Dagblaðið - 31.07.1976, Blaðsíða 14

DAGBLAÐIÐ. — LAUGARDAGUR 31. JÚLl 1976
14
r—{ Heimsókn í Ás í Hverqgerði
)
Móðins oð tala um vandrœði
gamla fólksins
en „svokallaðir róðamenn
gera akkúrat ekkert"
— segir Gísli Sigurbjornsson
„Þegar við byrjuðum hérna
fyrir 24 árum voru 6 vistmenn,
nú eru þeir 193 og alltaf fleiri
að bætast við,“ sagði Líney
Kristinsdóttir forstöðukona
dvalarheimilisins að Ási I
Hveragerði, en þangað
fórum við Arni Páll ljósmynd-
ari í heimsókn.
Margir halda að Ás sé ein
stór bygging en það er nú síður
en svo. Þetta eru 38 íbúðarhús
mismunandi að stærð, enda búa
3 í einu,4 eða 5 í öðru og 8 í enn
öðru. Þess fyrir utan á Ás sína
eigin trésmiðju, birgða- og véla-
skemmu, því að alltaf er eitt-
hvað verið að innrétta eða
breyta. Sjö gröðurhús eru á
eigninni. Þar vinna vistmenn
ásamt öðrum og rækta blóm,
gúrkur, tómata, gulrætur, rauð-
beður og fleira. Það eru engin
vindhögg slegin i eldhúsinu að
Ási. Líney mátti eiginlega alls
ekki vera að því að tala við
okkur þvi að hún var á kafi við
að sulta rauðbeöur. Ilmandi
matarlykt fyllti vit okkar þar
sem við sátum og drukkum
kaffi og borðuðum heimabak-
aðar kökur og brauð með. Verið
var að sjóða niður kjötsoð. Allt
er uýtt og ekki þarf að kaupa
kjötkraftinn í súpurnar. Naut
eru keypt í heilu lagi og útbein-
uð, sviðahausar keyptir og sult-
aðir og ellefu hundruð slátur
eru tekin á haustin. Það er líf í
tuskunum og eldri borgararnir
eru óðfúsir að sauma vambir.
„Ég geri líka mín eigin bjúgu,
en pylsugerðina hef ég ekki átt
við enn,“ sagði Líney.
Býð ekki fólki upp ó að
gera það sem ég ekki
get sjólf
Það var líka fleira sem Líney
þurfti að sinna, alltaf var verið
að kalla út af einu og öðru. „Já,
sjáið þið til, aðstoðarráðskonan
er í fríi og fleiri og þá þarf ég
að ganga inn í þeirra störf. Ég
er búin að vera í eldhúsinu í
allan morgun. Það er líka eitt
sem ég legg áherzlu á. Ég fer
ekki fram á að fólkið hjá mér
geri annað en það, sem ég get
gert sjálf, um hvað sem er að
ræða,“ sagði Líney. Það er auð-
séð að þessari rúmlega sextugu
konu er ekki fisjað saman.
„40—50 stúlkur vinna á Ási.
Þetta er vaktavinna, sem passar
húsmæðrum hér í Hveragerði
vel að leysa af hendi,“ fræddi
Líney okkur um, „og sumar eru
búnar að vera hér í 10—20 ár.
Þær eru svona margar af því að
þær vinna stuttan vinnutíma í
einu.“
Þú þarft að fó betri skó,
Steini minn
Við löbbum um, og allt í einu
tók Líney viðbragð: „Heyrðu,
Steini minn,“ segir hún og
hallar sér út um gluggann. „Þú
átt að fara í bæinn á morgun.
Hún María tekur á móti þér á
Umferðarmiðstöðinni. Þú átt að
fá peninga hjá mér og kaupa
þér nýja skó, og meðul áttu að
hafa með þér fyrir þrjá daga.“
Steini er að raka fyrir utan og
segist eiga 4 þús. kr. Það sé nóg.
Hann sé í alveg nógu góðum
skóm, splúnkunýjum striga-
skóm. Líney segir honum að
hann þurfi að fá betri, sem
styðji við ökklann. „Hann má
ekki reyna svona á sig, en
honum þykir það svo skemmti-
legt,“ sagði hún og viö horfum á
Steina, þur sem hann heldur
áfram að raka með vinkonu
sinni Símoníu Arnþrúði
Sæmundsdóttur.
Getið þið bara hvað ég
er gömul, segir Þrúða og
hamast við að raka
„Getið þið bara.“ Jú, við
teljum að hún eigi ekki marga
yfir sjötugt. Þá brosir Þrúða
breitt „88, nærri því 89,“ sagði
hún. „Og það er gott að raka og
vera úti meðan maður stendur
á löppunum. Ég segi það ekki
að ég kunni ekki betur við mig
annars staðar en hér. Ég hef
alltaf átt heima þar sem cru
fjöll. Síðast hér rétt hjá Hjalla,
í Hjallakróki." Steini heitir
fullu nafni Guðsteinn Jónsson
og hefur lengst af átt heima í
Mosfellssveitinni, þar sem
hann lagði stund á alls konar
störf.
Við löllum út í góða veðrið. Á
vegi okkar verða tveir gamlir
unglingar í heilsubótargöngu.
„Við förum út oft á dag,“ sögðu
þeir. Önnur heitir Oddný
Magnúsdóttir frá Nýja-bæ á
Eyrarbakka og hefur verið á
Ási síðan í vor. „Eg er nýbúin
að vera á Bakkanum og langar
aftur. Hann sonur minn sá um
að hita upp húsið mitt í allan
vetur. Það er gott að vera á
Eyrarbakka,“ sagði hún, „og
líka hér. Hérna hef ég líka
eignast góða vini,“ og hún lítur
á hana Oddrúnu Jónsdóttur við
hliðina á sér. „Það er svona rétt
að ég man hvað ég er gömul. Jú,
87 ára. Ég kom hér 1966 eða ’67.
Hér er gott að vera. Já, alveg
snilld,“ sagði Oddrún og við
löbbum með þeim stöllunum
heim í húsið þeirra að Ási (öll
húsin heita Ás, Norður-Ás, Mið-
Ás og allavega Ásar). Oddný
býr með annarri í herbergi, en
er með muni sína og myndir af
börnum og barnabörnum í
kringum sig. Oddrún býr í sér-
herb. og einnig hún Guðrún
Gísladóttir frá Akranesi, sem
situr við að sauma buxur. Hún
hefur saumað töluvert um
ævina. „Hún saumar hér fyrir
starfsfólkið, mig og fleiri,“
segir Líney. „Hún gat varla
gengið þegar hún kom hér fyrst
fyrir tíu árum. Nú gengur hún
við hækjur og fer stundum alla
leið niður í þorpið." „Já, ég
fékk hrygglos og fleira,“ skaut
Guðrún inn í. „Ég hekla líka“
og við skoðum handaverk
hennar og höfum orð á að hún
hljóti að sjá vel. „Með sterkum
gleraugum,“ sagði hún og við
undrumst lika hvað hún er úti-
Það er i mörg horn að lfta hjá
Það má ekkert standa í stað.
tekin. „Alveg eins og svert-
ingi,“ sagði hún. „Hér er gott að
véra. Hef ekki komið til Akra-
ness síðan ég kom hingað, en
það kemur fólk hingað að heim-
sækja mig.“. Guðrún er að
verða 68 ára.
Fyrsta setustofan
var bílskúr
Við göngum aftur að upphaf-
lega Ási. Fyrst var þetta
læknisbústaðurinn hans
Magnúsar Ágústssonar héraðs-
læknis i Hveragerði. Setustofan
fyrir hina fyrstu 6 vistmenn var
í bílskúr læknisins. Síðan hefur
húsið alltaf stækkað meira og
meira. Eldhúsið hefur fengið
hverja viðbygginguna á fætur
Gísla Sigurbjörnssyni forstjóra
Allt byggist á því.
Guðrún Gísladóttir er frá
Akranesi. Þangað hefur hún
ekki komið í tíu ár, en margar
heimsóknir fær hún.
Haldið þið að það dugi annað en að nýta allt til fullnustu.
Ilér eru sultaðar rauðheður, soðin sulta og 1100 slátur tekin
meðal „ungra" gainalmenna. |>arna eru tiiin Líney Kristins-
dótlir ráðskona i essinu sínu.
Enn prjónar hún fíngerðustu
vettlinga með munstri hún
Stefanía Brynjólfsdóttir.
annarri. Líney segir að allt inn í
það hafi verið keypt með stór-
hug og til framtíðarinnar. „Það
skiptir ekki máli hvað það er
dýrt, heldur að það sé gott,“
sagði forstjórinn Gísli Sigur-
björnsson. „Nei það er ekkert
erfitt að vinna í þessu eldhúsi.
Við fáum raunar á næstunni
fullkomið, nýtt eldhús. Það
hefur bara alltaf verið þannig
að áherzlan hefur verið lögð á að
byggja fleiri og fleiri hús,“
sagði hún. „Og nú skulum við
fá okkur meira kaffi."
Hvaða óhugi - - .
— Þurfið þið að losna
við erfiða tengdamóður?
Enn þömbum við kaffi og nú
kemur forstjórinn snarlega inn
og sezt hjá okkur. „Hvað veldur
þessum áhuga ykkar á elliheim-
ilum,“ segir Gísli kíminn.
„Þurfið þið að losna við erfiða
tengdamóður þarna á blaðinu
hjá ykkur?" Enn einn bætist í
hópinn í kaffidrykkjuna,
Nanna Jónasdóttir hjúkrunar-
kona. Hún kemur að Ási einu
sinni til tvisvar í viku og lítur
eftir sjúklingum frá Klepps-
spítala. Þar að auki kemur
læknir frá Kleppi þangað
tvisvar í mánuði. „Það er mikil
samvinna á milli Áss, Klepps-
spítalans og Reykjarlundar,"
segir Gísli, og bætir við að
þaðan séu margir sjúklingar.
Þeir búi innan um eldra fólkið í
' húsunum á Ási. Með því fáist
eins konar fjölskyldukjarni.
Fólkið frá Kleppi er alít vel
rólfært og hjálpar því eldra
með ýmislegt. Hitar kaffi og
gerir alls „onar viðvik. Gisli
viðurkennir að það sé stundum
dálítið erfitt að velja fólk sam-
an í húsin, en yfirleitt gangi
það mjög vel.
Það er svo dýrt í rekstri
að ríkið hefur ekki
borgað eyri
„Það er sjálfseignarstofnun-
in Grund, sem á þetta allt sam-
an,“ segir Gísli, „utan fjögurra
húsa, sem Árnessýsla á. Þetta
er rekið með daggjöldum. Það
er svo dýrt að reka þetta að
ríkið hefur ekki lagt eyri í
það. Hvernig við förum að því
að fjármagna? Það má aldrei
standa i stað. Allt verður að
byggjast á því.Fólkið verður að
sjá að við höldum alltaf fram á
við. Þróunin er sú að eldra fólk
vill ekki búa í háhýsum. Það
vill ekki búa á hóteli heldur
litlum húsum. Nú er það
móðins, tízkufyrirbrigði, að tala
um vandræði gamla fólksins, en
islenzkir ráðamenn gera
akkúrat ekki néitt, þeir stinga
bara hausnum ofan í sandinn.
Það vantar alla skipulagningu."
Og Gísli hélt áfram: „Það er
ekki bara tilviljun að Hvera-
gerði varð fyrir valinu. Heita
loftið, gufan hér, hefur afar
mikið að segja. Margir útlend-
ingar hafa mikinn áhuga fyrir
þessu, en íslendingar eru
skrýtnir. Hér er reynslan talin
einskis virði. Þó eru þeir sem
enga þekkingu hafa alltaf að
gefa ráð, en ráðamenn taka
ekkert mark á þeim sem raun-
verulega hafa einhverju að
miðla. af eigin reynslu. Það er
dæmigert hér í Hveragerði,
þótt ýmislegt sé hér vel gert, að
lítið er um gangstéttir og aðeins
fáeinar götur malbikaðar. Við
leggjum áherzlu á að leggja
gangstéttir jafnóðum við okkar
hús, enda mikið atriði að fólkið
viti að öllu miði fram á við og
gangstéttir eru liður í því. Nei,
aðalatriðið er að gera mikið og
þá fyrir lítið.“
Enginn vill hugsa um
lokaþóttinn. Eitt sinn
skal hver deyja
Það verður smáhlé á sam-
ræðum og við sötrum kaffið
okkar. Nanna leggur nú orð í
belg og segir að það sé skrýtið
að enginn vilji hugsa um loka-
þátt þessa mannlega lífs okkar
— eitt sinn skal hver deyja.
Hátúnsdeildin hafi verið fyrir-
huguð sem slík. Nú sé hún bara
einn áfanginn enn. Maðurinn
má helzt ekki vera'þar nema
3—4 mánuði, þá skal hann
aftur út í lífið. Hvar á maður að
fá að deyja í rólegheitum? Það
neita allir að horfast í augu við.
í Hveragerði er lögð á það
áherzla, að þangað komi fyrst
og fremst fólk sem hafi fóta-
vist, en hvað svo? Gfsli segir að
í upphafi hafi það verið Guðjón
A. Sigurðsson (sem nú er nýlát-
inn) formaður elliheimilis-
nefndar Árnessýslu, sem bað
hann að líta á læknisbústaðinn
í Hveragerði, sem hugsanlegt
elliheimili. Hann stakk upp á
því við Gísla að hann sæi um
þetta, en Elliheimilið Grund
tekur við öllu því fólki sem
verður veikt að Ási. Þar eru 550
pláss og nálgast það að taka við
12% af langlegusjúklingum á
landinu.
Eðlilega er erfitt að fá hjúkr-
unarkonur á Grund. Hvorki
nteira né minna en 800 stikklök
þurfi þar á dag. Það segir síria
sögu. Ef langlegusjúklingar

wmammmmmmmmmmmm
.■____i--