Helgarblaðið - 03.04.1992, Síða 10

Helgar
10
blaðið
Nýju fötin keisarans
Útgefandi: Fjörðurinn sf.
Framkvæmdastjóm og hönnun:
Sævar Guðbjörnsson.
Ritstjórar og ábyrgðarmenn:
Ámi Þór Sigurðsson,
Sigurður Á. Friðþjófsson.
Fréttastjóri:
Guðmundur Rúnar Heiðarsson.
Ljósmyndari:
Kristinn Ingvarsson.
Prófarkalesari:
Hildur Finnsdóttir.
Umbrot:
Silja Ástþórsdóttir.
Auglýsingar:
Svanheiður Ingimundardóttir,
Unnur Ágústsdóttir.
Dreifing:
Sveinþór Þórarinsson.
Heimilisfang:
Síðumúli 37,108 Reykjavík.
Sími á ritstjóm og afgreiðslu: 681333.
Myndriti: 681935
Auglýsingasími: 681310 og 681331.
Prentun: Oddi hf.
Áskriftarverð á mánuði 700 kr.
I kosningabaráttunni síðastliðið vor lýsti
Steingrímur Hermannsson, formaður
Framsóknarflokksins, því yfir að þær
myndu verða kosningar um afstöðuna til
Evrópubandalagsins.
Þá þegar var hann gagnrýndur harðlega,
sérstaklega af forystu núverandi stjómar-
flokka. Þeir héldu því fram að aðild að
Evrópubandalaginu væri ekki á dagskrá
næstu árin og þar að auki yrði að fara fram
þjóðaratkvæðagreiðsla um málið ef og
þegar það kæmist á dagskrá.
Nú er að koma á daginn að Steingrímur
Hermannsson hefur trúlega haft rétt fyrir
sér. Forysta stjómarflokkanna, og þá sér-
staklega Alþýðuílokksins, er komin á fullt
við að undirbúa jarðveginn fyrir EB-aðild-
ammræðu hér á landi þótt tæplega sé liðið
ár frá því að stjómarskipti fóm fram. Utan-
ríkisráðherra er kominn í EB-fotin og notar
þar með þá aðferð Þórarins V. að máta
flíkina þótt augljóst megi vera að hún passi
engan veginn og þjóðinni finnist hún þar
að auki Ijót.
Það er reyndar ekki við því öðm að bú-
ast en að þessi umræða komi upp hér á
landi líkt og í nágrannalöndunum. Svíþjóð
og Finnland hafa þegar lagt inn aðildamm-
sókn en andstöðunni við EB-aðild vex þar
stöðugt fiskur um hrygg. I Danmörku verð-
ur þjóðaratkvæðagreiðsla um Maastricht-
samkomulag EB-landanna í byijun júní og
samkvæmt skoðanakönnunum hefur and-
staðan þar einnig farið vaxandi.
Hér á landi er um það spurt hvort ræða
eigi kosti og galla EB- aðildar eða hvort
ekki skuli ræða málið. Það er út af fyrir sig
fullkomlega eðlilegt að mál af þessu tagi
séu rædd í þjóðfélaginu og síðan tekin af-
staða í þjóðaratkvæðagreiðslu. Umræðan
er þar að auki farin af stað og verður vart
stöðvuð úr þessu. Staðreyndin er hins veg-
ar sú að það er ekki sama með hvaða hætti
hugsanleg aðild að EB er sett fram og það
er heldur ekki sjálfgefið hvemig haga skuli
umræðunni.
Á sama tíma og utanrikisráðherra setur
fram í skýrslu til Alþingis þau sjónarmið
að kanna verði i viðræðum við EB fysi-
leika EB- aðildar fyrir okkur íslendinga,
segir forsætisráðherra að EB-aðild sé ekki
á dagskrá ríkisstjómarinnar. Svona vinnu-
brögð ganga ekki upp. Annað hvort er mál-
ið á dagskrá hjá ríkisstjóminni eða ekki og
ef forsætisráðherra meinar eitthvað með
sinni yfirlýsingu getur utanríkisráðherra
ekki sett fram þveröfug sjónarmið í skýrslu
um utanríkismál sem hann flytur í nafni
ríkisstjómarinnar. Það hefur enginn áhuga
á persónulegri stefnu Jóns Baldvins í mál-
inu, það er hin pólitíska stefna ríkisstjóm-
arinnar sem máli skiptir. Ágreiningur af
þessu tagi hefði í nálægum löndum þýtt að
viðkomandi ráðherra hefði þurft að taka
pokann sinn.
I öðm lagi skiptir máli um hvað EB-um-
ræðan snýst. Það er engan veginn fúllnægj-
andi að hún snúist eingöngu um viðskipti,
krónur og aura. Hún þarf að taka til allra
þátta þjóðfélagsmálanna, félagsmála,
kjaramála, atvinnumála, mennta- og menn-
ingarmála, byggðamála, velferðarmála og
síðast en ekki síst dómsmála og þjóðemis-
mála. Spumingin um EB-aðild má einfald-
lega ekki fara í þann farveg að málið snúist
einvörðungu um sjávarútvegsstefhu og
fiskveiðiheimildir. Aðild að Evrópubanda-
laginu felur í sér svo viðamiklar breytingar
á stjómarskrá íslenska lýðveldisins að
spumingin hlýtur að vera: ætlum við að
vera áfram sjálfstæð, íslensk þjóð og ef
svarið við þeirri spumingu er jákvætt, sem
það vonandi verður, getum við spurt:
hvemig tryggjum við sjálfsforræði, sjálfs-
vitund og menningararfleifð islensku þjóð-
arinnar best?
Þá samviskuspumingu verður hver að
eiga við sjálfan sig, en býsna er það nú
sennilegt að lítið myndi fara fyrir því sem
íslenskt er í evrópsku stórríki. ÁÞS
Yinna og ráðningar
Kjarasamningarnir hafa siglt í
strand og óvissa framundan. At-
vinnuleysi hefur stungið sé nið-
ur. Sums staðar er ástandið
mjög alvarlegt. Frá því í október
hafa að jafnaði um 10% kvenna
á Suðurnesjum verið atvinnu-
laus. Undarlega hljótt hefur ver-
ið um þá staðreynd.
Atvinnuleysið skrifast að veru-
legum hluta á aðgcrðir ríkisstjóm-
arinnar, ríkisstjómar sem þykist
ætla að láta atvinnulífið í friði. Sá
friður fclsl helst í því að keyra upp
vexti í landinu þannig að atvinnu-
lífiið er að sligast og getur hvorki
lifað né dáið. Sá friður felst í því
að vilja ekki ræða kjarabætur við
opinbcra starfsmenn í skugga nið-
urskurðar. Það er undarlegur friður
að íþyngja atvinnulífinu og hunsa
kröíúr launþcga sinna.
Umræða um kaup og kjör hefur
verið hcldur kyrkingsicg á undan-
fornum ámm. Lítið hefur þokast í
áttina að auknu launajafnrétti milli
láglaunafólks og annarra. Ekkert
hefur miðað í áttina að launajafn-
rétti milli kvcnna og karla. Þar hef-
ur jafnvel dregið sundur. Milli-
tekjufólk er nú ver statt en áður,
skattleysismörkin cm fyrir neðan
allar hellur, bamabætur þess stór-
lega skertar. Allt þetta fólk þarf nú
auk þess að bera stórkostlega auk-
in útgjöld heimilanna. Þrátt fyrir
V\\\\\\V\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\
HEIMILISSÍMSTÖÐ PX-4
ásamt DORO SMART borðsíma
og DORA PARIS veggsíma
PX-4 er lltil simstöð fyrir heimili og smærri
fyrirtæki, nothæf við venjuleg símtæki.
HELSTU MÖGULEIKAR:
# Simi innanhússkerfi og dyrastmi, allt í einu tæki.
# Hægt er að opna útidyr frá slma.
# Mögulegt er að hafa faxtæki á sömu linu.
# Bæjar- og innanhússsímtöl geta farið
fram samtimis.
# Flutningur á símtölum á
milli tækja.
# Tóniist á meðan
beðið er.
PAfUS VEGGSlMI, hvítur.
SMART BORÐSlMI,
hvítur/svartur.
i nn ol L
SÉRVERSLUN MEÐ SÍMBÚNAÐ
ÁRMÚLA 32. SÍMI 686020
SÖLUAÐILAR:
REYKJAVÍK: Radlóbúðin, Húsasmiðjan, Heimasmiöjan, Tölvuhúsið, Kringlan/Laugavegi, Hljómco Faxafeni. VESTMANNAEYJAR: Eyjaradíó. AKUREYRI: Töivutæki, Bókval.
BORGARNES: Kaupfélag Borgfirðinga. BLÖNDUÓS: Kaupfélag Austur-Húnvetninga. BOLUNGARVlk: Rafsjá. KEFLAVlK: Tölvur, Skrifstofuvörur. SELFOSS: Vörubásinn.
v\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\
fullyrðingar heilbrigðisráðherra er
það staðreynd að lyíjakostnaður
heimilanna hefur vaxið gífurlega.
Önnur útgjöld, smá og stór, hafa
hækkað og þessar hækkanir fara að
meira eða minna leyti framhjá vísi-
tölunni, en ekki framhjá pyngjum
almennings.
Við slíkar aðstæður verða sjald-
an skapandi umræður um kaup og
kjör. Það er afleitt. Á krepputímum
hafa þær þjóðir, sem mestum ár-
angri hafa náð í atvinnulífinu, jafn-
an lagt mikið fé í menntun, ný-
sköpun, atvinnuþróun og rann-
sóknir. Því er ekki að heilsa hér á
landi. Þegar atvinnuleysi vofir yfir
og kjaraskerðing er staðreynd er
nauðsynlegt að reyna að finna leið-
ir út úr þeim vítahring sem kjara-
mál hér á landi eru komin í. Sam-
drátturinn sem nú er staðreynd
merkir það meðal annars að yfir-
vinna margra stétta dregst saman.
Það væru raunar góð tíðind ef
mannsæmandi laun væru greidd
fyrir dagvinnuna en svo er ekki.
Áfkoma margra Ijölskyldna bygg-
ist á gegndarlausri yfirvinnu. Þegar
hana er ekki að hafa fýkur hús-
næðið, greiðslukortaskuldimar
hlaðast upp og nauðþurftir eins og
fæði, klæði og Iækniskostnaður
verða sumum jafnvel ofviða. Þetta
þekkir starfsfólk félagsmálastofn-
ana mæta vel.
sem ekkert niður þrátt fyrir skertan
vinnutíma á mörgum vinnustöð-
um. Eg hef alltaf verið ósátt við að
menn skyldu ekki draga lærdóm af
þessu og semja um styttingu
vinnutíma í sólstöðusamningunum
sem fylgdu í kjölfarið. En ef til vill
væri lag nú á meðan allt stendur
fast, að hugsa kjaramálin upp á
nýtt. Það eru nefnilega fleira kjör
en kaupið eitt. En auðvitað er þó
frumskilyrði að geta framfleytt sér
á því.
dóttir Björnsson
Styttur og sveigjan-
legur vinnutími
Vinna með tilliti
til fjölskyldunnar
Stór hlutur yfirvinnu í heildar-
tekjum er tímaskekkja. Yfirvinnu-
stefnan mismunar kynjunum, það
eru karlamir sem hafa getað bætt á
sig vinnu, ekki konumar sem sitja
uppi með heimilisábyrgðina, hvort
sem okkur líkar betur eða ver. Og
einstæð móðir getur ekki endalaust
bætt á sig vinnu þótt hún geri það
oft.
En það þýðir ekki að missa sjón-
ar á því hvernig samfélagið ÆTTI
að vera. Stytting vinnudagsins er í
raun og veru af hinu góða en það
yrði að gerast án kjaraskerðingar.
Ef vinnuvikan yrði stytt í áföngum
án kjaraskerðingar myndi margt
ávinnast: Minni líkur yrðu á at-
vinnuleysi, vinnuánauð samfélags-
ins yrði aflétt, fjölskyldulífi til
hagsbóta, og litlar líkur væm á að
afköst minnkuðu í ýmsum starfs-
greinum. Mörgum vinnusömum
lslendingngum brá í brún er upp-
lýst var að afköst, eða framleiðni,
væru tiltölulega lítil hér í saman-
burði við aðrar þjóðir. En við
hverju er að búast eftir tíu til tólf
stunda vinnudag eins og margir
búa við? Auðvitað lýjast menn.
Vorið 1977 var yfirvinnubann í
tengslum við harða kjaradeilu. Það
merkilega var að afköst duttu lítið
Mikið er rætt um vanda ung-
menna sem lent hafa í hremming-
um. Ein ástæða þessa ástands er
ómanneskjulegur vinnutími for-
eidra. Einnig skortir mjög á að
kostur sé á sveigjanlegum vinnu-
tíma forelilra á vinnumarkaði.
Þessu mætti víða kippa í Iag ef um
það næðist sátt. Við Kvennalista-
konur höfum nú hreyft þessu máli
á Alþingi og vonandi fær það mál
brautargengi. Ef karlar jafnt sem
konur tækju tillit til fjölskyldunnar
er þeir skipulegðu vinnutíma sinn
yrðu meiri möguleikar á að sinna
því nauðsynlega hlutverki sem for-
eldrar gegna. Það ásamt bættu
skólakerfi, samfelldum, lengdum
skóladegi sem nú er ógnað, mundi
bjóða upp á betri aðbúnað fyrir
bömin okkar en við nú eigum kost
á. Höfum þetta hugfast næst þegar
við ræðum um vinnu og ráðningar.
Föstudagurinn 3. april
-j
•F