri innlifun
og opinberuðu áheyrendum ævintýra-
heim sem var í senn ljóðrænn og
spennandi, enda tæknileg atriði sam-
spilsins að öllu leyti á hreinu.
Næst á dagskrá var Litany fyrir pi-
anó eftir sama tónskáld sem Snorri
Sigfús Birgisson lék á gamla flygilinn
úr Austurbæjarbíói, og hafði lokið á
honum verið fjarlægt. Ef til vill var
það ástæðan fyrir því hve hljóðfærið
hljómaði fallega; ég man alltént ekki
eftir öðru eins þama í Borgarleikhúsinu.
Leikur Snorra átti líka sinn þátt í hljómi
píanósins, ásláttur hans var sérlega vandað-
ur og allar hendingar vel mótaðar. Túlkun
hans einkenndist af innhverfri mýkt og var
allt að því rómantísk, enda tónlistin lág-
stemmd lengi framan af; það var eiginlega
ekki fyrr en í endann sem verkið reis upp í
talsverðan hamagang. Þetta var snilldarlegur
flutningur, og það eina sem truflaði var garg-
ið í gemsa á viðkvæmu augnabliki; hvenær
ætlar fólk að andskotast til að muna eftir að
slökkva á símunum sínum þegar tónleikar
hefjast?
Lokaatriði efnisskrárinnar var Dream
Sequence (Images II) fyrir fiðlu,
selló, píanó, slagverk og tvær glasa-
hörpur eftir Georg Crumb. Þetta
með glasahörpurnar þarfnast út-
skýringar; þama voru á ferðinni
nokkur kristalsglös með mismiklu
vatni í, og var leikið á þau með því
að strjúka blautum fingri eftir brún
þeirra. Til að skapa þrívídd var önn-
ur glasaharpan höfð baksviðs en þó
heyrðist í henni allan tímann því
verkið var ávallt á lágu nótunum.
Tónlistin samanstóð af alls kyns klið, berg-
máli og fjarlægum ómi, og átti greinilega að
skapa draumaheim, eða öllu heldur aðstæður
til að dreyma vakandi. Það var auðvelt því
tónsmíðin var vægast sagt ótrúlega mögnuð,
enda var flutningurinn úthugsaður og fram-
úrskarandi einbeittur. Eiginlega er ekki hægt
að lýsa því sem fram fór en það var svo un-
aðslega fagurt að það var eins og hljóöfæra-
leikararnir væru ekki lengur á Nýja sviði
Borgarleikhússins heldur á astralsviðinu,
handan við dauðlega veröld - og maður var
kominn þangað með þeim. Er hægt að hugsa
sér áhrifameiri tónlistarflutning? Jónas Sen
mannsgaman

Þögnin hlustendanna
Snorrl Slgfús
Birgisson.
Þögnin hlustendanna lá yfir þéttum salnum
en innan úr einu hominu barst ofboðlaust
hvískur af ljóði skálds og það var kerti í púlt-
inu.
Þama gerðist það sem gerist í ljóðheimi;
fólkið grúfði sig ofan í fingur og handleggi og
liföi sig langleiðina inn í sálarháska höfundar.
Augnlok aftur og höfuð rótt að öxlum, mátt-
leysi í kinnum, værð á vörum.
Já, tíminn sem verður ekki mældur en líður
aðeins um í loftinu. Lágvær, hikandi.
Auðvelt var að sjá að í austurhorninu var út-
lensk kona að afgreiða alla vega drykki. Hún
fór þar grönnum puttum um posavél svo að af
varð afskræmdur hávaði með nokkurra mín-
útna hléum. Skrýtið hvað hljóðin úr efnisheim-
inum geta truflað andann óskaplega. Eins og
þau vilji yfirgnæfa, eyðileggja eða rétt aðeins
minna á mátt sinn og megin og burði yfir and-
anum.
Þama varð upplestur að andlegum háska.
Annars heims hlustendur af andans flaumi og
hins vegar vélin að mala gull sin og gersemi.
Þetta fór ekki saman. Og fer ekki saman.
Óhljóð og ljóð. Ljóð og óhljóð. Miklu fremur að
ljóðið leyfi sér angurværðina, einsemdina, ein-
lægnina.
Ekki posahljóð. Ekki með ljóðum. Það er
eins og kynlíf með hiksta.
-SER.
MÁNUDAGUR 23. DESEMBER 2002
________________________PV
Umsjón: Silja Aðaisteinsdóttir silja@dv.is
Hjálp að handan
Svava Jónsdóttir hefur
skrifað sögur sex læknamiðla
og gefið út í bókinni Hjálp að
handan. Læknamiðlarnir eru
Bíbí Ólafsdóttir, Hafsteinn
Guðbjörnsson, Jón Eiriksson,
Jórunn Oddsdóttir, Kristján
Einarsson og Steindór Marteinsson. Þau
segja frá uppvexti sínum og hvernig þessi
sérstæða gáfa birtist þeim en einkum frá
skyggninni og starfmu í veröld sem flestum
er hulinn heimur. Einnig eru í bókinni frá-
sagnir fólks sem leitað hefur til lækna-
miðla og fengið-hjálp og hugsvölun.
Skjaldborg gefur út.
Líf með þunglyndi
Mál og menning hefur gefið
út bókina Allt sem þú þarft að
vita um líf með þunglyndi eft-
ir dr. Robert Buckman og
Anne Charlish. Þar gefa þau
greinargott yfirlit yfir ein-
kenni þunglyndis og mismun-
andi stig þess, ástæður þunglyndis og með-
ferð við sjúkdómnum. Lokahluti bókarinn-
ar fjallar um það hvernig lifað verður með
þunglyndi, hvað er helst að varast og hvað
verður til bóta..
Héðinn Unnsteinsson þýddi og staðfærði
bókina auk þess sem hann ritar formála.
Skip einsemd-
arinnar
Jóhann Ólafur Þorvaldsson
hefur gefið út sína fimmtu
ljóðabók, Skip einsemdarinn-
ar. Þar kemur hann víða við,
fer til sjós og yrkir um Sellafield, en aðal-
lega horfir hann í kringum sig og kemur
orði að því sem hann sér markvert. Þar er
ort um verkamann á Miklatúni, ruslakall-
ana að störfum, veggjakrotarann að sínum
störfum í undirgöngunum undir Miklu-
braut, bréfberann, sem „er með púlsinn á
skuldastöðu heimilanna", fólk a kaffihúsi
og ýmislegt fleira. Bókin endar á þremur
örsögum og einu spakmæli sem hljóðar
svona: „Ég er hræddur við sumt fólk og
hræddur um sumt fólk.“
Jóhann Ólafur gefur bók sína út í 25 árit-
uðum eintökum.
Ævintýraheimar
Hólar hafa endurút-
gefið bókina Ævintýra-
heimar (sem áður hét
Ævintýri æskunnar)
frá 1967. Rúna Gísla-
dóttir íslenskaði en V.
Kubasta málaði litríkar
myndir.
i bókinni eru 14
skemmtileg ævintýri
frá sex Evrópulöndum,
sum vel kunn, þar á meðal Mjallhvít og
Þyrnirós, en önnur minna þekkt. Þar má
nefna Brúna nautið frá Norrova, Jakob
kóngsson, Kóngsdæturnar tólf og Lævirkj-
ann syngjandi.
Suðurnesjamenn
Hólar hafa gefið út bók-
ina Suðurnesjamenn eftir
Gylfa Guðmundsson
skólastjóra. Þar talar
hann við sjö þekkta menn
af Suðurnesjum, bæði
heimamennina Rúnar
JúL, Dagbjart Einarsson,
Sigríði Jóhannesdóttur,
Ellert Eiríksson, Reyni
Sveinsson og Hjálmar
Árnason, og gestinn Jay D. Lane, sigmann
hjá bandaríska hernum á Keflavíkurflug-
velli, sem hefur tekið ástfóstri við ísland og
vann hetjudáð á Snæfellsnesi í fyrra.
Happdrætti
Bókatíðinda 2002
Nú er lokið drætti í Happdrætti Bókatíð-
inda 2002 og er hér tæmandi listi yfir lukk-
unúmerin. Berið saman við númerið innan
á aftari kápusíðu á ykkar eintaki af Bóka-
tíðindum og athugið hvort þið megið velja
bækur fyrir 10.000 krónur í næstu bókabúð:
1. des. 4.336, 2. des. 61.698, 3. des. 62.921, 4.
des. 23.624, 5. des. 75.816, 6. des. 57.338, 7.
des. 90.096, 8. des. 74.378, 9. des. 99.888, 10.
des. 6.154, 11. des. 101.286, 12. des. 61.905,13.
des. 80.070,14. des. 99.087, 15. des. 14.950,16.
des. 89.946,17. des. 44.604, 18. des. 47.037, 19.
des. 91.010, 20. des. 34.179, 21. des. 39.546, 22.
des. 86.644, 23. des. 98.673 og 24. des. 77.861.