Dagblaðið - 23.06.1976, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ — MIÐVIKUDAGUR 23. JÚNÍ 1976.
hjálst,úháð dagblað -
rty.ul'iindi l);i«l)lartirtlil.
Frainkvæmdasl jói i: Svyinn K. Kyjólfsson. Rilstjóri: .lónas Knsl jánsson.
Fróttasijöri: Jön Birgir I’ólursson. Ritstjörnarfulllrúi: Haukur Holgason. Aðstoðarfrötta-
stjóri: Alli Stoinarsson. ÍJiróttir: llallur Slmonarson. llönnun: Jóhannos Roykdal. Handrit
Ásgrímur I’álsson.
Blartamcnn: Anna B.jarnason. Asgoir Tómasson. Bcrglind Asgcirsdóttir. Bragi Siuurrtsson.
Krna V. Ingólfsdóttir. (lissur Sigurrtsson. llallur Hallsson. Ilclgi Pótursson. .lóhanna Birgis-
dótlir. Kali ín Pálsdóttir. Kristin Lýrtsdóttir. Olalur >ói»"up. Omar Váldimarsson. Kjósmyndir:
Arni Páll .löhannsson. Bjarnlcifur Bjarnlcifsson. Björgvin Pálsson, Racnar Th. Siuurrtsson
(íjaldkcri: Práinn Þorlcifsson. Drcifinuarstjóri: Már K.M. Halldórsson.
Áskriftargjald 1000 kr. á mánurti innanlands. 1 lausasölu 50 kr. eintakirt.
Ritstjórn Sírtumúla 12. simi 831122. auglýsingar. áskriftir og afgrcirtsla Þvcrholti 2. simi 27022.
Sctninu og umhrot: Dagblartirt hf. oji Stcindórsprent hf.. Ármúla 5.
Mynda-ou plötuucrrt: Hilmirhf . Sirtumúla 12. Prcntun: Árvakur hf.. Skcifunni 19.
Bjargað í horn
Hægri menn björguðu með
naumindum í horn undan sókn
kommúnista í þingkosningunum á
Ítalíu. Kristilegir demókratar
héldu velli sem stærsti flokkur
landsins, en kommúnistar unnu
mjög á. Úrslitin urðu fyrst og
fremst til að auka enn vandræði á
stjórnarmyndun.
Rótleysi og spilling hafa verið meinsemdir
ítalskra stjórnmála. Kristilegir demókratar
hafa haft stjórnarforystu allt frá stríðslokum
en í samsteypustjórnum með minni flokkum.
Stjórnarkreppur hafa verið tíðar og stjórnir
veikar. Mikil spilling hefur ríkt meðal kristi-
legra demókrata. Efnahagsmálin hafa verið í
kaldakoh, og kommúnistar hafa átt sinn þátt í
því með tíðum verkföllum. Iðnvæðing Ítalíu
hefur ekki haft þau áhrif sem skyldi á lífskjör
fólksins fyrir þessar sakir.
Þá hafa ítalskir kommúnistar breytt mjög
um svip. Nú hafa þeir brotizt undan oki sovézka
kommúnistaflokksins. Þeir hafa hafnað alræði
öreiganna í kenningum sínum og orðið að
miklu leyti sósíaldemókrataflokkur. Kommún-
istar nutu góðs af þessari breytingu í þingkosn-
ingunum nú.
Kristilegir demókratar svöruðu sókn komm-
únista með því að hverfa aftur til áróðurs
kaldastríðsáranna og slá því fram, að lýðræði á
Ítalíu yrði í hættu, ef kommúnistar kæmust í
ríkisstjórn. Þetta gerir stjórnarmyndun miklu
erfiðari eftir kosningarnar. Það, sem Ítalíu
skortir, er sterk ríkisstjórn, og því væri vitur-
legt af kristilegum demókrötum að reyna sam-
steypustjórn með kommúnistum.
Ótta við valdatöku kommúnista gætti mjög á
Ítalíu fyrstu árin eftir aðra heimsstyrjöld. Þá
hafði jafnaðarmannaflokkurinn klofnað, og
vinstri jafnaðarmenn, sem nutu mests fylgis
jafnaðarmanna, höfðu náið samstarf við komm-
únista. Lýðræðissinnar um allan heim óttuðust,
að þessi alþýðufylking tæki völdin. I þá daga
hefði valdataka hennar flutt Ítalíu austur fyrir
járntjaldið.
Kristilegir demókratar nutu þá viö mikil-
hæfs leiðtoga, De Gasperi. Vegna hæfileika
hans og með stuðningi kirkjuvaldsins héldu
þeir velli gagnvart vinstri flokkunum. Þeir
hafa ekki haft slíkan leiðtoga, síðan De Gasperi
lézt. Að því hlaut að koma, að veldi kristilegra
demókrata yrði í hættu, svo illa hafa þeir staðið
að stjórninni að undanförnu.
í kosningunum nú söfnuðust ýmsir hægri
menn, sem stutt höfðu aðra flokka, um kristi-
lega demókrata á örlagastund. Þess vegna
komust þeir hjá tapi. Kommúnistar fengu
stuðning margra fyrri kjósendá vinstri
jafnaðarmanna. En fylgisaukning vinstri flokk-
anna samanlagt er mikil. Litlu þarf að muna til
þess, að alþýðufylking þeirra fái hreinan meiri-
hluta. Það gæti orðið strax í næstu kosningum.
Því væri æskilegast fyrir ítali, að mynduð
yröi samsteypustjórn á breiðum grundvelli, til
aó draga úr æsingnum og þoka kommúnistum
áfram á lýöræðisbraut.
Híð mikla þjóðarstolt
Þaö dylst engum, sem hlýða á
mál manna og lesa sum dag-
blöðin í bænum og fylgjast með
skoðanakönnunum fólks, sem
fram hafa farið á vegum þeirra
um það hvort Banaaríkin eigi
að greiða leigu fyrir hernaðar-
aðstöðuna sem þau hafa á landi
hér, að mikill meirihluti
landsmanna er þeirrar skoð-
unar, að við eigum ekki að veita
þessi réttindi fyrir ekki neitt.
Þróunin í heiminum er líka öll
á sama veg. Við vitum hvað
gerst hefir í Tyrklandi, Grikk-
landi, Spáni, Portúgal, Noregi
og nú síðast um samninga, sem
eru að hefjast milli Bandaríkj
anna og Filippseyja þar sem
síðastnefndir munu krefjast
lögsögu yfir bandarísku her-
stöðvunum þar og leigugreiðslu
fyrir þær, sem Bandaríkjunum
bæri að greiða. í öllum þessum
löndum og að vísu mörgum
öðrum, virðast menn fyrst og
fremst hafa í huga hagsmuni
landa sinna i sambandi við her-
málin og er það nokkuð frá-
brugðið því, sem hér hefir átt
sér stað síðasta aldarfjórðung-
inn. Mér virðist að þeir menn
sem með þessi mál hafa farið,
og áhangendur þeirra, hafi
borið meira fyrir brjóstinu
hagsmuni annarra þjóða heldur
en sinnar eigin. Þeir kalla þetta
þjóðarstolt. Við skulum heldur
kalla það fávisku. Aðrar þjóðir
sjá sannarlega um sig í skiptum
við okkur. Það sáum við best
þegar bretar sendu fimmtán
herskip hingað til þess að
vernda togveiðar sínar hér við
land. Eftir að við gerðum samn-
inginn við breta og þorskastríð-
inu lauk, hefir því verið
hampað mjög hversu þáttur
NATO hafi verið stór í því sam-
komulagi, en það hefir lítið
verið rætt um hitt, að NATO
var ljóst, að á íslandi hafði
skapast andúð gegn samtökun-
um, sem gat orsakað það, að
ísland segði sig úr þeim og það
hefði orðið óbætanlegt tjón
fyrir hernaðarsamvinnu vest-
rænna ríkja. En við höfðum
þegar verið búin að sjá aðra
hlið á hjálpsemi NATO þegar
mikið lá við fyrir okkur. Banda
ríkin áttu ekki til í flota sín-
um eitt skip sem henta mundi
okkur í landhelgisgæzlu okkar
þegar leitað var til þeirra og í
fréttum var okkur sagt, að ut-
anríkisráðherra Bandaríkjanna
hefði gert lykkju á leið slna til
viðræðna við breska stjórn-
málamenn til þess að fullvissa
þá um það, að íslendingar
mundu ekki fá hjálparskip við
landhelgisstörfin frá Banda-
ríkjunum. Á þorskastríðunum
við breta höfum við ýmislegt
lært. Eitt af því eru sannindi
þess, að maðurinn er alltaf ein-
samall, og litlar þjóðir, sem
eiga i útistöðum við sér sterkari
aðila eru líka einsamlar þegar á
reynir.
Nú höfum við þegar lokið
þjóðhátíð okkar að þessu sinni
þ. 17. júní, sá dagur var valinn
til þessara hátíðahalda vegna
þess að hann er fæðingardagur
Jóns Sigurðssonar, þess
manns, sem hlotið hefir
sæmdarheitið, að vera sómi Is-
lands, sverð þess og skjöldur,
og sennilega hefir enginn
annar maður unnið þessari þjóð
og landi annað eins gagn og
hann, og er það löngu viður-
kennt af öllum landslýð.
Þegar maður rennir augum
yfir sögu þessa manns og störf
hans, sem er ærið verk, svo
afkastamikill var hann í
störfum, þá sér maður þó að
enginn er fullkominn, og því til
sönnunar skal sögð hér lítil
saga um það, að þjóðarstoltið
hefir ckki staðið djúpum rótum
í vitund þessa ágæta manns, og
hefir þar orðið mikil framför á
þegar litið er til stjornmála-
manna okkar í dag.
Arið 1861 skipaði konungur
ilana fimm manna nefnd til
þcss að „segja álit sitt og gera
uppástungur unt fyrirkomulag
á fjárhagssambandinu milli ís-
lands og konungsríkisins fyrir
fult og alt“. Ári síðar, eða 1862
skilaði þessi nefnd áliti og var
þá þríklofin. Þessi nefnd var
þannig skipuð, að i henni áttu
sæti tveir íslendingar og þrír
danir. íslendingarnir voru þeir
Jón Sigurðsson og Oddgeir
Stephensen. Það sem olli
ágreiningi í þessari nefnd voru
mismunandi skoðanir um stöðu
landsins gagnvart Danmörku
og ágreiningur um upphæð
þess árgjalds, sem Danmörk
skyldi greiða tslandi.
Fyrsta nefndarálitið var frá
Oddgeiri Stephensen og einum
dana á þá leið, að Danmörku
bæri að greiða tslandi styrk uns
það gæti staðið á eigin fótum.
Styrk þessum var skipt í
tvennt, fastur styrkur kr.
29.500,00 ríkisdalir og auka-
tillag sem lækki smám saman
og hverfi loks með öllu. Þótti
þeim hæfilegt að það væri
12.500,00 ríkisdalir á ári í 10 ár
og síðan þverrandi um 500,00
ríkisdali á ári. Álit tveggja dan-
anna var á svipaða lund, styrk-
greiðsla til íslendinga en í
smærri stil en hinir tveir höfðu
viljað.
Kjallarinn
Aron Guðbrandsson
Og sVo komum við að síðasta
nefndarálitinu og það var frá
Jóni Sigurðs^yni. Það var á þá
leið, að með tilliti til þess,
hversu mikið danir höfðu grætt
á liðnum tímum á tslandi, beri
þeim að greiða íslendingum
árlega 120,000,00 ríkisdali, en
þar af greiði íslendingar
20,000,00 rd til almennra þarfa
ríkisins. Til þessara mála lagði
Jón Sigurðsson geysimikla
vinnu, sem sjá má á ritgerð í
Nýjum félagsritum um þessi
efni, en vegna frábærrar þekk-
ingar hans á sögu lands og
þjóðar var málflutningur hans
sterkur og sannfærandi. Jón
neitaði því algerlega að danir
ættu að greiða íslendingum
neinn styrk, heldur grundvall-
aðist krafa hans á eftirfarandi:
Af andvirði þjóðjarða 34755,00
rd. Af andvirði stólsjarða og
stólseigna 34169,00 rd. af arði
kaupþrælkunar 50800,00 eða
samtals 119,724,00 ríkisdali,
sem var í þá daga afar mikið fé.
Á þessu litla atviki liðins
tíma sjáum við, að Jón Sigurðs-
son hefir borið fyrir brjósti hag
og hamingju þjóðar sinnar, en
ekki gerst málsvari annarra
þjóða og hagsmuna þeirra í
samskiptum við íslendinga. Við
sjáum Iíka að þjóðarstoitið
hefir færst mikið i aukana
síðan Jón Sigurðsson leið og þá
ekki hvað minnst hjá þeim
frarnámönnum okkar, sem talað
hafa mest yfir tómum stólum á
erlendum málþingum.
Það hefir komið fram samkv.
óvefengjanlegu áliti sérfróðra
aðila, að hernaðargildi tslands
sé svo mikið, að NATO geti ekki
án þess verið að hafa hér
varnaraðstöðu og einnig hefir
verið sagt af áhrifamönnum i
þessum efnum, að á hernaðar-
timum verði héðan gerðar
árásir á óvinaríki þeirra. sem
hér hafa ba'kistöðvar. Þetta er
mjög athyglisvert. Menn verða
að gera sér ljóst, að hernaðar-
gildið og hættan fyrir ibúa
landsins eru í sömu hlutföllum.
Ég hefi áður vakið athygli á
því, að svo aumlega er frá þess-
um málum gengið, að hægt er
að tortíma og slasa helminginn
af þjóðinni með einni sprengju
og af Stór-Reykjavíkursvæðinu
er ekki hægt að komast nema
yfir eina brú, og enginn staður
á suðurlandi, sem veitt getur
slösuðum í stærri stíl fyrstu
hjálp. Svo sofandi hafa stjórn-
völd landsins verið, að hvergi
hefi ég séð þess getið, að ekki
sé hægt að greina á milli varna
lands og þjóðar, en fólkið í
landinu býr í þessum efnum í
algjöru öryggisleysi. Þá hafa
menn haldið. því fram, að
heimild til hersetu hér sé fram-
lag okkar til vestrænna varna
og sé um leið gert fyrir okkur.
Þetta er ekki sannleikur nema
að hálfu leyti og hefir verið
viðurkennt af NATO sbr. ofan-
ritað. Okkur er oft tamt að
grípa til höfðatölureglunnar í
samanburði við aðrar þjóðir, og
við skulum aðeins athuga stöðu
okkar þannig.
Dr. Luns, framkvæmdastjóri
NATO sagði fyrir skömmu, að
ef Bandaríkin misstu aðstöðuna
á tslandi mundi það kosta þau
stórfé. Ef við breyttum því í
íslenska peninga mundi það
vera nálægt fjárhæð fjárlaga
íslands — eins og þau eru i ár,
— í 66 ár. Ég geri ekki ráð fyrir
því, að mörg af aðildarríkjum
NATO leggi þá fjárhæð fram ef
henni er skipt á hvern ibúa
landanna.
Við skulum gera okkur það
ljóst, að það er hægt að lifa á
fleiru en fiski og kindakjöti og
þegar svo er gengið nærri fisk-
stofnum okkar, að sjófuglar
hætta að verpa vegna fæðu-
skorts, á hverju eigum við þá að
lifa?
Gamlir og reyndir stjórn-
málamenn segja að við verðum
sjálfir að vinna okkur út úr
erfiðleikunum. Þeir ættu þó að
muna áratuginn fyrir stríðið
þegar allt var gjaldþrota í þessu
landi. Landbúnaðurinn, út-
gerðin og bæjar- og sveitar-
félögin og þá var það stríðið,
sem rétti okkur við. Ungir
menn sem tekið hafa sér fyrir
hendur að verja hagsmuni er-
lendra þjóða hér á landi i
ræðum og ritum eru hjáróma
raddir reynslulausra manna,
sem ekki þekkja annað en alls-
nægtir eftirstríðsáranna og
þeim verður fyrirgefið af þvi að
þeir vita ekki hvað þeir eru að
gera. Hitt ætti þeim þó að vera
ljóst, að í dag er ástandið
þannig að þegar hvítvoðungur-
inn kemur heim í fyrsta sinn af
fæðingardeildinni bíður hans
arfur frá hinum stoltu lands-
feðrum upp á skuld að fjárhæð
kr. 350.000,00. Gamalmennið
hvarf i gröfina frá sömu kvöð
og þeir sem rölta spölinn milli
vöggunnar og grafarinnar bera
sama baggann.
Sumir menn hræðast það, að
taka greiðslu fyrir dvöl varnar-
liðsins vegna þess að með slík
verðmæti kunnum við ekki að
fara. Það má vel vera að hér sé
rétt á litið, en lítið þykir mér
gert úr þjóðarstoltinu ef við
þolum ekki annað en eymd og
volæði sem við að vísu höfum
alda reynslu af. Hvernig fer
fyrir norðmönnum, sem telja að
norska ríkið hafi á næstu fimm
árum um 60 milljarða króna
gróða af olíuframleiðslu við
strendur landsins. Vera má að
okkur beri að þakka guði fyrir
að hér finnst engin olía, kann-
ski eigum við líka að vera þakk-
lát fyrir að síldin fór veg allrar
veraldar hérna um árið og
þorskurinn er á sömu leið.
Eg er þó þeirrar skoðunar, að
ef við höldum rétt á samskipta-
málum okkar við Bandaríkin,
þá geti það orðið öldum sem
óbornum til blessunar.
Aron Guðbrandsson
forstjóri.