Dagblaðið - 15.07.1976, Blaðsíða 10

10
DACHI.AiMi) — FIMMTUDAdUR 15. JUUÍ 1976.
BIAÐIB
frjálst, úháð dagblað
ÚtjiH'amli DiiKhlartirt hl'.
FranikviiMndastjóri: Svuinn K. Kyjólfsson. Kitstjóri: Jónas Kristjánsson.
Fróttastjóri. Jón Birjiir Pótursson. Kitstjórnarfulltiúi: llaukur Ilolnasonr Aóstoóarfrótta*
stjóri Atli Stoinarsson. tþróttir: Ilallur Simonarson. Iliinnun: Jóhannos Koyktlal. Hamlrit
Asjii ímur Pálsson.
Blaóamonn: Anna Bjarnason. Asjioir Tómasson. Borulind Asjioiisdóttir. Bray.i Siuurósson.
Krna V. Injiólfsdóttir. Clissur Sijilirósson. llallur Hallsson. IIoljii Pótursson, Jóhanna Birjiis-
dóttir. Katrín Pálsdóttir, Kristín Lýósdóttir. Olal'ur Jóusstiu. Omar Valdimarsson I jösm.vndir:
A'rni Báll Jóhánnsson. Bjarnloifur Bjarnloifsson. Björj>vin Pálsson. Kaunar Th. Sij»urósson
(ijaldkori: Práinn Þorloifsson. Droifinjíárstjóri: Már K.M. Halldórsson.
Askriftarjijald 1000 kr. á mánuói innanlands. í lausasiilu 50 kr. ointakió.
Kitstjörn Sióunuila 12. simi 8.‘{J22. aujilýsinj’ar. áskriftiroj* afjiroiósla Þvorholti 2, sími 27022.
Sotninj* oji umbrot: Daj*hlaöió hf. oji Stoindórsprönt hf., Armúla 5.
Mynda-oj> plötuj*oró: Hilmir hf.. Síóumúla 12. Prontun: Arvakur hf.. Skoifunni 19.
Útsœðið í matinn
Ríkisstjórnin býður landsmönn-
um upp á útsæðisát aldarinnar.
Hún skellir skollaeyrum við
aðvörunum vísindamannanna um
ástand þorskstofnsins. Hætt er
við, að þessi ríkisstjórn veröi lengi
í minnum höfð fyrir þetta tiltæki.
tiltæki. Hætt er við, að landsmenn muni í
framtíðinni gjaida þess dýru verði.
Sjávarútvegsráðherra segist ekki verða and-
vaka végna þessa máls. Hann og fleiri forráða-
menn segja sem svo, aó nokkrir tugir þúsunda
tonna muni ekki skipta öllu. Nokkuð sama sé,
„hvorum megin áramóta“ fiskurinn verði
veiddur. Ekki sé unnt að taka fullt mark á
niðurstöðum fiskifræðinga. Og þar fram eftir
götunum. í rauninni eru ráðamenn með slíkum
ummælum aöeins að slæva skyn almennings,
sem að öðru jöfnu trúir frekar fiskifræðingi en
ráöherra, þegar fjallað er um ástand fiski-
stofna.
Hið nýjasta, sem frá vísindamönnum hefur
komið um þetta aðalmál þjóðarinnar, kom fram
í grein Ólafs K. Pálssonar fiskifræðings í Dag-
blaðinu í fyrradag.
Ólafur byggir á skýrslu alþjóða hafrann-
sóknarráðsins um íslenzku og grænlenzku
þorskstofnana. Með upplýsingunum, sem fram
koma í grein Ólafs, leggja vísindamenn enn sitt
að mörgum til að reyna að koma vitinu fyrir
stjórnmálamennina.
Ólafur segir, að framundan sé útsæðisát
aldarinnar hvað þorskstofninni snertir. Hann
segir, að á það muni reyna, hvort sjómenn og
útgerðarmenn, sem vart munu fara í grafgötur
um ástand þorskstofnsins, muni þiggja boð
stjórnvalda um eins og hundrað þúsund tonn af
smáfiski. „Það má þó ljóst vera, að það eru ekki
sjómenn, sem brugðizt hafa, heldur stjórn-
völd, sem látið hafa ógert aó stjórna á vísinda-
legum grundvelli,“ segir Ólafur „Sjómenn eru
hins vegar í því erfiða og vanþakkláta hlut-
verki. . . að þurfa og verða að stunda veiðar við
vandræðaaðstæður, sem stjórnvöld hafa látið
viðgangast að yrðu að veruleika, og bera
ábyrgð á.“
Sóknin í þorskstofninn er alltof mikil.
Sóknina má minnka um sextíu af hundraði, án
þess að varanlegur afli minnki, það er afli,
þegar til langs tíma er litið. Þó er talið æski-
legast aó minnka sóknina um áttatíu af
hundraði, sem leiddi til fjórtánföldunar
hrygningarstofnsins. Hámarksafrakstri,
450—500 þúsund tonn á ári í framtíóinni má ná
eða að minnsta kosti nálgast hann meó því að
friða nú þriggja og fjögurra ára smáfisk.
Viðkomu þorskstofnsins er stefnt í voða við
óbreytt ástand í nýtingu hans.
Þetta eru upplýsingarnar, sem Ólafur K.
Pálsson fiskfræðingur, leggur fram. Þær eru
beint framhald af því, sem virtustu fiski-
fræðingar okkar hafa haldið fram síðustu
mánuði. En svar stjórnvalda er að bjóða fram
útsæöiö.
Alkunnur er sá frasi, að menn geta ekki bæði
haldið kökunni og étiö hana. Það er ógæfulegt
einkenni forystumanna í stjórnmálum aó
hlusta ekki á framburð okkar færustu vísinda-
manna í mesta lífshagsmunamáli þjóðarinnar.
Það er ógæfulegt einkenni núverandi ríkis-
stjórnar að láta reka á reiöanum í meginmálun-
um. Það er eins og ríkisstjórni^n láti sig hrunið
litlu varða, bara ef þaö kemur eftir hennar dag.
Sfrðinu í Angóla enn
Allar horfur eru á því, aó
styrjöldin i Angóla eigi eftir aö
halda áfram enn um sinn.
Stjórn landsins hefur Iýst yfir
áhyggjum sínum vegna vaxandi
hernaðaraðgerða andstæðinga
stjórnarinnar, sem hún segir
njóta aðstoðar frá óvinaríkjum
í næsta nágrenni.
Að sögn forseta Angóla,
Agostinho Neto, er urmull
óvina tilbúinn til átaka á
landamærum landsins.
..Nágrannaríkin eru hervædd,“
sagði hann nýlega, ,,og þaðan
koma menn inn í ríki okkar til
að stofna glæpasamtök, sem
hafa það að sínu eina markmiði
að fremja fjöldamorð og vinna
skemmdarverk."
Forsætisráðherrann, Lopo de
Nascimento, hefur tekið í sama
streng. ,,Við vitum af miklum
liðssafnaði hermanna á landa-
ntærum Angóla og Zaire Þetta
eru byltingarsinnaðir Angóla-
búar ásamt hermönnum frá
Zaire.“ segir forsætisráðherr-
ann.
ast eftir þeim um nætur, og á
daginn verða bílalestir aó vera
undir vernd stjórnarhermanna.
— Til dæmis er Benguela-
járnbrautin, þar sem forðum
voru fluttar þúsundir lesta af
kopar frá námum inni I Zaire
og Zambiu til hafnarborganna
Benguela og Loboto, ekki starf-
rækt að nóttu til, að því er
ferðamenn frá þessum lands-
svæðum segja.
Kúbanskir hermenn
vinsœl skotmörk
Talið er að mikið mannfall
hafi orðið í Suðaustur-Angóla
að undanförnu, þó að það hafi
ekki fengizt staðfest frekar en
annað. Kúbanskir hermenn
virðast hafa verið vinsæl skot-
mörk UNITA manna, því að
fyrir mánuði síðan var miklum
fjölda af líkkistum skipað um
borð í kúbanskt flutningaskip
að næturþeli. Þá hafa særðir
Kúbanir verið fluttir flugleiðis
til Luanda til meðferðar eftir
að hafa lent í alls kyns snörum
og gildrum, sem Þjóðfrelsis-
hreyfingarmenn leggja í
skógum.
Mikill skortur
ríkir í suð-
austurhlutanum
Af þessum frásögnum ferða-
manna og óopinberra heimilda
má ráða, að löng barátta bíður
stjórnvaldanna, áður en yfir-
ráðum verður að fullu náð í
suðausturhlutanum. En það eru
ekki skæruliðar einir, sem
hrella stjórnina. Mikill skortur
gerir nú vart við sig í Suð-
austur- Angóla. Frá honum
hefur lítillega verið greint í
hálfopinberum dagblöðum í
Luanda.
Blaðamaður frá Jornal de
Angola, sem nýlega heir.sótti
hernaðarsvæðin í suð ustur-
hlutanum, kom við í b rginni
Gömlu fylkingarnar
berjast enn
Af. orðum þessara æðstu
manna landsins er ljóst, að
þeim er það fullljóst að barátt-
unni er ekki lokið. Þjóðfylking-
in til frelsunar Angóla (FNLA)
hefur sig mjög í frammi í norð-
urhluta landsins og i suðaustur-
hlutanum heldur Þjóðfrelsis-
hreyfingin UNITA uppi bar-
dögum.
Litlar fregnir berast til
höfuðborgarinnar Luanda um
uppivöðslusemi þessara hreyf-
inga. Áreiðanlegar heimildir
bera þó, að litlir hópar UNITA-
manna haldi uppi árásum á
járnbrautarlestir á Benguela-
leiðinni og drepi kúbanska og
angólska stjórnarhermenn.
Heimildirnar segja jafnframt
að stjórnin hafi enn full yfirráð
yfir borgum og bæjum í suður-
og austurhluta Angóla ásamt
helztu þjóðbrautum til þeirra.
Þó eru þjóðvegirnir það vara-
samir, að vart er óhætt að ferð-
Mikill fjöldi kúbanskra hermanna er talinn hafa fallið að undanförnu
í Suðaustur Angóla. Hér er eitt lík fjarlægt.
BÆKUR0GBÖRN
Hvað er eiginlega barnabók,
hvernig þekkist hún frá öðrum
bókum? Þetta kann að þykja
ófróðlega spurt. En samt er
ekki víst að augljós séu auð-
kenni á efni eða útgangi bóka
..handa börnum og unglingum“
sem greini þær skýrt og skil-
merkilega frá öðrum bókum.
Má vera að haganlegra sé að
taka ntið af tilætluðum markaði
bókanna: barnabók er þá samin
og gefin út, seld og keypt til
afnota á meðal barna og
unglinga, t.a.m. á aldrinum frá
7 til 15 ára, frá því barnið
byrjar að lesa bækur og þar til
unglingurinn er farinn að lesa
sömu bækur sem ganga og
gerast meða! fullorðinna
lesenda.
Þannig skoðað blasir líka við
einn munur sem er á bó'ka-
markaði barna og unglinga og
fullorðinna lesenda. Það er sem
sé mun lengri leið á milli höf-
undar og lesanda, börnin hafa
mun minna að 'segja um bóka-
val og framboð á bókamarkaði
en gerist á meðal fullorðinna
lesenda. Börn velja og kaupa
yfirleitt ekki sjálf bækur sem
þau lesa, heldur gera það for-
eldrar þeirra, frændfólk og
vinir, kennarar og bókaverðir í
þeirra stað, en höfundarnir
nema og kynnast viðbrögðum
lesenda sinna einatt f.vrst og
fremsf fyrir milligöngu fullorð-
inna.
Það þ.vkir væntanlega liggja I
augum uppi að stórar og vel-
búnar sérdeildir handa börnum
og unglingum á bókasöfnum
séu hinn mesti menningaíauki
í hverri byggð. Þá ber reyndar
að gá að því um leið að slíkar
deildir geta á meðal annars
orðið til þess að halda börnun-
um Irá öðrum bókum og lestri
sem þeim kynni að vera marg-
falt betri og gagnlegri en
nokkuð sem barnadeildirnar
hafa upp á að bjóða. Því sér-
greindari sem bókaútgáfa
handa börnum og unglingum er
frá annarri útgáfustarfsemi,
bókmenntir barnanna frá öðr-
um bókmenntum, þeim mun
meira ríður á að vel sé vandað
og fjölbreytt það efni sem þar
er á markaði, til þess fallið að
gera börnin fær um að nota sér
bækur og njóta bókmennta. Því
að eitt af verkefnum, eða hlut-
verkum barnabókanna er auð-
vitað að ala upp nýja lesenaur:
ætla má að smekkur og viðhorf
við bókum og bókmenntum sem
mótast í bernskunni ráði miklu
um lestraráhuga, bókaval og
bókmenntasmekk uppkomins
lesanda.
Bókmenntir
og lesendur
Og þá er loks komið að umtals-
efninu sem átti að verða 1 þess-
ari grein: bókaútgáfa handa
börnum og unglingum eins og
hún birtist af tslenskri bóka-
skrá 1975, sem áður hefur laus-
lega verið vikið að, og öðrum
tiltækum heimildum. En þessi
þáttur útgáfunnar virðist hafa
verið mjög svo svipaður að
bókafjölda til um mörg undan-
farin ár, 80—110 bindi á ári
1970—74, langmest árið 1973.
Samkvæmt nýju töluyfirliti um
bókaútgáfuna 1974 voru
barna- og unglingabækur 97
talsins það árið, en 85 árið 1975.
Þá er líklegt að sitthvað sé enn
vantalið. I hinni flokkuðu efnis-
skrá. sérskrá um barna- og
unglingabækur, eru taldir 98
titlar, og koma þar þó væntan-
loga frant nnkkrar ótaldar
bækur frá í fyrra. Þær tölur
sem verða tilfærðar hér á eftir
eru allar eftir þessari skrá.
Þess er ennfremur að gæta
um barnabækurnar að þær
koma- allar eða því sem næst
allar á á „almennan markað,“
og eru því örlítill hluti af
markaðsvöru hverrar bóka-
kauptíðar, og falla langflestar í
efnisflokkinn „bókmenntir"
samkvæmt flokkunarkerfi
Deweys. Af 98 upptöldum titl-
um í efnisskránni 1975 teljast
17 titlar til annarra efnisflokka,
81 til bókmenntaflokksins.
Um upplag og sölu barna-
bóka er enn minna vitað en
bóka á fullorðins-markaði. Þó
hygg ég að ætla megi að það sé
ekki minna en gengur og gerist
um aðrar bækur, 1500—3000
eintök séu algengt upplag
barnabóka, en upplag t.a.m.
hinna glanslegu litprentuðu
myndabóka sem tíðkast í
vaxandi mæli á markaðnum
verði einatt miklu meira.
Og lesendahópurinn er eða
getur orðið mjög verulegur,
þótt hann sé að sjálfsögðu
margvíslega hóp- eða lag-
skiptur rétt eins og lesenda-
hópur hinna fullorðnu og sam-
félagið sjálft. Samkvæmt þjóð-
skrá 1975 voru börn og
unglingar á aldrinum 7—15 ára
rúmlega 40.000 talsins. Sé gert
ráð fyrir því, sem jafnan er
gert, að íslendingar lesi allra
manna mest og börn og ung-
lingar hafi svipaðar lestrar-
venjur og fullorðnir. nema þá
að börnin lesi heldur meir en
foreldrar þeirra. má gera ráð
fyrir að minnsta kosti tveir
þriðju hlutar þessa mannfjölda
hafi ba>kur unt hönd að stað-
aldri. og þó liklega fleiri. En
það eru vitanlega fáar ef