Dagblaðið Vísir - DV - 05.11.2003, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 5. NÓVEMBER2003 MENNING 75
Menning
Leikhus • Bókmenntir ■ Myndlist • Tónlist • Dans
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Netfang: silja@dv.is
Sími: 550 5807
Haldið til haga
VEKÐLAUN: f viðtali við Sjón í
síðasta Helgarblaði DV kom
fram að hann hefði hlotið
Menningarverðlaun DV árið
1995 (fyrir Augu þín sáu mig)
en láðist að nefna að hann
hlaut þau aftur árið 2002 (fyr-
ir Með titrandi tár). Sögurnar
tengjast innbyrðis þótt
söguhetjurflytji milli landa.
Elling
LEIKLIST: Á dramatísku
fimmtudagskvöldi í Norræna
húsinu annað kvöld kl. 21
kynnir Þorsteinn Bachmann,
leikhússtjóri LA, norska leik-
skáldið Axel Hellstenius og
leikritið Erling eftir sögu I.
Ambjörnsens. Stefán Jónsson
og Jón Gnarr sýna brot úr
verkinu. Frítt inn.
Fiaskkvartetten.
Gleðitónlist
Nú stendur Sænsk menningarvika sem hæst
og ættu unnendur norrænnar kvikmyndalistar
að skoða vel tilkynningar Regnbogans þar sem
nýjar sænskar gæðamyndir eru sýndar daglega
til 9. nóv. Auk þess eru klassískar sænskar kvik-
myndir sýndar í Kvikmyndasafni íslands í Bæjar-
bíói í Hafnarfirði, Vargtimmen eftir Bergman í
kvöld kl. 20, Kvarteret korpen eftir Bo Widerberg
á morgun kl. 20 og hin dásamlega Smul-
tronstallet eftir Bergman á föstudag kl. 20.
Annað kvöld kl. 20.30 leikur sænska gleði-
sveitin Flaskkvartetten eins og henni er einni
lagið í íslensku óperunni. í þessum rómaða
„kvartett" eru ekki fjórir músíkantar þó að nafn-
ið virðist benda til þess, heldur sex! Þetta eru há-
menntaðir menn í tónlist sem leiddist hefð-
bundin tónlistariðkun og rottuðu sig saman í
hóp þar sem nú eru fjórir strengjaleikarar, einn
trompetleikari og trommari. Saman framleiða
þeir bræðing af djasstónlist, klassík, rokki og
blús sem er engu öðru líkur og hefur heillað
áheyrendur gersamlega upp úr skónum í tæp
tuttugu ár.
Áhugamenn um tónlist og „öðruvísi" tónlist
ættu ekki að láta sex manna „Skinkukvartettinn"
fram hjá sér fara.
Bíó við lifandi undirleik
á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar íslands annað kvöld og á laugardaginn
Það er afarsérstæð lífsreynsla að horfa á þögla
kvlkmynd undlr lifandi tónlistarflutningi - eins
og alsiða var áður en hljóðið var innlimað í kvik-
myndirnar. Undanfarin ár hefur Sinfóníuhljóm-
sveit íslands boðið upp á kvikmyndatónleika par
sem hún leikur undir ýmis meistaraverk kvik-
myndasögunnar og svo verður enn í ár.
Árvissir kvikmyndatónleikar Kvikmynda-
safns íslands og Sinfóníuhljómsveitar íslands
verða í Háskólabíói núna í vikunni. Hljóm-
sveitarstjóri er Rick Benjamin.
Fyrri tónleikarnir verða annað kvöld kl.
19.30. Þá verður sérstök hátíðarsýning á einni
fyrstu kvikmynd sögunnar, Lestarráninu
mikla eftir Edwin S. Porter, en í ár eru ná-
kvæmlega hundrað ár liðin frá því hún var
gerð. í myndinni sést fyrsta lest kvikmynda-
sögunnar bruna yfir tjaldið og þar gellur
einnig við fyrsti byssuhvellurinn, en áhorf-
endur greip svo mikil skelfing við hann að
þeir hlupu unnvörpum út úr kvikmyndahús-
inu.
Á eftir Lestarráninu fá gestir að sjá Hers-
höfðingjann eftir Buster Keaton frá 1927,
eina af allra frægustu myndum hans. Hún
gerist á tímum Þrælastríðsins og segir frá
verkfræðingnum Johnny Gray (Buster
Keaton), ástinni hans, Annabelle, og lestinni
hans, Hershöfðingjanum. í myndinni skipt-
ast á hádramatískar senur og grínatriði og
kvikmyndatakan þykir með miklum ágætum
enn þann dag í dag enda var Hershöfðinginn
ein af eftirlætismyndum Busters sjálfs.
Á laugardaginn kl. 15 verða sýndar þrjár
stuttmyndir eftir grínkóngana þrjá. The
Blacksmith frá 1922 eftir Buster Keaton segir
BUSTER KEATON: Hann var kallaður „maðurinn með steinandlitið" enda brá hann sér hvergi þótt áhorfendur
æptu af hlátri.
frá ævintýrum Busters á járnsmíðaverkstæði
þar sem bæði hestar og Rolls Royce bílar
koma við sögu. Haunted Spooks með Harold
Lloyd frá 1920 er sprenghlægileg drauga- og
ástarsaga og The Adventurer eftir Chaplin frá
1917 segir frá ævintýrum litla flækingsins
þegar hann sleppur úr Sing-Sing-fangelsinu.
Auk þess sýnir ríkisjónvarpið myndina Ein-
EINRÆÐISHERRANN: Úr mynd Chaplins sem sýnd
verður í sjónvarpinu í tilefni kvikmyndatónleikanna.
ræðisherrann, eða The Great Dictator, frá
1940 eftir Chaplin á sunnudaginn klukkan
12.50.
Brautryðjandinn
Edwin S. Porter (1868-1941), höfundur
Lestarránsins mikla, var einn af frumkvöðl-
um nútímakvikmyndagerðar. Hann starfaði
sem sýningamaður og kvikmyndatökumaður
í kvikmyndasmiðju Thomasar Alva Edisons.
Hann varð fyrir miklum áhrifum af kvik-
myndum franska töframannsins og kvik-
myndaleikstjórarns George Meliés sem hafði
vakið verðskuldaða athygli fyrir kvikmyndir
sínar. Fyrir tíð Meliés og Porters voru kvik-
myndir samsettar af hreyfanlegum ljós-
myndum sem sýndu einstakan atburð.
Meliés gerði sér fyrstur manna grein fyrir því
að kvikmyndaformið ætti að byggjast upp af
einstökum myndskeiðum, líkt og samfelld at-
riði á leiksviði, og er því brautryðjandi list-
rænnar sviðsetningar í kvikmyndum.
Edwin S. Porter var einna fyrstur til að nota
nærmyndir og lagði grunninn að klippitækni
eins og áhorfendur þekkja í dag með kvik-
myndinni Life of an American Fireman (Dag-
ur í lífi slökkviliðsmanns, 1903). Tæknina
þróaði hann enn frekar í The Great Train
Robbery (Lestarráninu mikla, 1903). í mynd-
inni er atburðarásin samfelld og jafnframt
eru tvö eða fleiri atriði sýnd samhliða til að
byggja upp spennu og dýpka frásögnina.
Áhrifin voru dramatísk og áhorfendur höfðu
aldrei séð önnur eins undur á hvíta tjaldinu.
Porter stofnaði sitt eigið framleiðslufyrir-
tæki árið 1911 en starfaði síðar fyrir fyrirtæk-
ið Famous Players þar sem hann vann jöfn-
um höndum að kvikmyndagerð og þróun
kvikmyndatækni.
Að trúa á drauminn
BÓKMENNTA6AGNRÝNI
Katrín Jakobsdóttir
Unnur Þóra Jökulsdóttir: Eyjadls
Guðjón Ketilsson myndskreytti.
Mál og menning 2003
Að fylgja draumi sínum - er það æðsta
markmið hvers einstaklings? Unnur Þóra
Jökulsdóttír veltir þessari spumingu fyrir sér
í fyrstu barnabók sinni, Eyjadís, en hún hefur
áður gefið út sannsögulegar bækur um sigl-
ingar sínar á heimshöfunum, í kjölfar
kríunnar og Kría siglir um Suðurhöf.
Draumur Eyjadísar, lítíllar stúlku sem er
aðalhetja sögunnar, er að sjá sjóndeildar-
hringinn þar sem himinn og haf mætast. En
Eyjadís lendir í ótrúlegum ævintýmm þegar
hún reynir að láta þennan draum rætast.
Sagan hefst á því að Eyjadís er stödd heima
hjá sér, í litlu sjávarþorpi sem heitír því tálcn-
ræna nafni Sjávarendi. Mamma hennar er
dáin en hún býr með pabba sínum sem segir
að draumar séu það dýrmætasta sem maður
eigi. Svo kemst Eyjadís að því að pabbi henn-
ar á engan draum. Hún einsetur sér að finna
drauminn hans og það verður hennar
draumur.
Maður frnnur fljótlega að sá sem skrifar
þekkir og elskar hafið. Megnið af sögunni
gerist á hafi úti og lýsingamar á galdraeyjum
HÖFRUNGAR: Dulmagn þeirra er heillandi. Ein mynda Guðjóns Ketilssonarvið sögu Unnar.
sem birtast og hverfa minna mest á landhill-
ingar útí á sjó. Þessar lýsingar em sterkastí
hlutí sögunnar og lesandi hverfur á haf út
með Eyjadís og höfr ungunum sem ferðast til
Eyjahafsins fljótandi og Meginlands örlag-
anna. Þá er umræðan um drauma og gildi
þeirra mjög áhugaverð og ýmsum hliðum er
velt upp: „Draumur eins getur verið fjötur
annars," hugsar Eyjadís þegar hún áttar sig á
því að draumur Bjössa stangast á við draum
foreldra hans. (33)
Auðvitað em ýmsir hnökrar á sögunni eins
og eðlilegt er í fyrstu barnabók höfúndar. TiJ
dæmis er persóna Álfu nokkuð óljós; hún
kemur inn f söguna eins og félagi fyrir Eyjadís
og gegnir því Jilutverki að hleypa henni inn í
draumaheiminn en virkar eins og óþörf
hækja því mestan part virðist Eyjadís geta
spjarað sig sjálf.
Bjössi hrekkjusvín er að sama skapi óskap-
lega hefðbundið hrekkjusvín. Hann á for-
eldra sem rífast og drekka (eins og allir
óþekkir krakkar í bamabókum) en er fljótur
að umbreytast þegar hann kynnist draumi
sínum sem er kannski fulleinföld lausn.
Eyjadís sjálf er hins vegar skýr persóna þó
að hún sé draumkennd. Eins og sagan öll er
hún óraunveruleg, meira eins og litur eða
sjónhverfing en alvöru barn, en hún fellur vel
inn í frásögnina. Höfmngarnir koma
skemmtilega inn í söguna og dulmagnið sem
þeim tengist er lfka heillandi.
Sagan er spennandi en stundum dálítíð
loftkennd sem er bæði hennar mesti kostur
en gerir um leið frásögnina dálítíð flókna og
óljósa. Á heildina litið er Eyjadís prýðileg
frumraun, skrifuð af ást á hafinu og trú á
drauma sína.