Dagblaðið Vísir - DV - 03.03.2003, Side 15

15
MÁNUDAGUR 3. MARS 2003______________________________
jov ___________________________________________________ Menning
Úlfur í sauðargæru
Hópurinn sem kennir sig viö Vestur-
port býður um þessar mundir upp á
sýningu á leikritinu Herra maður eftir
Enda Walsh í upprunalegu húsnæði
við Vesturgötuna. Leikhúsið hóf raun-
ar starfsemi sína með uppsetningu á
verki eftir sama höfund og í því tilviki
þreytti Egill Heiðar Anton Pálsson
frumraun sína sem leikstjóri.
Egill er aftur við stjórnvölinn í
Herra manni og leysir það verk með
glæsibrag. Lausnir eru einfaldar en
snjallar og hráleiki Vesturportsins
hæfir vel nöturlegri atburðarás verks-
ins. Mestu skiptir þó að Gísli Örn
Garðarsson fer afar vel með hlutverk
sitt og er frammistaða hans enn etn
rós í hnappagat þessa unga og efnilega
leikara.
í verkum sínum fjallar Walsh gjarn-
an um fólk sem er utangarðs í samfé-
laginu. Herra maður er engin undan-
tekning þar á og söguhetjuna Tómas
mætti allt eins kalla andhetju. Til að
byrja með virkar hann fremur einfald-
ur í sinni eldheitu en barnslegu trú en
þegar á líður sviptist hulan af hans
rétta eðli. Á bak við sakleysislegt yfir-
bragð leynist ótrúleg grimmd sem
verður enn óhugnanlegri í ljósi trúar-
sannfæringar Tómasar. Hans helsta
köllun í lifinu er að boða bæjarbúum
fagnaðarerindið en hann hefur ekki er-
indi sem erfiði og jafnvel þeir sem
hann treystir best standa ekki undir
væntingum. Það kristallast í bifvéla-
virkjanum sem gluggar í klámtímarit
þegar tími gefst til en slíkt er vitanlega
fullkomlega á skjön við hugmyndir
Tómasar um rétta breytni.
Þótt Tómas sé ávallt í forgrunni
koma fleiri persónur við sögu og túlk-
ar Gísli Örn þær allar. Eina undan-
tekningin er rödd stúlku af bandi
(Nína Dögg Filippusdóttir) sem jók enn
frekar áhrifamátt mjög svo dramatísks
endis. Gísli Öm gæddi hverja persónu
fyrir sig sínum sérkennum og skipti
áreynslulítið mn karakter. Látbragð og lík-
amsburðir dugðu til að afmarka persónurn-
ar en í tilviki móðurinnar voru einkennin
undirstrikuð enn frekar með einni flík.
Það er heilmikil kúnst að koma ofbeldi til
skila án þess að sýna það en það tekst svo
sannarlega í Herra manni. Sem dæmi um
DV-MYND SIGJOKULL
Á bak við sakleysislegt yfirbragð leynist ótrúleg grimmd
Gísli Örn Garöarsson í Herra manni í Vesturporti
það má nefna atriðið með leikfangahundin-
um auk lokasenunnar. Sellótónarnir sem
Hildur Ingveldard. Guðnadóttir töfraði
fram féllu vel að efninu og áttu sinn þátt í
að skapa andrúmsloft sem var í senn trega-
blandið og nístandi. Þetta er vel heppnuð
uppsetning á athyglisverðu verki og ekki
spillir að þar má auðveldlega finna
skírskotun til þess sem nú ber hæst í
heimsmálunum.
Halldóra Friðjónsdóttir
Vesturport sýnir: Herra maöur eftir Enda Walsh. Þýð-
Ing: Magnús Þór Þorbergsson. Tónlist: Hildur Ingveld-
ard. Guönadóttir. Lelkmynd: Eirún Sigurðardóttir og
Ólafur Jónsson. Leikstjórn: Egill Heiöar Anton Jónsson.
Eru tenórar söngvarar?
Bjami Thor Kristinsson bassi
vakti mikla athygli er hann hélt
tónleika haustið 2001 undir yfir-
skriftinni „Kóngur, kjáni, ill-
menni...“. , Tónleikamir voru
óvenju vel heppnaðir, efnisskráin
þaulskipulögð, hvert atriði var sér-
lega skemmtilega kynnt af söngv-
aranum Ólafi Kjartani Sigurðar-
syni og píanóleikur Franz Carda
var svo líflegur að eftir var tekið.
Tónleikarnir á laugardagskvöldið
sem Bjami Thor hélt í Salnum í
Kópavogi ásamt Eteri Gvazava
sópran og Jónasi Ingimundarsyni
píanóleikara voru ekki alveg eins
góðir sem heild, bæði var að fátt á
efhisskránni kom á óvart og svo lá
Jónasi stundum svo lágt rómur
þegar hann kynnti lögin að þeir
sem sátu aftarlega í salnum hljóta
að hafa átt í vandræðum með að
heyra til hans.
Fyrir hlé voru nokkur rússnesk og skand-
inavísk lög sem þau Bjarni Thor og Eteri
sungu sitt á hvað en eftir hlé tóku dúettarnir
við. Bjarni Thor reið á vaðið með lögum eftir
Mussorgski og Borodin, síöan kom Eteri með
Qögur slavnesk lög, þar af hið þekkta
Zyczenie eftir Chopin sem Alina Dubik söng
eftirminnilega með Peter Maté píanóleikara í
Hafnarborg fyrir nokkrum árum. Túlkun Et-
eri var léttari og ekki eins innileg og hjá Al-
inu, en hin lögin voru ákaflega sannfærandi,
bæði hjá söngkonu og píanóleikara.
Eteri er glæsileg söngkona með sérlega
Glæsilegir ungir söngvarar
Bjarni Thor Kristinsson og Eteri Gvazava.
tæra og hljómfagra rödd, hvort sem hún syng-
ur sterkt eða veikt og túlkun hennar á ís-
lensku lögunum, Draumalandinu eftir Sigfús
Einarsson og Kvöldsöng Markúsar Kristjáns-
sonar, var með því besta sem heyrst hefur.
Bjarni Thor er líka frábær söngvari og
Hamraborgin eftir Sigvalda Kaldalóns var
mögnuð. En bíðum við, Hamraborgin er fyrir
tenór; er Bjami Thor ekki bassi? Vissulega er
það rétt, en shmdum er allt í lagi að skipta
um hlutverk og gera tilraunir; Rannveig
Fríða Bragadóttir söng einu sinni tenórtryll-
inn Sjá dagar koma og gerði vel, og meira að
segja Vetrarferð Schuberts mun
hafa verið sungin af konu. Jónas
gerði grín að þessu þegar hann
kynnti atriðið og sagði að allir
söngvarar væru í raun tenórar en
sumir væru bara hjáróma. Bjarni
Thor bætti þá við ekki allir tenórar
væru söngvarar!
Dúettarnir eftir hlé heppnuðust
misjafnlega. Sljosi eftir Tchaikov-
sky var fagurlega fluttur á látlaus-
an máta og aukalögin þrjú, dúettar
eftir Mozart, voru öll eins og þau
áttu að vera. Nokkuð vantaði hins
vegar upp á að stuðningur Jónasar
við söngvarana í Quanto amore úr
Ástardrykk Donizettis væri full-
nægjandi, hér er píanóið í hlut-
verki heillar hljómsveitar sem var
ekki að heyra á leik Jónasar. Þvert
á móti var eins og hann væri bein-
línis í vandræðum með ýmis tækni-
leg atriði og dró það úr áhrifamætti
flutningsins.
Mjúkur ásláttur Jónasar passaði betur við
Bess you is my woman now úr Porgy og Bess
eftir Gerschwin og Barak mein Mann úr Die
Frau ohne Schatten eftir Richard Strauss. í
þeim síðarnefnda var Bjami Thor reyndar
ekki með sitt fyllilega á hreinu, forseraði á
háu tónunum og sprakk á þeim síðasta, en Et-
eri söng unaðslega allan tímann. Vonast mað-
ur til að heyra þessa einstöku söngkonu aftur
á tónleikum hér á landi sem allra fyrst, og
Bjarna Thor auðvitað líka.
Jónas Sen
DVA1YND SIG. JOKULL
Dramatískt sjónarspil
Sýning íslensku ópemnnar á Macbeth
er einhver áhrifamesta óperuuppfærsla
sem sést hefur hér á landi. Sú eina sem í
minningunni jafnast á við hana er upp-
setning Bríetar Héðinsdóttiu- á Aidu fyr-
ir meira en áratug. Einnig þar var húsið
allt undirlagt þannig að gestum fannst
eins og þeir væru þátttakendur í hinu
dramatíska sjónarspili.
í Macbeth fer allt saman: safarík tón-
list Verdis, sterk uppsetning þar sem
svið, búningar og ekki síst frumleg og
glæsileg ljósabeiting magna upplifunina,
og svo það sem mestu skiptir: frábær
flutningur. Allt frá kór til aðalsöngvara
er eins og best verður á kosið. Hið ein-
asta að stundum varð húsið of lítið fyrir
hinar mikilfenglegu raddir Ólafs Kjart-
ans Sigurðarsonar og Elínar Óskar ðsk-
arsdóttur í hlutverkum Macbeth-hjón-
anna.
Það eru augnablik í þessari sýningu
sem aldrei mun fenna yfir í minninu, fóg-
ur augnablík í mynd og leik og áhrifa-
mikil augnablik í ástríðufullri tjáningu í
söng. Og maður skilur ekki að harðstjór-
ar skuli hafa orðið til síðan Shakespeare
og síðar Verdi sömdu Macbeth, svo morg-
unljóst er að harðstjórar hafa það ekki
gott!
Óperan fyrir alla
Macbeth er engin poppópera. Engar
aríur úr henni hafa orðið auglýsendum
bjórs eða dömubinda að bráð. Tónlistin
er óspjölluð og virkar á áheyrandann
eins og nýsamin - fersk, heil og samfelld
af því ekki koma popplög inn á milli. Þó
að þetta sé „alvöruópera" í öllum skiln-
ingi hefur sýningin spurst svo vel út að
uppselt er á allar sýningar og komast
færri að en vildu.
Við erum vön því úr leikhúsunum að
hægt sé að hafa aukasýningar svo lengi
sem áhugi áhorfenda endist, en í Óper-
unni er það ekki hægt og ástæður eru
einkum tvær: Óperusöngvarar vinna um
allan heim og það þarf að ákveða jafnvel
nokkur ár fram í tímann hve margar sýn-
ingar eiga að vera á hverju stykki á
hverjum stað. Afar illa séð er að bijóta
samninga á einum stað vegna vinsælda
verks á öðrum stað, „og ekkert mark tek-
ið á dánarvottorðum nema menn komi
með það sjálfir," eins og Bjami óperu-
stjóri orðaði það í spjalli við menningar-
síðu. Þar aö auki er uppsetningin svo
viðamikil að um 150 manns eru á launum
við hana á hverri sýningu.
Macbeth umkringdur nornum.
Þess vegna er „tap“ upp á milljón á
hverri sýningu þótt hún sé fyrir fullu
húsi og þyrfti að tvöfalda miðaverð til að
vega upp á móti því. En jafnvel eins lágt
og það er nú liggur það býsna nærri sárs-
aukamörkum hjá öllum fjöldanum og for-
svarsmenn Óperunnar eru afar tregir til
að hækka verðið vegna þess að óperan á
að vera fyrir alla. Einungis þannig er líf
hennar í öruggum höndum í fámennu
samfélagi.
Prýðilega sést úr sætum hvarvetna í
húsinu og finnst erlendum gestum sem
hingað koma til að horfa á óperur ævin-
týralegt að geta verið svo nálægt sviöinu
jafnvel á aftasta bekk. Á aftasta bekk í
óperuhúsum erlendis sér maður fólkið á
sviðinu eins og títuprjóna. Ódýrustu mið-
ar hér kosta 2000 kr. en dýrustu 6000 kr.
Bestu sæti í leikhúsum í London kosta
um 10.000 kr. og óperuhús eru vitaskuld
mun dýrari. Þar er það líka þröngur hóp-
ur sem sækir slíka viðburði; þröngur
hópur getur bara verið býsna stór í stóru
samfélagi. Ef þannig færi hér er hætt við
að liststarfsemi yrði fljót að lognast út af.
Sýningar eins og Macbeth eru allra
gróði, líka ríkisins sem fær skatta þeirra
sem vinna við hana. Þess vegna á að
styrkja Óperuna vel svo fleiri geti notið
hennar. Styrkir til menningarstarfsemi
skapa ekki atvinnubótavinnu heldur
gera þeir lífiö fegurra.