Dagblaðið - 23.12.1975, Page 11

DagblaOiö. Þriðjudagur 23. desember 1975.
11
SOVETRIKIN GEFAST UPP
í NEYZLUKAPPHLAUPINU

Sovétrikin hafa gefizt upp við
tilraunir til að komast i röð vel-
ferðarrikja. Þar er nú slæm
kreppa i efnahagsmálum. Lof-
orð Krustjevs og siðan
Bresnjevs og Kosygins um, að
Sovétmenn „nái i skottið” á
Bandarikjunum i framleiðslu
lifsgæða á mann, er nú að
gleymast. Svo langt eru Sovét-
rikin á eftir, og þau, sem ætluðu
að ná þessu marki árið 1975.
Krustjev sagði á sinum tima,
að barátta kommúnisma og
kapitalisma yrði ekki háð með
vopnum heldur i framleiðslu
gæða. En Sovétstjórnin trúir
enn sem fyrr, að fallbyssur séu
mikilvægari en smjör. Á
flokksþingi kommúnista-
flokksins árið 1971 var loforð
gefið um, að framleiðsla
nauðsynja yrði stóraukin. Nú er
þessi „velferðarkommúnismi”
gleymdur.
Sovétrikin ætluðu, svo sagði
Kosygin árið 1971, að ná þvi árið
1975 að framleiða jafnmikið og
Bandarikin af matvælum og
iðnaðarvörum. Þetta átti að
verða „mikilvægur áfangi” i
framvindu kommúnismans. Nú
er timinn útrunninn og Sovét-
rikin þurfa með þeim hagvexti,
sem verið hefur i ár, um það bil
hálfa öld til að ná Bandarikjun-
um.
Yfirmenn i Moskvu kenna
veðrinu um, hve illa gekk i ár.
Sá brandari gengur þar i borg.
að fernt gangi á móti sovézkum
landbúnaði, það er að segja
sumarið, veturinn, vorið og
haustið.
Næstneðst af austan-
tjaldsrikjunum
Sovétrikin eru næstneðst af
austantjaldsrikjunum um lifs-
kjör, — aðeins Rumenia stendur
sig verr. Þriðjungur heimila i
Sovétrikjunum hefur enn ekkert
útvarpstæki, flestir Sovétmenn
eiga ibúð, aðeins fjögur prósent
eiga bifreið. Bilaeignin er til
dæmis þrisvar sinnum meiri i
er Ungverjalandi. Þannig er á-
standið i Sovétrikjunum enn.
Þar framleiða menn mestvopn.
Stefnt er að þvi i áætlun að
auka meðaltekjur Sovétborgara
um rúmlega 30 þúsund krónur.
Hærra er markið ekki sett.
Þetta þýðir, að meðalborgari i
Sovétrikjunum hefur til fram-
færslu ekki nema um helming
þess, sem atvinnuleysingi fær i
styrk i Bandarikjunum.
Þannig hefur borgari i
auðvald.sþjóðfélaginu það
tvöfalt betra en borgari i hinum
kommúnistisku Sovétrikjum.
Þingmenn á fundi æðsta
ráðsins brutu fyrir nokkrum
dögum gegn viðteknum venjum
þeirrar hallelújasamkundu og
létu i ljós óánægju.
Orsökin var, að Baibakow,
yfirmaður áætlanagerðar, hafði
sagt þeim, að samdrátturinn i
efnahagsmálum væri verra
vandamál en áður. Vöxtur
þjóðarframleiðslunnar var i ár
ekki nema fjögur prósent, sem
er hið minnsta, sem hann hefur
verið á ári, siðan iðnvæðing
Sovétrikjanna hófst fyrir alvöru
fyrir 47 árum.
Baibakow lét þess að sjálf-
sögðu getið, að mörg vestræn
riki stæðu verr. Hann ræddi um,
að framleiðsla iðnaðarrikjanna
hefði minnkað um 10 af
Bresnjev breytir áætluninni. t stað þess, að
stefnt skuli að þvi að borgararnir fái bila,
skulu þeir fá reiöhjól.
hundraði, og þar væru 15
milljónir atvinnuleysingja.
Sovétrikin ætla að auka inn-
flutning frá austantjaldslöndun-
um, en þau eru nú illa stæð,
siðan Sovétmenn tvöföiduðu
oliuverðið, sem þau borga.
Einnigá að auka innflutning frá
nokkrum öðrum rikjum.
Markmiðum fimm ára
áætlunarinnar var ekki náð i ár.
Á næsta ári á iðnaðarfram-
leiðslan aðeins að vaxa um fjóra
af hundraði, og það verður allt i
þunga- og hergagnaiðnaði.
Yfirmaður áætlunargerðar
hrósaði samt sovézkum verka-
mönnum. Þeir hefðu unnið eins
og þeir hefðu getað.
Uppskeran varð i ár hin
minnsta, sem verið hefur um
langt árabil.
Þriðjungi
minni uppskera
Hún varð þriðjungi minni en
gerthafði verið ráð fyrir. Bænd-
ur voru varaðir við aö gripa til
slátrunar kvikfjár til að bæta
upp matvælaskortinn á öðrum
sviðum. Iðnaðarframleiðslan er
mjög háð matvælafram-
leiðslunni. Þegar uppskera er
góð i Sovétrikjunum, fer
iðnaðarframleiðslan einnig
vaxandi. Hætt er við, að
sovézkir verkamenn vinni verr,
þegar þeir verða að borða kál-
súpu i stað kóteletta.
Nærri þvi fjórði hver Sovét-
maður vinnur við landbúnað og
þó hafa Sovétmenn ekki nógan
mat. Sovétrikin hafa orðið að
kaupa 30 milljón tonn af korni
frá Vesturlöndum. Þau eru nú
skuldum vafin.
Fólk fær ekki
nógan mat
Fyrir fimm árum, hafði
Bresnjev viðurkennt, að mistök
i skipulagningu réðu mikið
um, að kjötframleiðslan i þessu
mikla landbúnaðarriki var ekki
nóg til þess að fullnægja
eftirspurn. Æðstu menn viður-
kenndu nú á fundi æðsta
ráðsins, að viða skorti mikið á,
að fólk fengi nógan mat.
En Sovétrikin verja jafnmiklu
og Bandarikin til vigbúnaðar.
Þannig standa málin i megin-
riki kommúnismans, þar sem
hann varð rikjandi stefna árið
1917. Sovétborgarar eru beðnir
að umbera með „byltingunni”,
þótt lifskjör þeirra séu, þrátt
fyrir mikla iðnvæðingu, langt-
um verri en fólks vestan tjalds.
Sovétborgarar vita litið hvernig
málum er háttað fyrir vestan.
Þeir fá ekki fréttir um það i sin-
um fjölmiðlum. En kurr er
kominn i marga. Þetta hafa
valdhafarnir skilið, sem kom
fram i loforðum þeirra um
bættan hag.
Við þau loforð hefur ekki verið
staðið.
RÆMUR
um sýningu á vatnslitamyndum
Eyjólfs Einarssonar að Bergstaðastrœti 15
Eyjólfur Einarsson listmálari
nam á Akademiunni i Kaupin-
höfn á árunum upp úr 1962, en
hefur litið gefið sig að myndlist
siðari árin.
í honum er sjóari og þvi
hefur hann eytt meiri tima i það
að sigla inn með þorsk heldur
en myndlist. Þau verk sem sést
hafa eftir hann hafa verið af lif-
rænum toga, og sterklega lituð
og hefur Eyjólfur vart haft tima
til að fjnna sér sjálfstæða leið i
list sinni. Nú var það hinsvegar
augljóst á þeim myndum hans
sem héngu uppi á Haustsýningu
FIM að hann var á góðri leið
með að staðla myndir sinar,
treysta innviði þeirra og beisla
Myndlist
litinn. Þessari viðleitni hefur
Eyjólfur haldið áfram i vatns-
litamyndum þeim sem nú hanga
til sýnis i Innrömmun Guð-
mundar Árnasonar að Berg-
staðastræti 15. Þar sýnir hann
14nýlegar vatnslitamyndir sem
allar eru gerðar með breiðum
pensli. I þeim bestu þeirra
stjórnar hann inntakinu með
ákveðnum láréttum skipting-
um, eins og um láð og lög væri
að ræða, en vindur siðan upp á
vissar litræmur og skapar and-
stæður og andsvör við hinum
sléttu og felldu sjónhringsræm-
um. I stöku mynd tekst Eyjólfi
þetta býsna vel, þótt i fleiri
skeri einhver litur eða lina sig
úr og raski samræminu óþægi-
lega. Fái Eyjólfur hamið i sér
sjómanninn og gefi sér góðan
tima til að hugsa þessar myndir
til enda er ekki að efa að þetta
hlutfall á eftir að batna.
Nú er ég kunnugust þessum
málum hér i borginni, svo að við
höldum okkur við Reykjavik. Hér
er sá háttur hafður á, að innritun
barna á Sumargjafarheimilunum
er á einum stað i stað úrskurðar-
valds forstöðukvenna áður. Höfð
eru eftirfarandi atriði til hliðsjón-
ar við innritun á skóladagheimili
og dagheimili:
1. Einstæðir foreldrar.
2. Námsmenn Háskóla Islands.
3. Námsmenn (aðrir).
4. Erfiðar heimilisaðstæður.
„Heimild: Skýrsla félagsráð-
gjafa Sumargjafar 1974.
Enginn deilir um þörf ein-
stæðra foreldra, en hefur nóg-
samlega verið athuguð þörf barn-
margra fjölskyldna, til dæmis
verkakvenna, fyrir dagheimilis-
pláss? Verkamaður hefur
54.269,60 kr. á mánuði, frá 1. des.
1975, I dagvinnu samkvæmt 6.
taxta Dagsbrúnar eftir eitt ár,
barnabætur með fyrsta barni eru
á ári 10.000 kr. Lesa mátti f einu
sunnudagsblaði Timans i nóvem-
ber, að einstæð móðir þriggja
barna segist hafa haft 50 þús. kr.
á mánuði, lægstu laun á Land-
spitalanum, og áður hafði hún
unniö i verzlun hálfan daginn fyr-
ir 34 þúsund á mán. Hún segist
hafa tæpar 38 þúsund krónur i
meðlag, mæðralaun og barnabæt-
ur. Ekki tel ég stúlkuna of sæla, —
alls ekki —, og fjarri mér er að
egna fólk hvert á móti öðru, en er
ekki timi til að hlusta að minnsta
kosti á vandkvæði almennra
hjóna? Að hafa „fyrirvinnu” er
ekki einhlit trygging fyrir vibun-
andi fjárhag. Þvi að hjá láglauna-
fólki hrökkva tekjur „fyrirvinn-
unnar” oft alls ekki fyrir heimil-
isútgjöldum eða afborgunum af
skuldum ibúðarinnar (leiguhús-
næði er varla til), og þegar allt er
komið f eindaga verður konan
beinlinis að vinna lika. En konu
láglaunamannsins er þvi miður
ekki gefinn neinnkostur. Það, að
standa við hlið manns sins i öllum
jirældómnum, kemur i veg fyrir,
að hún fái dagheimilispláss.
Heldur verður hún að leita til góð-
viljaðrar nágrannakonu, sem lit-
ur eftir börnunum, til ættingja
eða hún verður að skilja bömin
eftir ein. Fyrirvinnuhugtakið er i
meira lagi óraunhæft. Yfirgnæf-
andi meirihluti i stærstu verka-
lýðsfélögunum nær alls ekki tekj-
um fráskildu konunnar heldur
hafa fyrir dagvinnu 52-58 þúsund
krónur á mánuði. Þar með neyð-
ast verkamenn til að vinna eftir-
vinnu, sé hana að fá þannig
eru kona og börn svipt samvistum
við föðurinn. Ekki vil ég útiloka
þá einstæðu en vil, að gefinn sé
gaumur að fleiru en giftingar-
vottorðinu. En það vottorð er ekki
trygging fyrir góðri afkomu.
1 hinu mikla barnahverfi,
Breiðholti, eru 2 dagheimili og
2leikskólar. Dagheimilin taka við
nálægt 126 börnum fyrir for-
gangshópa og nægja engan Veg-
inn. Þá eru leikskólarnir tveir
opnir fyrir alla eins og svo fagur-
lega er sagt — þeir hafa 111 pláss,
tviskipt. Einungis getur verið um
hálfsdagsvistun að ræða (frá kl.
8-12eða 13-17). Skipting iatvinnu-
stéttir forráðamanna barnanna i
leikskólunum er skv. fyrrnefndri
skýrslu: 1. Iðnaðarmenn 29,6%, 2.
Verkamenn, sjómenn, bilstjórar
(af hverju i einum hóp?) 18,6%. 2.
Sérfræðingar með háskólapróf
eða sambærilega menntun 14,6%,
4. Skrifstofufólk 12%. Þessa
skýrslu leyfi ég mér að vefengja.
Dugmikið ungt fólk er i miklum
meirihluta ibúa Breiðholts, fólk ,
sem flest á börn á forskólaaldri.
Þessu fólki hefur verið veitt lán,
það kannski fengið lóðir eða þvi
verið úthlutað ibúðum hjá Fram-
kvæmdanefnd byggingaráætlun-
ar. Oft dettur manni i hug, að
þetta séu hefndarráðstafanir.
Þetta fólk reiknar með tekjum
beggja hjóna og það vill fá að
vinna til að standa i skilum, svo
að ekki sé minnztá mannsæmandi
lif. Um atvinnuihverfinuer varla
að ræða nema fyrir kennara við
skólann, afgreiðslufólk i verzlun-
um og litilsháttar þjónustustörf.
Nær allir þurfa þvi að sækja
vinnu i öðrum borgarhverfum.
Margar konur vinna frá kl. 1-6,
svo að varla geta þær notað leik-
skólana,sem loka kl. 5-5:30. Hann
er einkennilegur þessi löggilti
lokunartimi, sem gengur þvert á
þarfir og aðstæður fólks. Oft má
sjá i smáauglýsingum dagblað-
anna, að óskað er eftir ungri
stúlku til að sækja barn i barna-
heimili og hafa það til kl. 6:30. —
Það er varla auglýst að ástæðu-
lausu. Kaupmenn i miðbænum,
sem ég hef haft tal af, segja mér,
að erfitt sé að hafa konur i vinnu,
sem eiga börn i leikskólanum.
Þær verði órólegar um kl. 5. —
Verður barnið mitt, sótt? Hafa
þau munað að sækja drenginn?
Og svo framvegis. Mörg höfum
við og mætt stúlkum, hlöðnum
pinklum á harðaspretti til að ná
að sækja barnið á réttum tima.
Oft er þvi haldið fram, að 4
klukkustunda dvöl i leikskóla i
stórum barnahóp sé barninu
hæfilegt. (Hvers eiga dagheimilin
að gjalda?) En það vill gleymast,
Elín Torfadóttir
að ef til vill þarf þriðja aðilann til
að sækja og annast barnið, þar til
vinnu foreldra lýkur. Þetta skap-
ar óvissu foreldra, og oft er jafn-
vist, að eldri börn fari ein heim.
Hér þarf vissulega endurskoðun.
Fjarlægðir geta ráðið miklu.
Dæmi um fjarlægðir milli heimil-
is og vinnustaðar er, að akstur
frá Frakkastig að Mariubakka á
sunnudagsmorgni, þótt menn
lendi á grænu ljósi alla leiö, tekur
að minnsta kosti 15 minútur.
Hvaðþá klukkan 5 á vírkum degi.
Alltaf hefur leiðarljós fóstra
-
verið að sjá barnið fyrst og
fremst sem einstakling og þroska
það sem slikt. Það á að hjálpa þvi
að finna sjálft sig sem sjálfstæða
persónu, sem getur jafnframt að-
lagazt öðrum einstaklingum. Ein-
mitt þetta verðum við að hugsa
um, og það gerum við, með þvi að
barnið sé öruggt. Traustar dag-
vistunarstofnanir fyrir sem flesta
er það, sem keppa ætti að.
Af mörgu er að taka i þessum
málum og verður ekki afgreitt i
einni smágrein, en rétt þykir mér
að drepa á jafnréttið eftir vel-
heppnan kvennafri. En svo vakn-
ar spurningi, hvert verður fram-
haldið? Nú skyldu menn ætla, að
atvinnurekendur, feður, eigin-
menn, synir og bræður skildu, að
þátttaka kvennai störfum þjóðfé-
lagsins er mikil og öflug. og von-
andi ala mæður syni sina upp við
jafnréttishugsjón ekki siður en
dætur sinar. Hafa menn athugað.
hvernig til dæmis er fyrir konu að
komast i starf aftur eftir ianga
fjarveru frá vinnumarkaðinum?
Af hverju á að borga konum fyrir
heimasetu, af hverju ekki eins
feðrunum? Hefur móðir ekki leyfi
til að velja? Hefur hún ekki leyfi
til að vera manneskja lika fyrir
utan heimilið, og er ekki kominn
timi til að fjölga svo barnaheimil-
isplássum, að jafnréttiskrafan
verði gild á sem flestum sviðum?
Stöndum öll saman og ræðum
þessi mál opinskátt og án flokka-
drátta. Þjóðfélagið er alltaf i
mótun, og þvi er rik ástæða til i-
hugunar og skoðanaskipta, með-
an jarðvegurinn er frjór.
Elin Torfadóttir,
fóstra.
V