Helgarblaðið - 03.04.1992, Side 18

__________________ Helgar 18 blaðið
Rósir í apríl
Engin planta sameinar
ólík menningarsvæði bet-
iír en rósin. Frá upphafi
hefur rósin verið samofin
upprima okkar og sögu
austan úr Asíu þar sem
við skildum við Irani,
Tyrki og Persa og héldum
með sólina á vinstri hönd
að strönd og eyjum út-
hafsins í Norðurálfu fyrir
aðeins nokkrum þúsund-
um ára.
Reyndar eiga allir kynflokkar á
svæöinu frá Marokkó í suðri til Nor-
egs í norðri með línu dregna báðum
megin skáhallt austur til Persíu sagnir
um rósadýrkun og rósarækt sem rekja
má svo langt aftur sem minni ná. Rós-
in var tignuð sem boðberi ástar, frjó-
semi, friðar og velsældar. Jafvel hér á
íslandi liefur rósin verið höíð í háveg-
um allt frá landnámstíð enda þótt við
Islcndingar þekktum ekki aðrar rósir
en þær sem skreyttu rímnakveðskap,
asklok og íleppa fýrr en á þessari öld.
Sólelskar rósir
En rósir eru flestum plöntum sól-
elskari. Þeim þýðir lítið að bjóða ein-
hver skuggaskot í garðholunum okkar
ellegar að beita þeim upp í norðan-
hraglandann. Þær unna yl og löngum
sumrum. ívið lengri en landshættir
hér gefa kost á. Þess vegna verðum
við að lengja sumarið fyrir þær ef við
viljum njóta rósaskrúðsins. Það ger-
um við best með því að forrækta þær
innandyra á vorin áður en tíó leyfir að
þær séu gróðursettar í garðinum.
Forræktun rósa
Gróðrarstöðvar og garðyrkjuversl-
anir bjóða fram nokkuð gott rósaúrval
strax í aprílmánuði. Oft er rósunum
pakkað í plastpoka með litskrúðugri
mynd utan á. Rætumar eru vafðar í
rakan moldarsalla með plastpjötlu
vafða utan um til að þær þomi ekki
upp. Gerist það skemmist rósin.
Þessum rósum plöntum við í potta
með pottamold svo fljótt sem við get-
um. Pottamir þurfa ekki að vera stór-
ir. Það er nóg að þeir rúmi meginhluta
rótanna, ágræðslusamgróningurinn og
rótarhálsinn geta að skaðlausu staðið
ögn upp úr pottunum. Séu rætumar
mjög langar eða illa lagaðar fyrir
pottinn klippum við af þeim eins og
okkur þykir þurfa. Það er betra að
klippa rætumar heldur en að kuðla
þeim í pottana. Eins er ráðlegt að
klippa ögn af greinunum um leið.
Þá verður betra samræmi milli rót-
anna og yfirvaxtarins. Hyggilegast er
að klippa rósagreinar þannig að tekið
sé af ofan við brum sem vísa upp og
út frá miðju plöntunnar. Þannig fær
rósin eðlilegra vaxtarlag. Eftir pottun
þarf að vökva ríflega og koma rósun-
um fyrir á björtum og ekki alltof heit-
um stað, t.d. í björtum bílskúr eða
anddyri. Stundum hafa garðyrkju-
menn sett rósirnar í potta þegar við
kaupum þær. Þá þurfum við ekki að
hafa áhyggjur af því að ekki sé rétt að
staðið. Hinsvegar skulum við alltaf
snyrta greinamar og stytta, hafi það
ekki verið gert. Það er að segja ef rós-
in er ekki farin að laufgast. Annars
forum við alveg eins að og við „poka-
rósirnar" og umfram allt verðum við
að muna að halda moldinni rakri uns
rósimar em komnar á sinn stað úti í
garðbeði.
Hafliðason
Hvaó svo?
Þegar kemur fram yfir miðjan maí
er tímabært að venja rósimar við úti-
vist. Þá vcljum við dag með mildu
veóri og setjum rósaplöntumar á
skjólbesta staðinn í garðinum. Við
verðum að verja þær gegn sterku sól-
skini fyrstu dagana, hafa þær til dæm-
is í skugga eða að við breiðum yfir
þær hvítan gróðurdúk. Einnig skulum
við vera á varðbergi gagnvart nætur-
frostum og hafa til taks einhvem út-
búnað til að breiða yfir plöntumar
fyrstu næturnar svo að frostið nái
þeim ekki. Plöntumar skulum við
ekki taka afhir inn í hús nema að geri
aftakaveður mcð hörkugaddi.
I júníbyrjun ættu rósimar að vera
orðnar nægilega hertar til að standa af
sér íslensku sumarveðráttuna og þá
kemur að því að gróðursetja þær í
garðinn. Að sjálfsögðu á sólríkasta
blettinn. Bcst er að hrófla sem minnst
við rótahnausnum. Ef hann virðist
laus í sér cr cinfaldlega skorið eða rist
niöur úr hliðum pottanna á tvcim til
þrem stöðum, þannig að rætumar geti
komist út um glufúmar og potturinn
síðan settur niður með öllu í á bólakaf
svo að ágræðsluhnúðurinn lendi um
það bil 5-7 sentimetrum undir mold-
aryfirborðinu. A eftir vökvum við
rækilega svo að moldin setjist vel að
rótunum. Ur þessu ættu rósimar að
spjara sig og blómgast þegar lengra
líður á sumarið og halda sínu flóri
fram á haust. Hvað þá skal gera segi
ég seinna.
Úrval gar&rósa
Rósir skiptast í marga og mismun-
andi hópa. Ekki verður þetta skipulag
skilgreint nánar hér, plássins vegna.
En í stóru verður þó að geta um A):
„Runnarósir" sem em nálægt því að
vera
beinir afkomendur náttúralegra
rósategunda og draga dám af þeim.
B): „Skriðrósir" sem era flatvaxnar
en líkjast að miklu leyti C): „Skúfró-
sum“ hvað það varðar að blómin era
smá og mörg saman í skúfum. D);
„Eöalrósir" era stórblóma með fá
blóm á hveijum stilk og lestina reka
E): „Klifurrósir" með sínar löngu og
linu greinar sem verða að fá stuðning
til að bera uppi blómskrúðið sem get-
ur verið af gerð allra ofangreindra
hópa.
Nokkur nöfn
Allar ræktaðar rósir bera fastákveð-
in alþjóðleg nöfn. Þessi nöfn fylgja
hverju rósafbrigði hvar sem er svo
lengi sem því er fjölgað til almcnnrar
dreifingar og gildir sem ábyrgðarskír-
teini um það að viðkomandi rós sé
nákvæmlega eins og henni er lýst i
„Alþjóðlega rósakladdanum“ hjá hinu
konunglega breska garðykjufélagi
(skammstafað RHS) sem hefúr aðset-
ur í Lundúnum. Eftir þessum
„kladda" fara plöntusalar þegar þeir
falbjóða sinn vaming.
Á íslandi er reynt að velja þau
rósaafbrigði til almennrar sölu sem
vænlegast hafa reynst í okkar veðr-
áttu. Hér á efiir skulu nokkur nefnd:
Rauðar:
Duftwolke Eðalrós. Stór, vellöguð
og alfyllt kóralrauð blóm. Blómviljug
og ilmsæt. Vaxtarlagið þybbið og
laufskrúðið hraustlegt. Afar gott mót-
stöðuafl gegn kvillum.
Hæð 0,6-1 m.
Ena Harkness Eðalrós. Fagurlög-
uð hlýrauð blóm. Ilmsæt. Harðgerð.
Hæð 0,6-1,2 m.
Flammentanz Klifurrós. Skarlats-
rauð blóm í stóram klösum. Blómgast
mest á ársgamlar eða eldri greinar.
Afar harðgerð. Alltof fyrirferðarmikil
fyrir gróðurskála. Hæð 2-3 m.
Heidelberg Klifurrós með velfyllt-
um blóðrauðum blómum. Blómstór
og blómsæl. Blómgast best á nýjan
sumarvöxt. Meðmælanleg í kalda
gróðurskála. Hæð 2 m.
Lili Marleen Skúfrós. Blómin
dökkrauð með flauelsslikju. Blómgast
mikið og lengi. Þybbið og útsveigt
vaxtarlag. Ein besta rós til að rækta í
pottum. Hæð 0,5-0,7 m.
Nina Weibull Skúfrós. Skærrauð,
formföst bióm. Afar blómsæl og blað-
falleg. Harðgerð og ónæm fyrir regni.
Góð pottarós. Hæð 0,5-0,8 m.
Bleikar:
Bonica 82 Skriðrós með glansandi
laufi og hálffylltum, stóram, fölbleik-
um blómum. Harðgerð rós sem hefur
reynst vel í görðum í Reykjavík und-
anfarin átta ár. Hæð 0,4-0,6 m.
Maiden ’s Blush Runnarós. Oftast
ræktuð sem klifurrós. Stór, lausfyllt,
angandi, skærbleik blóm. Laufskrúðið
er grágrænt og drjúpandi og greinar
með fáum þymum eins og einkenn-
andi er fyrir alla afkomendur „Rosa
Alba“ - hinnar hvitu rósar Riddara-
tímans. Mjög merkileg rós sem hefúr
með fúllri vissu verið í ræktun síðan á
fimmtándu öld. Er upphaflega frönsk
og hennar gamla franska nafn er ‘Cu-
isse de Nymphe Emue’. Enska, al-
þjóðlega nafnið fékk hún í Kew-
grasagarðinum um 1790 og hefur
gengið undir því síðan. Vaxtarlagið er
upprétt og grannt. Getur orðið afar
langlíf á góðum stöðum í görðum en
er þvi miður dálítið viðkvæm fyrir ís-
lenskri veðráttu. Sögunnar vegna
verðskuldar hún þó að henni sé gaum-
ur gefinn og t.d. ræktuð í gróðurskál-
um. Hæð 1,6-1,8 m.
New Dawn Klifurrós. Fölbleik, stór
og velfyllt, angandi blóm. Grannar,
linar greinar. Blómgast best á nýjan
sumarvöxt. Góð klifurrós fyrir gróð-
urskála. Hæð 1,5-2 m.
Queen Elizabeth Skúfrós. Stór,
ljós-fúksíubleik blóm sem standa
mjög lengi. Kröftugt og upprétt vaxt-
arlag. Blómgast fremur síðla á sumr-
inu en í gróðurskála getur hún staðið í
fullum blóma fram yfir áramót. Hæð
0,8-1,5 m.
The Fairy Skriðrós. Afar mörg, en
smá, alfyllt rósbleik blóm í stóram
skúfúm. Laufið smátt, fagurgrænt og
gljáandi. Vaxtarlagið afar finlegt og
nett. Blómin þekja plöntuna oftast al-
veg. Ákaflega falleg sem pottarós,
hvort sem er útivið eða í gróðurskála.
Hæð 0,3-0,6 m.
Gular:
Allgold Skúfrós. Gul, alfyllt blóm
sem ekki fölna með aldrinum og
standa mjög lengi. Frísklegt lauf og
fallegt vaxtarlag. Besta gula skúfrós-
in. Hæð 0,5-1 m.
Friihlingsgold Runnarós (þymi-
rós). Stór hálffyllt, skærgul, angandi
blóm. Vaxtarlag og laufgerð þymirós-
ar en blaðstærri. Afar blómsæl runna-
rós fyrir skjólríka garða. Hæð l-l,5m.
Golden Showers Klifúrrós. Stór
gullgul, afar ilmsæt blóm. Mjög
blómsæl. Regnþolin. Fallegt lauf-
skrúð. Vöxtur fremur hægur, við-
kvæm fyrir klippingu. Grisjið aðeins
burt gamlar greinar og veikburða
sprota. Besta gula klifúrrósin fyrir
óupphitaða gróðurskála. Hæð 1-2 m.
Peace Eðalrós. Afar stór og þétt-
fyllt gul blóm. Blómhnappamir hafa
rauðbleika slikju og stundum jaðrar
blómblaðanna. Stór, glansandi lauf.
Kröftugt vaxtarlag. Er viðkvæm fyrir
klippingu. Plöntumar era aðeins
snyrtar til eftir þörfum á vorin og ef
draga verður úr stærð þeirra er best að
gera það smátt og smátt á sumrin.
Vinsæl rós sem nýtur sín ekki síst í
óupphituðum og sólríkum gróðurskál-
um. Hæð 0,8- 1,6 m.
Rauð og gul:
Rumba Skúfrós. Tvílit: Sítrónugul
og óransrauð, lausfyllt blóm. Þybbið
vaxtarlag og stór, gljáandi blöð.
Regnþolin og harðgerð. Framúrskar-
andi góð pottarós. Hæð 0,3-0,5 m.
Órans:
Allotria Skúfrós. Skær-órans (eir-
rauð) blóm. Vel fyllt. Fallegt lauf.
Öflugur vöxtur.
Hæð 0,5-1 m.
Hvítar:
Schneewittchen Skúfrós. Mörg,
stór og alfyllt, filabeinshvít blóm í
risastóram skúfum. Afar blómsæl.
Stórvaxin en samsvarar sér vel. Harð-
gerð en viðkvæm fyrir klippingu. Er
einungis snyrt þegar með þarf. Krefst
mikils rýmis í gróðurskála en launar
vel fyrirþaó. Hæð 1-1,5 m.
Swany Skriðrós. Smá, alfyllt, hvít
og endingargóð blóm í stóram skúf-
um. Smágert glansandi lauf. Af-
bragðsfin pottarós. Hæð 0,4 m.
Weisse Immensee Skriðrós með
smágerðum, einkrýndum hvítum
blómum. Afar blómviljug og snotur.
Laufið smágert og glansandi. Nýtur
sín vel í keijum og þar sem hún getur
„flætt yfir“ vegghleðslur og steina.
Jarðlæg. Rýmisþörf 0,6- lm.
Rauðbleikar & fjólubláar:
Dornröschen Runnarós. Eðalrósal-
ík, stór rauðbleik blóm í skúfum.
Laufprúð. Afar harðgerð rós sem hef-
ur reynst árviss með blómgun. Án efa
vinsælasta rósin í íslenskum görðum
síðustu fimmtán árin. Hér á landi
kallast hún oft aðeins „DORN“ eða
„DORNRÓS". Hæð 0,6-1,2 m.
Hansa Runnarós (ígulrós). Stór,
fyllt, angandi, rauðíjólublá blóm.
Blómsæl og árviss um allt land. Afar
harðgerð og vinsæl runnarós. Úfið og
gisið vaxtarlag. Þrífst best í sendnum
og frjóum jarðvegi. Hæð 0,8-1 m.
Undanrásir hafnar
Undanrásir íslandsmóts-
ins í sveitakeppni hófust á
Loftleiðum í gær. 32 sveit-
ir taka þátt í mótinu og er
þeim skipt í 4 riðla;
A-riðill
1. Sigfús Þórðarson, Suðurl.
2. Islandsbanki, Nl. vestra.
3. Berg H.F., Vesturland.
4. Hótel Höfn, Austurland.
5. KeiluhöIIin, Rvk.
6. Tryggingamiðstöðin, Rvk.
7. Karl G. Karlsson, Reykjan.
8. Stefán G. Stefánsson, Nl. eystra.
B-riðill:
1. V.Í.B.,Rvík.
2. Hjalti Elíasson, Rvík.
3. Kristinn Kristjánsson, Vestf.
4. Herðir, Austurl.
5. Sigmundur Stefánsson, Rvk.
6. Jakob Kristinsson, Nl. eystra.
7. Hraðfr.hús Fáskrúðsfj., Al.
8. Sjóvá-Almennar, Vesturlandi.
C-riðill:
1. Rauða ljónið, Rvík.
2. Álfasteinn, Austurl.
3. Viking-Bragg, NI. eystra.
4. Myndbandalagið, Rvk.
5. Roche, Rvík.
6. S. Ármann Magnússon, Rvk.
7. Gylfi Pálsson, Nl. cystra.
8. Ingibergur Guömundsson, Nl. ve.
D-riðill:
1. Ármann J. Lárusson, Reykjan.
2. Búseti, Reykjan.
3. Landsbréf, Rvík.
4. Ásgrímur Sigurbj.son, Nl. ve.
5. Kristján M. Gunnarsson, Suðurl.
6. Jón Öm Bemdsen, Nl. vestra.
7. Gunnlaugur Kristjánsson. Rvík.
8. Frank Guðmundsson, Vestf.
4 4 4
Spilamennska hefst kl. 13 í dag með
3. umferð. I kvöld hefst svo spila-
mennska kl. 19.30. Á morgun verða
einnig 2 umferðir og lýkur síðan spila-
mennsku á sunnudeginum, mcð loka-
umfcrð. 2 efstu sveitir úr hveijum riðli
komast í úrslit, sem verða spiluð um
páskana.
4 4 4
Og Skagfirðingar í Reykjavík fagna
nýju húsnæði. Fyrsta spilakvöldið að
Stakkahlíð var síðasta þriðjudags-
kvöld. Á dagskrá þessa dagana er eins
kvölds tvimcnningskeppni.
4 4 4
30 pör mættu til leiks hjá Bridgefé-
lagi Kópavogs í þriggja kvölda Butler
tvímcnningskeppni. Efstu skorir fyrsta
kvöldið fengu; Jens Jensson-Jón Stein-

ar Ingólfsson 51 og Hertha Þorsteins-
dóttir-Sigurður Sigurjónsson 46.
4 4 4
Jacqui McGreal og Þorlákur Jóns-
son vora eina parið sem komst í úrslit
í Evrópumótinu í parakeppni í tví-
menning, sem spilað var í síðustu viku
í Belgíu. 310 pör tóku þátt í mótinu og
komust 96 pör í úrslit. 1 sveitakeppn-
inni hafnaði sveit þeirra (skipuð þcim
Hjördísi Eyþórsdóttur, Jakobi Krist-
inssyni og Hcrmanni Lárassyni) í 38.
sæti, eftir ágætt gengi framan af. Sveit
skipuð þeim Valgerði Kritsjónsdóttur,
Birni Theodórssyni, Guðrúnu Jóhann-
esdóttur og Sigurði B. Þorsteinssyni
hafnaði hins vegar í 50. sæti af um 80
sveitum.
Sigurvegari í sveitakeppninni varð
sveit Pilon frá Frakklandi, en með
honum spilaði m.a. sá frægi spilari
Mari. í tvímenningskeppni mótsins
var pólski spilarinn Lesniewski hins
vegar efstur á blaði.
Islensku keppendumir létu vel af
dvölinni ytra. Styrkleiki beggja mót-
anna var með því mesta sem þekkist
og voru til að mynda allir bestu spilar-
ar Frakklands meðal þátttakenda, enda
sendu þeir einar 30 sveitir (tæplega) til
keppni. I tvímenningskeppninni tóku
vel yfir 300 pör þátt í Evrópumótinu,
sem er mesta þátttaka frá upphafi.
Næsta Evrópumót verður í Bielefeld
í Þýskalandi 1993. Er vonandi að við
sendum frítt lið á það mót.
4 4 4
Jacqui McGreal átti fallegt spil í
undankeppni tvímenningsins í Belgíu
á dögunum;
4 Gxx
; Kxx
XXX
•J* K9xx
4 Kxx 4 ÁDlOxxx
\ ’ Gxxx . Dxx
' xx D
•ÞDlOxx xxx
4 x
; Áxx
ÁKGlOxxx
4-ÁG
Þau hjónakomin, Jacqui og Þorlák-
ur, renndu sér í 6 tígla á spilið. Út kom
spaði (eftir spaðasögn Austur), tekið á
ás og meiri spaði. Sagnhafi hreinsaði
síðan tígulinn og í framhaldinu neitaði
hún sér um laufaíferðina, heldur ákvað
að spila upp á þvingun í hálitunum, á
Austur.
Það gekk eftir. Austur varð að
vemda spaðann í borði, Vestur mátti
ekkert lauf missa og þess vegna varð
hjartahundurinn hjá sagnhafa 12. slag-
urinn. Svokölluð tvöföld kastþröng.
Laglegt hjá Jacqui. Spilið gaf mjög
góða skor, því margir töpuðu slem-
rnunni eða „lyktuðu" alls ekki af
henni.
Föstudagurinn 3. april