Dagblaðið - 12.09.1975, Blaðsíða 9

DagblaOið. Föstudagur 12, september 1975.
9
viö fengum á boröið góðar, sætar,
dásamlegar kartöflur? Nú bera
visindin efnaformúlu Gufunes-
kjarna i harða og það kemur
varla fyrir að kartöflurnar séu
ætilegar.
Rétt i þessu var ég að heyra
nýjustu fréttir af ótrúlegu krafta-
verki visindanna. Hin mikla ávis-
anatölva suður i Kópavogi, sem
nú flokkar, skrásetur, raðar niður
og bókar 50 þúsund ávisanir á
dag. Bráðlega á kraftaverkið að
þenjast út og ná yfir allt ísland,
kannski svona 200 þúsund ávisan-
ir á dag, að upphæð svona 50
milljarðar á dag. Hvilikt ótrúlegt
kraftaverk, fyrir nokkrum árum
hefðum við kropið niður titrandi
af lotningu. Hvað voru brauðin
fimm og fiskarnir á móti þessum
firnum?
En i dag eru viðhorfin breytt,
fréttirnar af undratölvunni i
Kópavogi, sem kostar liklega
sjálf tug eða hundruð milljóna
króna, fyllir okkur aðeins sorg.
Og ég get ekki að þvi gert, að mig
grunar, að allt þetta fyrirtæki sé
tóm vitleysa, fáránlegur hrika-
dans tækninnar út i tóm tilgangs-
leysisins. í gamla daga notuðum
við bara peningaseðla. Eru þeir
ekki enn einfaldasti gjaldmiðill-
inn? Ég held það sé kominn timi
til að endurskoða rækilega, hvaða
þýðingu og tilgang hrikadans
tölvanna hefur. Eitt dæmi um
þessa vitleysu var skattseðillinn i
sumar, um 80 prósent af pappirs-
eyðslu hans og 99 prósent af vél-
ritunardjamminu yfir pappirsflöt
hans sýnist hafa verið vita til-
gangslaus.
Visindin eru tortryggð jafnvel
á sinu eigin sviði, en hitt verður
nú jafnframt æ ljósara, að þau
höfðu i mikillæti sinu þrengt sér
inn á margvisleg svið mannsand-
ans,þarsem þau áttu ekki heima.
Við höfðum svo mikla glýju i aug-
um, sáum ekki sólina fyrir dá
semdarverkum visindanna að við
héldum aö þau væru alls staðar
lausnarorðið. Nú fer hins vegar
Ky nf lokkur á
steinaldarstigi, mann-
ætur, frumstæðir fiski-
menn, myrkvaðir
frumskógar, nær ókleif
fjöll, þúsund kyn-
flokkar með 700 mis-
munandi tungumál og
mállýzkur: Allt þetta
er um það bil að sam-
einast i eina heild:
heimsins yngstu þjóð.
Astralia, sem um 60 ára skeið
hefur verið verndari og leið-
beinandi landsvæðis i kóralhaf-
inu langt i norðri, lætur i næstu
viku af þvi hlutverki sinu.
Papúa Nýja Ginea verður sjálf-
stætt riki.
A þessu s-væði voru háðir
margir hörðustu og grimmi-
legustu bardagar siðari heims-
styrjaldarinnar. Þar börðust
japanskir, bandariskir og
ástralskir hermenn. 16. septem-
ber verður þetta forna nýlendu-
svæði á eigin fötum.
En þjóðin viröist ekki ætla að
fara vel af stað. Framtið Ibú-
anna, sem eru alls 2.6 milljónir,
er nú óljós. Uppreisnarmenn
hafa lýst yfir einhliða sjálfstæöi
sinu frá væntanlegri stjórn.
Hlýddu á sjálfstæðis-
yfirlýsinguna vopnaðir
spjötum og bogum
I síöustu viku, aðeins hálfum
mánuði áöur en Papúa Nýja
Ginea átti að fá sjálfstæöi sitt á
silfurfati frá Karli Bretaprins
(fyrir hönd móöur sinnar,
Elisabetar drottningar), hrikti I
stoðum sjálfstæðis hinnar nýju
þjóðar. A eynni Bouganville var
lýst yfir sjálfstæði og
viöskilnaði.
Bougainville er tæplega 1000
km austur af Port Moresby,
höfuðborg Papúa. Þar lýstu
leiðtogar uppreisnarmanna yfir
aöskilnaði sinum i viðurvist
5000 Ibúa, sem flestir hverjir
Passiusálmateikning eftir
Barböru Arnason
fram á mörgum sviðum endur-
skoðun á þessu, bæði meðvitað og
ómeðvitað.
Mér virðist, að nú undir lok
þessarar miklu visindaaldar
muni mál skipast svo,. að á rétti-
legu sviði visindanna verði þeim
sýnt meira aðhald og spurt um
tilgang og skynsemi. Enn mikil-
vægara er svo að fjarlægja þau af
þeim sviðum, þar sem þau eiga
alls ekki heima, en það er i ýms-
um greinum varðandi manngildi,
mannlegar tilfinningar, fegurð,
báru spjöt og boga. Gerðist
þetta I borginni Kieta, stærstu
borginni á svæðinu, þar sem
Bretar hafa lengi nýtt einhverj-
ar auðgustu koparnámur
heims. Fáni var dreginn aö hún,
græn og hvit sól á bláum grunni,
og leiðtogi aöskilnaðarsinna, dr.
Alexis Sarei, fyrrum kaþólskur
prestur, lýsti þvi yfir, að lokiö
væri áratugalangri litilsvirð-
ingu fyrir ibúum Norður-
Salömonseyja.
Fjórum dögum siðar tilkynnti
fulltrúi stjórnar Papúa, sem
jafnframt er landstjóri, að hann
myndi nota fýrsta tækifæri til að
koma sér úr landi. Lifi hans
hafði verið ógnað af að-
skilnaðarsinnum.
Aðskilnaður Bougainville var
þegar i stað lýstur ólöglegur af
áströlsku stjórninni og stjórn
Papúa kallaði hann „landráö”.
En aðskilnaðurinn verður ekki
til að tefja fyrir sjálfstæðishátiö
Papúa.
Engu að siður er fyrirsjáan-
legt, að aögeröir uppreisnar-
mannanna, sem telja sig ná-
\Sa)
tengda ibúum brezku Salömons-
eyjanna I aðeins 10 km fjarlægð
kemur til meö að hafa ýmis
vandamál i för með sér. Blóðs-
úthellingar eru einn möguleik-
inn. Meiriháttar efnahags-
örðugleikar eru annar — og þá
er hætta á klofningi í sjálfri
Papúa Nýju Gineu.
Án námanna blasir við
efnahagslegt hrun
Bougainville er feitasti biti
hinnar nýju þjóðar. Þar eru ein-
ar auðugustu koparnámur
listgildi og umfram allt trúar-
brögðin.
V
Innrás visindanna á svið trúar-
bragðanna hefur verið undarleg-
ur menningarkafli á þessari öld. t
mikillæti visindadrambsins um
siðastliðin aldamót héldu menn
ýmist að trúarbrögðunum væri
algerlega ofaukið eða að trúar-
brögðin ættu að verða visindaleg.
Þetta leiddi til tveggja visinda-
legra strauma, trúleysis og spiri-
tisma.
A sama tima og Wright-bræður
voru að fljúga fyrstu flugvélinni
flutti Annie Besant kenningar sin-
ar um að guðdómurinn þarfnaðist
ekki lengur trúar, heldur væri
hægt með visindunum að sanna
hann, svo enginn þyrfti að efast
lengur. Þetta var skömmu eftir
að hinir ósýnilegu röntgen-geislar
höfðu fundizt og i bjartsýni vis-
indanna hófst upp heil grein vis-
indalegra trúarbragða, mældir
voru straumar og skjálftar og
rannsóknir gerðar á árunni.
Fyrirbæri fljúgandi borða og
andaglasa færðust út um allt
eins og eldur i sinu, hvarvetna
var slegið upp andafundum, kom-
ið var á eins konar simasambandi
við hinn heiminn með hraðskeyt-
um og heillaóskaskeytum frá
framliðnum. Það fór dásamleg
hreyfing um heiminn, með spiri-
tismanum átti þekkingin að út-
rýma blekkingunni, — en nú eftir
marga áratugi virðist sem sjálf
þekkingin hafi veri blekking.
Staðreyndin virðist sú nú á sið-
ari áratugum visindaaldar, að
spiritisminn hefur gengið sér til
húðar. Hann hefur ekkert sannað
og hann hefur ekki komið I stað
trúar. Það eina sem hann hefur
sannað er, að visindi eiga ekki
heima á sviði trúarinnar og nú
verður mönnum það æ ljósara, að
hann á ekki lengur heima innan
kristinnar kirkju. Það er nú svo
komið, að prestar, sem aðhyllast
spiritisma, eru komnir i svo
mikla andstöðu við kristindóminn
að þeir ættu að segja af sér og
stofna heldur sinn galdrasöfnuð.
Til skamms tima gerði ég mér
ekki grein fyrir þessu, en þetta
verður æ ljósara með hverju ár-
inu. Visindin eiga ekki heima i
trúarbrögðunujn og spiritisminn
á ekki heima i kristinni kirkju.
Blindaðir af visindunum héld-
um við eitt sinn, að spiritisminn
væri styrking og viðbót við krist-
indóminn. Margt benti til þess að
hann verkaði þannig, miklir and-
ans menn og spiritistar mynduðu
hér um sig einlæga kristna söfn-
uði og menn horfðu á það, að þeir
höfðu verk að vinna á brimfaldi
áhugans. Og þvi verður ekki held-
ur neitað, að þeir styrktu kirkj-
una á timum visindalegs trúleys-
is. En nú er þetta allt breytt.
Spiritisti i preststöðu hefur ekkert
lengur að veita söfnuði sinum
nema kuklsama andafundi, sem
eiga ekkert lengur sammerkt við
kristna trú, eru i andstöðu við
hana og svívirðing á henni.
Ég hugsa að margir hafi upplif-
að það t.d. að vera við jarðarfar-
ir, þar sem spiritistaprestur jarð-
syngur. Hafa menn þá tekið eftir
þvi að presturinn nefnir varla
nokkru sinni guðs nafn, hvað þá
að Kristur komi þar nokkuð við
sögu. Þar sem spiritistagaldra-
karlinn er á flökti i kórnum, sýn-
ist hann vera eins og á skuggaleg-
um flótta undan guði. Og sama er
að segja um venjulegar guðsþjón-
ustur, hann virðist fara með sjálft
faðirvorið eins og eitthvert
intetsigende babl, hitt er mikil-
vægara að fitja upp á hugleiðslu-
kenningum einhverra Búddista,
maður myndi ekki kippa sér upp
við það, þó hann breytti orðræðu
sinni og æpti yfir söfnuðinn, eitt-
hvert Chung-Chang-Chow. Ekki
svo að skilja, að Búddatrú sé ekki
góð og gild, en hún er bara ekki
okkar trú.
Eins og ég segi, við héldum einu
sinni, þegar spiritisminn var ung-
ur og efnilegur, að hann væri góð
viðbót við kristindóminn. En allt
hefur þetta æxlazt öðruvisi. Eftir
að hann náði ekki þeim visinda-
lega árangri, sem við vonuðumst
i fyrstu, eftir að við sjáum ljós-
ara, að visindin áttu ekki heima á
trúarbragðasviðinu verður hann
andstæða kristindóms. Þegar viö
gerum okkur þetta ljóst, er sýnt
að við hijótum að hverfa aftur til
trúarinnar. I stað andafunda
kemur bæn, i stað visindalegrar
sönnunar, sem aldrei varð nein
sönnun, kemur trú, i stað Annie
Besant kemur gamli góði Kristur,
i stað Rigveda og Bagavadgita
kemur gamla og góða Biblian. Og
i trúnni hljótum við að meðtaka
alla Bibliuna, góða og vonda
kafla, en ekki velja aðeins úr það
sem kemur okkur vel.
1 stað þess að áður héldum við,
að spiritisminn væri staðfesting á
trú, menn sögðu jú, að trúin hlyti
að styrkjast, ef hún fengi visinda-
lega staðfestingu, — þá er hann
núna orðinn andstæða trúar. Það
er t.d. hrein móðgun við hvern
trúaðan mann, þegar spiritistar
réttlæta sig með frásögninni um
Tómas og sárin i lófanum. Það er
svivirðing gagnvart kristinni trú
að réttlæta galdrakukl á anda-
fundum með þvi að Kristur hafi
opinberazt lærisveinum sinum. —
Hæ, ertu þarna Mangi hinum
megin, ég trúi þvi ekki að þú lifir i
sæluheimi hinum megin nema ég
megi þukla á skurðinum á hálsin-
um.
Hin stóra synd spiritistanna er,
að þeir saurguðu helgidóminn.
Trúin á guð og bænin eru sjálf hið
ævarandi kraftaverk. Trúin hlýt-
ur að afneita sambandinu við
drauga, þó maður neiti þvi ekki
að slikt kunni að vera til. Trúin
leitar eftir sambandi við guð og
þvi eru andafundirnir alger and-
stæða hennar.
Hlutverk trúarinnar er nú aftur
orðin almennt viðurkennd á af-
hallanda hinnar blindu-visinda-
aldar. Hún notar ekki tölvur,
heldur talnabönd bænarinnar.
Þorsteinn Thorarensen
7
INTERNATIONAL
B0UNDARY
TRACKS
R0ADS
MARSH
SCHOUTEN
ISLANDS
Vogelkop
? Penmsula
Manokwan
AMPA Th
IS. "
JAPEN
ADMIRALTY ISLANDS
MANUSr
TERRITORY OF
NEW GUINEA
^j,Kavieng
FOJA fíANGt
I .
\ CARSTENSZ PK.
Faklak'
MANAM
ARCHIPELA GO
CKARKAR - „
lMa*dang (Friedrich-Wilhelms
7s $ “
Gazelle
Peninsula'
&méNua
MT.
V VSbSaiamaua
^\ÍPAPUA?N„£__
GULF ;,t BERt EÖÁTh;
OF
PÁPUA
'’TORRES STRAIT OARHLLf I.
A R A F U R A SEA* ^
f eCape York
,BUKA
„WEST NEW^S
\GUINEA ^
(WEST IRIAN)
l FREDERIK
\HENDRIK!./;
BOUQAINVILLE I.
\ S^'eta
insula
' MT.
BOSAVi
'D'ENTRECASTEAUX
XJ ISLANDS
► *
GULF
CARPENTARIA
Kortið sýnir afstöðu Papúa Nýju Glneu og Ástrallu, Bougainville er lengst tilhægri á kortinu.
heims, þær stærstu á suðurhveli
jarðar, sem til þessa hafa séð
Papúa fyrir rúmlega 60% af út-
flutningstekjunum.
An námanna er útilokað, að
stjórn hins nýja lýðveldis geti
aflað nauðsynlegs fjár til þeirr-
ar uppbyggingar, sem
óhjákvæmileg er. Landið sem
hvort eð er þarf á ástralskri
efnahagsaðstoð að halda i
a.m.k. 10 ár I viðbót yrði gjald-
þrota i eitt skipti fyrir öll.
Sem stendur eru námurnar i
eigu Conzinc Rio Tinto,
ástralsks dótturfyrirtækis
brezka risa-auðhringsins Rio
Tinto Zinc. Svo fjárhagslega
mikilvægar eru námurnar, að
aðskilnaðurinn gæti jafnvel leitt
af sér borgarastyrjöld þegar I
uþphafi sögu lýðveldisins Papúa
Nýja Ginea.
Af ötta við óeirðir i Bougain-
ville lfet foringi heimastjörnar
Papúa, Michael Somare, sér
fátt um finnast. Somare er 39
ára gamall fyrrverandi skóla-
stjóri og blaðamaður.
Þegar aðskilnaðarsinnar hófu
fána sinn að húni lék Somare
golf I Port Moresby. Það kom þó
ekki til af þvi, að verið væri að
sýna aðskilnaðarsinnum fyrir-
litningu og ekki var heldur verið
að vara við valdbeitingu.
Somare batt þess I stað vonir
sinar við það, að án viður-
kenningar og nauðsynlegrar
sérþekkingar gætu aðskilnaðar-
sinnar ekki annað en viðurkennt
vald stjórnar hans áöur en langt
um liði. Grundvallaði hann von-
ir sinar meðal annars á þvi, að
uppreisnarmönnum haföi oröið
litið ágengt þegar þeir leituðu
eftir stuðningi á vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna.
En ástandiö varð aðeins al-
varlegra. Rómversk-kaþólski
biskupinn á eynni, Gregory
Singkai, lýsti yfir stuðningi við
sjálfstæðisyfirlýsinguna og orð
hans hafa töluvert gildi, enda
75% ibúanna kaþólskir.
Fellur kirkjan i
ónáð?
Singkai biskup visaöi á bug
þeim ummælum Somares, að
aðskilnaðurinn væri verk
nokkurra manna, sem ekki nytu
stuðnings meöal þjóöarinnar.
,,Ég er hér til aö sýna þeim og
sanna,” sagði hann, ,,að svo er
ekki. Ég hef gert afstööu mina
ljósa og henni verður ekki
breytt.”
Somare neyddist til að viður-
kenna, að stuðningur biskupsins
væri áfall fyrir vonir hans um
sjálfkrafa fail aðskilnaöar-
stjórnarinnar.
Hann varaði þó við þvi, að ef
afstaöa kirkjunnar breyttist
ekki gæti svo farið, að stjórn
hans myndi endurskoða stöðu
rómversk-kaþólsku kirkjunnar I
Papúa Nýju Gineu eftir að sjálf-
stæði landsins væri orðið að
veruleika.
1 næstu viku verður veifað
flöggum og lúðrasveitir spila i
PortMoresby og öðrum borgum
og þorpum viösvegar um landið.
Þá tekur Somare við stjórn.
En i norðri biða ibúar
Bougainville og fylgjast meö
hvort stjórnin i Port Moresby
hefur hæfileika og styrk til aö
sameina þjóðina og sigrast á að-
skilnaðarsinnum — án þess aö
til blóösúthellinga þurfi að
koma.