Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.2003, Blaðsíða 9

MÁNUDAGUR 27. JANÚAR 2003
DV
9
Fréttir
1946-49! Sumir segja að ástæðan
hafi verið óánægja með hörku
flokksbræðra hans gagnvart verk-
fallsaðgerðum i Hafnarfirði, en
Hermann var þá formaður Hlifar í
Hafnarfirði og gegndi því starfi
raunar nær óslitið alit til 1978.
Aðrir segja að ástæðan hafi verið
vonbrigði með að annar en hann
sjálfur valdist í þingsæti flokksins
í bænum.
Albert Guðmundsson hafði
verið þingmaður fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn í 13 ár þegar hann stofn-
aði Borgaraflokkinn 1987 og tók
sex með sér inn á þing. Einn kom
úr ólíklegri átt: Aðalheiður
Bjarnfreðsdóttir, sem verið hafði
í Sósíalistafélagi Vestmannaeyja.
Flestir höfðu þeir hins vegar ver-
ið sjálfstæðismenn, eins og Júlíus
Sólnes og Óli Þ. Guðbjartsson.
Júlíus tók við formennsku í Borg-
araflokknum þegar Albert varð
sendiherra 1989 og þeir Óli Þ. upp-
skáru ráðherraembætti í smá-
stund. Ingi Bjöm Albertsson
brást hins vegar við brotthvarfi
foður síns með þvi að stofna
Frjálslynda hægriflokkinn, en
gekk til liðs við Sjálfstæðisflokk-
inn um ári síðar.
Loks settist Sverrir Her-
mannsson á þing fyrir flokk sinn,
Frjálslynda flokkinn, 1999 eftir að
hafa setið á þingi fyrir Sjálfstæðis-
flokkinn í samfleytt sautján ár til
1988. Hann tók með sér Guðjón
Arnar Kristjánsson sem var í
framboði fyrir Sjálfstæðisflokkinn
í næstu tvennum kosningum á
imdan.
Úr Framsóknarflokki
Ásgeir Ásgeirsson, forseti ís-
lands 1952-68, var þingmaður
Framsóknarflokksins í ellefu ár til
1932, forsætisráðherra síðustu tvö
árin. Síðasta árið var hann for-
maður flokksins en sagði sig úr
honum og var utan flokka á þingi
þar til 1937, þegar hann hóf fimmt-
án ára samfellda þingsetu fyrir Al-
þýðuflokkinn. Fyrir þetta flakk
uppskar hann m.a. uppnefnið
„Loðgeir", þar sem hann þótti
ekki staðfastur heldur loðinn i af-
stöðu sinni.
Tryggvi Þórhallsson fór á þing
fyrir Framsókn 1923 og var for-
maður flokksins í fimm ár, en
sagði svo skilið við hann 1932 og
stofnaði Bændaflokkinn. Fyrir
þetta uppskar hann einn mesta
ósigur stjórnmálamanns fyrr og
síðar þegar hann féll í kosningun-
lun 1934 fyrir ungum frambjóð-
anda Framsóknar, Hermanni
Jónassyni.
Þess má geta að einn þeirra sem
komust á þing fyrir Bændaflokk-
inn, Stefán Stefánsson frá
Fagraskógi, fór seinna á þing fyr-
ir Sjálfstæðisflokkinn.
Framsókn hefur alið upp fleiri
forseta en Ásgeir því að Ólafur
Ragnar Grímsson var í miðstjóm
flokksins 1967-74 en sat aldrei á
þingi fyrir hann. 1974 fór hann í
framboð fyrir Samtök frjálslyndra
og vinstrimanna í Austurlands-
kjördæmi og náði varaþingmanns-
sæti. 1978 komst hann loks á þing
i Reykjavík fyrir Alþýðubandalag-
ið. 1983 náði hann aðeins vara-
þingmannssæti í Reykjavík; og
aftur 1987 en þá í Reykjaneskjör-
dæmi.
Stefán Valgeirsson var þing-
maður fyrir Framsóknarflokkinn
í tuttugu ár en 1987 stofnaði hann
Samtök um jafnrétti og félags-
hyggju og sat á þingi eitt kjörtíma-
bil.
Ásta Ragnheiður Jóhannes-
dóttir var í framboði fyrir Fram-
sóknarflokkinn 1987 og 1991 en
náði ekki kjöri. Hún varð þing-
maður fyrir Þjóðvaka Jóhönnu
Sigurðardóttur 1995 og Samfylk-
inguna 1999.
Úr Alþýðuflokknum
Jörundur Brynjólfsson var
fyrsti þingmaður Alþýðuflokksins
til að segja skilið við flokkinn; það
var árið 1919, aðeins þremur árum
eftir stofnun hans. Jónas frá
Hriflu taldi jafnaðarmennsku eiga
undir högg að sækja i Árnessýslu
og sagði því við Jörund: „Þú skalt
snúast Jörundur. En gerðu það
hægt.“
Héðinn Valdimarsson var
þingmaður fyrir Alþýðuflokkinn í
rúman áratug áður en hann gekk
til liðs við Sósialistaflokkinn og
varð formaður hans 1938.
Hannibal Valdimarsson var
þingmaður Alþýðuflokksins i tíu
ár frá 1946 og formaður hans í tvö
ár, en eftir að hafa hrakist úr for-
mannsstóli 1954 gerði hann árið
1956 bandalag við sósíalista, Al-
þýðubandalag, og spilaði eftir það
„á vitlausum vallarhelmingi í is-
lenskri pólitik", eins og sonur
hans Jón Baldvin segir í bók sinni
Tilhugalífi. Hannibal gekk svo á
dyr í annað sinn í lok sjöunda ára-
tugar og stofnaði Samtök frjáls-
lyndra og vinstrimanna (SFV).
Karvel Pálmason sat eitt kjör-
tímabil á þingi fyrir þennan síð-
asta flokk Hannibals, en var bæði
fyrir og eftir það þingmaður Al-
þýðuflokksins.
Vilmundur Gylfason vann
glæsilegan kosningasigur fyrir Al-
þýðuflokkinn 1978 og sat á þingi
fyrir flokkinn til 1983. Þá skildu
leiðir og Vilmundur stofnaði
Bandalag jafnaðarmanna. Hann
náði kjöri, en féll frá áður en þing
kom saman. (Þess má geta að þrír
samflokksmanna hans gengu á því
kjörtímabili til liðs við Alþýðu-
flokkinn en sá fjórði til liðs við
Sjálfstæðisflokkinn.)
Jóhanna Sigurðardóttir hafði
setið á þingi fyrir flokkinn í sext-
án ár þegar hún sagði sig úr hon-
um 1994 og stofnaði Þjóðvaka.
Fljótlega eftir kosningamar 1995
rann nýi flokkurinn inn í þing-
flokk Jafnaðarmanna, síðar Sam-
fylkingarinnar. Meðal þeirra sem
fylgdu Jóhönnu úr Alþýðuflokkn-
um yfir í Þjóðvaka og aftur til
baka var Ágúst Einarsson.
Enn er ótalinn Jón Bjarnason,
sem fór i prófkjör fyrir Samfylk-
inguna fyrir síðustu kosningar og
hreppti 3. sæti. Skömmu eftir það
þáði hann efsta sæti á lista
Vinstrihreyfingarinnar - græns
framboðs.
Frá vinstri
Miklar hræringar hafa löngum
verið yst á vinstri væng stjómmál-
anna en ekki er hægt að kenna þær
allar við flakk. Nokkrir hafa þó
„gengið af trúnni", ef svo mætti
segja - og þá allir nema einn endað
í Alþýðuflokknum.
Áki Jakobsson var til dæmis
þingmaður fyrir sósíalista i rúman
áratug (og sjávarútvegsráðherra
um skeið) áður en hann gekk til
liðs við Alþýðuflokkinn 1956. Og
Björn Jónsson, sem var forseti ASÍ
á áttunda áratug, var þingmaður
fyrir Alþýðubandalagið og seinna
samgönguráðherra sem þingmaður
SFV, en fór í framboð fyrir Alþýðu-
flokkinn 1974 og náði kjöri til þings
1978, en sat raunar bara einn dag á
þýðubandalagið.
Þangað hafði eng-
inn tekið snúning
frá því að Jónas
brýndi Jörund
forðum. Og segja
má að Kristinn
hafi lítt hirt um
tilmæli Jónasar
um að „gera það
hægt“ þvl að
hann var þing-
flokksformaður
beggja flokka með
skömmu millibili.
Fylgið mér
Jóhanna Sigurðardóttir sagði skilið við Alþýðuflokkinn og
stofnaöi Þjóðvaka. Fóik úrýmsum áttum hlýddi kallinu;
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir kom úr Framsókn og
Svanfríður Jónasdóttir úr Alþýðubandalagi.
þingi vegna veikinda.
Jón Baldvin Hannibalsson var
róttækur sem ungur maður og var í
framboði fyrir Alþýðubandalagið í
Reykjavík í borgarstjómarkosning-
unum 1966 (ásamt Svavari Gests-
syni meðal annarra). Seinna fór
hann í framboð fyrir samtök fóður
síns, SFV, en fyrst fyrir Alþýðu-
flokkinn 1978, þá 39 ára.
Svanfríður Jónasdóttir var
varaþingmaður fyrir Alþýðubanda-
lagið 1983-91, varaformaður flokks-
ins í tvö ár og aðstoðarmaður Ólafs
Ragnars Grímssonar fjármálaráð-
herra, en söðlaði um og gekk til liðs
við Þjóðvaka 1995, síðar Samfylk-
inguna. Formaður hennar, össur
Skarphéðinsson, sat að vísu ekki á
þingi fyrir Alþýðubandalagið en
var í miðstjóm þar og varaborgar-
fulltrúi þess 1986-90, allt þar til ári
áður en hann náði kjöri til Alþing-
is fyrir Alþýðuflokkinn.
Rúsínan í pylsuendanum er loks
einstakt „flakk“ lengst af vinstri
vængnum yfir í Framsóknarflokk-
inn. Þar er vitanlega um að ræða
Kristinn H. Gunnarsson, sem
gerðist „óháður" um skeið 1998 áð-
ur en hann gekk til liðs við Fram-
sókn eftir sjö ára þingsetu fyrir Al-
Niöurstaöa
Vart þarf að
taka fram að ekk-
ert verður fullyrt
um hvaða hvatir
lágu raunverulega
að baki öllum of-
angreindum sinna-
skiptum. Sennilegt
er þó að persónu-
leg illindi eða þá
framapot hafi ráð-
ið för að minnsta
kosti jafnoft og
hreinn hugmynda-
fræðilegur ágrein-
ingur.
Þegar litið er yfir listann vekur at-
hygli hve lítið aðdráttarafl Sjálfstæð-
isflokkur og Framsóknarflokkur virð-
ast hafa haft í augum þeirra sem
skipta um flokka, og hafa þeir þó ver-
ið valdamestir. Raunar hefur ekki
einn einasti maður flakkað yfir í
þann fyrrnefnda. Sá sem kemst næst
því er hugsanlega Kristján Pálsson,
sem var tvisvar sinnum í framboði
fyrir L-lista lýðræðissinnaðra kjós-
enda í bæjarstjómarkosningum í
Ólafsvík þótt Sjálfstæðisflokkurinn
byði einnig fram. Virðist sá listi í
fljótu bragði hafa verið sá vinstris-
innaðasti þeirra þriggja sem buðu
fram.
Þessir flokkar skera sig þó ekki svo
ýkja mikið úr, því að langvinsælasti
áfangastaður flakkara hafa verið sér-
framboð hvers konar og nýir flokkar.
Þó fundu býsna margir þeirra skjól i
Alþýðuflokknum á endanum.
Og ekki er öll sagan sögð því að
vafalaust býr flakkari í fleirum og
bíður þess að brjótast fram. Eins og
Jón Baldvin kemst að orði:
„Þótt menn viti innst minni að
þeir eru á villigötum vefst fyrir
þeim að viðurkenna það hreinskiln-
inslega.” -ÓTG
Flakkog
ekki flakk
Hvaða skilyrðum þarf
sfjómmálamaður að fullnægja
til þess að geta með réttu talist
„flokkaflakkari"? Ekki er alveg
einfalt að svara því.
Ekki er til dæmis hægt að
miða þá nafnbót við það
eingöngu að maðurinn hafi
gegnt trúnaðarstörfum eða
verið í framboði fyrir fleiri en
einn flokk; hann á hreinlega
ekki annarra kosta völ ef fyrri
flokkur hans hættir að vera til.
Þetta á til dæmis við um
fyrrverandi þingmenn
Álþýðuflokks,
Alþýðubandalags, Bandalags
jafnaðarmanna, Borgaraflokks,
Þjóðvaka og fleiri.
Þá er álitamál hvort taka
eigi tillit til þess hve djúp gjáin
er á milli flokkanna sem
flakkað er á milli. Er til það
dæmis sambærilegt að hverfa
úr Sjálfstæðisflokki yflr til
sósialista annars vegar og
Borgaraflokksins hins vegar?
Og hvort er þá meira flakk? Er
kannski mestur flökkubragur
og óstöðugleikablær yflr því að
fara á milli svipaðra flokka,
þar sem eitthvað annað en
hugmyndafræði virðist reka
menn áfram, en því að skipta
hreinlega um skoðun og taka
heljarstökk yfir víglinuna?
Hér verður hver að meta
fyrir sig. Sá listi sem hér er
talinn upp er unninn nær
eingöngu með hliðsjón af
upplýsingum úr
Álþingismannatali.
Inntökuskilyrði á listann eru
einfaldlega þau að viðkomandi
hafi sagt skilið við flokk án
þess að verið væri að leggja
hann niður.
Skoðaðar voru upplýsingar
um hvem einasta þingmann
sem setið hefur sem aðalmaður
á Alþingi fyrir einhvem þeirra
flokka sem enn era til. Þess
ber að geta að
Alþingismannatal er að mörgu
leyti takmörkuð heimild; þess
er til dæmis sjaldan getið fyrir
hvaða flokk menn sátu i
sveitarstjómum og engar
upplýsingar era um
árangurslaus framboð, þ.e.
framboð sem ekki leiddu til
þingsetu.
Það er því næsta víst að
flakkaramir era fleiri en hér
kemur fram.