Dagblaðið - 04.12.1976, Blaðsíða 2

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUK 4. DESEMBER 1978

V
IPLATI?
— Hugleiðingar um farbeiðni námsmanna með
varðskipi og kröfugerð þeirra yfirleitt
Háaloftið
Allt er þegar þrennt er — og þó
Námsmenn vió æðri mennta-
stofnanir íslenskar hafa látið
mjög á sér bera upp á síðkastið,
og hafa þá fögru hugsjón að
leiðarljósi, að þeir séu að læra
fyrir þjóðina, sem ella muni
farast. I þessu felst sú fullvissa,
að hverri þjóð sé nauðsynlegt
að eiga mikið af hámenntuðum
mönnum: Lögfræðinguin,
félagsfræðingum, sálfræðing-
um, málvísindamönnum,
læknum, tannlæknum. verk-
fræðingum og ýmsu fleiru ella
fái hún ekki staðist og lendi í
kröm og kvöl og fátækt og
höndunum á rússum eða banda-
ríkjamönnum, allt eftir því
hvort menn eiga sér fyrir grýlu.
Nokkrir íslenskir námsmenn
í því landi flötu, sem bæjarinn
kostar fimm til sjö krónur (150-
170 kr. íslenskar) í, sendu á
dögunum bænarskrá til yfir-
valda á Islandi og báðu leyfis að
fá að koma heim ókeypis með
varðskipinu Tý, sem verið var
að klassa upp í þessu sama
flata landi.
Nokkrum vangaveltum olli
þessi bæn, þar sem náms-
mennirnir voru ásamt fylgdar-
liði sinu fleiri en gert er ráð
fyrir að hafa farþega í téðu
skipi. Sú varð þó raunin á, að
sjóhetju þeirri úr Öxar-
firðinum, sem ræður fyrir fley-
inu, var falið að kanna hve
margir þessir uppflosningar
væru í rauninni og — að manni
skildist — bjóða þeim jafn-
framt að fljóta með. Svo mun
hafa verið gert, en þá brá svo
við að enginn þáði boðið.
námsmönnunum, heldur einnig
fjölskyldum þeim, sem þeir
kunna að hafa komið sér upp af
því að það eru mannréttindi að
eignast maka og börn þótt
maður sé ekki undir það búinn
að taka á sig þá ábyrgð að sjá
fyrir þessu. Sömuleiðis eiga
skattgreiðandi þegnar landsins
að koma upp geymslustöðvum
fyrir afkomendur námsmanna,
svo þeir geti gleymt því að þeir
eigi börn og þurfi ekki að láta
það trufla sig við að nema
fræðin. Þessar geymslustöðvar
eiga helst líka að vera ókeypis
því þjóðfélagið hefur ekki ráð á
því að ala upp börn á gamla
ábyrgð á sjálfum sér, náminu,
fjárhag og barneignum, eða þá
uppeldi barnanna, enda mega
þau gjarnan verða að hjarð-
sálum. Þess vegna var ekki
nema sjálfsagt að koma enn til
móts við námsmennina og lofa
þeiin að sitja í þegar Týr kæmi
heim.
En þá vildi enginn fara og í
einhverju blaði var skýringin:
Þetta lærða fólk ætlaði sér
aldrei að fara heim. Því hafði
ekki dottið í hug í alvöru að
svíkja þjóðina og ljúka ekki sín-
um prófum. Það hafði bara
ætlað að láta íslenska ráða-
menn verða sér til skammar,
flatneskjuna, né mishæð mikil
á hæsta og lægsta, eru þó sumir
hlutir öldóttir og langt frá
láréttir. En skyldi ekki flat-
neskjuhugmyndin hafa unnið
full mikið á hjá þessum blessuð-
um námsmönnum, sem sóttu
um heimferð með Tý I plati?
Flestir þessara námsmanna,
þeir, sem eru að læra greinar
sem koma að gagni og hægt er
að hagnýta með þessari þjóð, en
það eru því miður ekki allir,
eiga vonandi eftir að ljúka
prófi, þótt I skuld verði.
Væntanlega verða þeir jafn
þjóðhagslega hollir þegar þeir
fara að vinna og starfa hér
Þeir rnenn sem fórna sér til
náms af þessu tagi eru þar með
að fórna sér fyrir þjóðina af
mikilli hugsjón og sönnum
mannkærleika, en ekki að
skapa sjálfum sér öruggan og
traustan grundvöll til góðrar af-
komu og lífsframdráttar að
námi Ioknu. Vegna þessarar
fórnar-lundar eiga skatt-
greiðandi þegnar landsins að
sýna jafnmikla fórnarlund og
halda námsmönnum uppi svo
lengi sem þeim tekst að hjara
við. nám — og ekki einasta
V
mátann, heima á heimilunum,
það borgar sig betur fyrir
þjóðarbúið að ráða nokkrarsér-
menntaðar aðstoðarmömmur til
þess að ala upp töluverðan hóp
í einu, líkt og tíðkaðist þegar
eggjum var safnað undir eina
hænu, því þá geta fleiri verið
úti að vinna fyrir peningum eða
að læra eitthvað sem kemur svo
þjóðinni að gagni síðar meir.
Þetta er 'vitaskuld það eina
rétta, það er fjarstæða að hver
og einn skuli eiga að bera
eins og stóð í einhverju blaðinu
um daginn. Því —og ég vitna
orðrétt í blaðið með leyfi hæst-
virts—„jákvætt svar yrði hins
vegar skoðað sem yfirlýsing um
algert viljaleysi ríkisstjórnar-
innar til að gera námsmönnum
fjárhagslega kleift að stunda
nám.“
Eg sagði áðan að þeir væru í.
flötu landi. Það er rétt að vissu
marki, en þótt þar séu ekki
tindar margir sem gnæfa ..yfir
heima. Trúlega telja þeir ekki
eftir sér tíundina til þess að
haldauppi mörgum fjölskyldum
og sumum stórum meðan þær
eru að búa sig undir þjóð-'
hollustu af sama tagi. Og þá
verður gaman að vera íslenskur
þegn og geta bara rétt út
höndina eftir því sem með þarf
til að vera þjóðhollur og njóta
sjálfsagðra mannréttinda.
Að minnsta kosti vonum við
að þeir séu ekki að gera allt i
plati.
Var það hefnd Solveigar. til-
viljun eða forlög?
Séra Oddur á Miklabæ hvarf
sem uppnuminn væri haustið
1786. 46 ára gamall.
seia Jon .loussou .. vuokuIu.
tengdasonur séra Odds.
drukknaði í Svínavatni 46 ára.
Séra Gisli i Kálfshaga, sonur
séra Jóns, drukknaði í Ölfusá
46 ára og hafði þá verið prestur
i 19 ár eins og Oddur afi hans.
Bróðir Gísla, séra Daníel á
Eiði. drukknaði einnig, röskum
áratug síðar.
Hvarf séra Odds á Miklabæ
er svo tíórætt enn i dag og
öllum kunnugt, að óþarft er að
rekja þá sögu í smáatriðum i
sambandi við þær hugleiðingar
og frásagnir sem hér fara á
eftir.
Sóra Oddur var fæddur 1740,
eftir þvi sem næst verður
komist, sonur Gísla Magnús-
sonar skólameistara í Skálholti
og síðar biskups á Hólum, og
konu hans, Ingibjargar
Sigurðardóttur frá Geitaskarði,
Einarssonar. Hann lauk emb-
ættísprófi frá Hafnarháskóla
1765 og var vigður til Mikla-
bæjarprestakalls í Blönduhlíð
1767. Tíu árum síðar kváentist
hann Guðrúnu, dóttur Jóns
prests Sveinssonar í Goðdölum.
Þeim Oddi og Guðrúnu varð
tveggja barna auðið, Gísla, sem
letigi var prestur og bjó síðast á
Haísteinsstöðum í Skagafirði,
d. 1855, og Ingibjargar, sem
varð prestsfrú á Auðkúlu og
síðar verður sagt frá, fædd
1782.
Séra Oddur Gíslason þjónaði
á Miklabæ I nítján ár, eða þar
til hann hvarf að kvöldi hins 1.
október 1786 á ferð frá Víði-
völlum að Miklabæ, en það er
fremur stutt bæjarleið, — og
færi og veður gott að sögn.
Hann var þá 46 ára að aldri.
Hin sviplegu og litt skiljan-
legu afdrif Odds voru sett í
samband við afturgöngu þá,
sem Miklabæjar-Solveig hefur
verið kölluð og kunn er af þjóð-
sögum, — og ekki þó síst fyrir
hið mikla og kynngimagnaða
kvæði Einars Benediktssonar:
Hvarf séra Odds á Miklabæ.
Solveig þessi hafði verið
ráðskona prestsiris áður en
hann festi ráð sitt en stytti sér
aldur á hinn herfilegasta hátt
nokkrum mánuðum eftir að
brúðkaupið stóð, 11. apríl 1778.
Atti hún áður að hafa heitast
við séra Odd vegna meintra
brigða hans við hana. Það bætti
og ekki úr skák, heldur magn-
aði og margefldi afturgöngu-
sögurnar af Solveigu, að hún
fékk ekki legstað i vígðri inold,
Slíkt þótti þá ekki sæma þeim
sem forgerðu lífi slnu sjálfvilj-
ugir eins og hún. Fylgir þó sög-
unni. að séra Oddur hafi allt
gert seni í hans klerklega og
KRUMMABER
RÓSBERG G. SNÆDAL
SKRIFAR

veraldlega valdi stóð til að fá
kirkjuhöfðingjana ofan af þeim
ásetningi sinum að hola henni
niður utangarðs. Lagabókstaf-
urinn skyldi blífa. Þessi greftr-
unarháttur með sjálfs-
morðingja tíðkaðist lengi
eftir daga Solveigar. Loks
þegar linað var á venjunni,
mátti ekki bera kistu hins fram-
liðna inn um sáluhliðið, heldur
var henni lyft yfir kirkjugarðs-
vegginn. Sá siður viðhelst frain
á þessa öld og hefur sá er þetta
hripar haft tal af fólki, sem sá
slíkt gert.
Börn séra Odds á Miklabæ
voru bæði í bernsku þegar
hans missti við, Gísli 9 ára, en
Ingibjörg 4ra. Maddama
Guðrún flutti sig þá frá Mikla-
bæ að Vöglum i sömu sveit og
þar bjó hún frá árinu 1787 til
1798, að hún fluttist að Sjávar-
borg. En siðustu æviárin var
hún i horninu hjá Ingibjörgu
dóttur sinni á Auðkúlu. Þar dó
hún hinn 14. febrúar 1811.
Ingibjörg Oddsdóttir gekk
ung að eiga Jón Jónsson. síðar
prest á Auðkúlu í Svinadal.
Hann hefur verið tíu árum
eldri en hún. fæddur að Garps-
dal í Gilsfirði 28. janúar 1772.
Foreldrar hans voru séra Jón
prófastur Sveinsson, sem síðast
hélt Stað i Steingrímsfirði, og
dó þar 1810, og kona hans. Guð-
riður Jónsdóttir lögréttumanns.
Vigfússonar.
Jón Jónsson ólst upp i Víði-
dalstungu hjá nafna sinum og
frænda. Jóni vísilögmanniÖlafs-
syni og konu. tians, Þorbjörgu
Bjarnadóttur sýslumanns. Hall-
dórssonar á Þinge.vrum. þess
fræga yfirvalds húnvetninga.
en Bjarni sýslumaður gerðist
svo holdugur með árunum að
enginn hestur mátti bera hann
og í kör lá hann síðustu árin
sakir offitu. Sagt er að það yrði
honuin að aldurtila. að hann
'ætlaði að berja þjönustuna
sina. en valt þá fram úr rekkj-
unni. Það fall varð honuin að
endanlegu falli.
— I næsta pistli segir frá
afdrifum séra Jóns á Auðkúlu.
— Jóni i vatninu.
-
Hvert er
Verkamaður 1022 skrifar:
Það hefur komið fram í
fréttum I sambandi við yfir-
standandi þing ASl að
samtökin ætli sér að endurreisa
Alþýðubankann til þess hlut-
verks sem honum var upphaf-
lega ætlað.
Nú er mér spurn, hvaða hlut-
verki var bankanum ætlað að
gegna? Hefur hann nokkurn
tima sinnt sínu hlutverki?
Flest höfum við heyrt sögur
um verkafólk sem æskti fyrir-
greiðslu I bankanum árangurs-
laust, meðan það mátti horfa
upp á stórbissnessmenn ganga I
sjóði bankans eins og þeir ættu
Hvaða
þættir
eru í lit?
— sjónvarpið ætti að
segja notendum
það fyrirfram
Þorsteinn Ólafsson hringdi:
Eg vildi beina því til sjón-
varpsins að birta dagskrá sjón-
varpsins þannig að hægt væri
að sjá hvaða þættir eru í lit og
hverjir ekki. Það getur varla
verið mjög mikil fyrirhöfn.
Það er mjög óþægilegt fyrir
þá sem eiga litsjónvarp að fá
ekki aó vita um þetta. Fólk fer
að stilla tækin í tíma og ótíma
og öllu má ofgera, einnig
góðum sjónvarpstækjum. Með
því að vita þetta fyrirfram
losnar fólk við óþægindi og
getur setið rólegt við tækin sín
og þau endast líka miklu betur
ef þau fá að vera í friði.
Raddir
lesenda
Flateyri 6. dagur ýlis 1976
Eru Samtökin dauð? — Nei.
— Einhver gæti spurt:
„Hvernig má það vera. þar sem
þau eru höfuðlaus?*'
Sérðu nú til, lesandi góður.
Sumt sem lífsandann dregur
þolir það vel að missa höfuðið
og lifir góðu lífi þrátt fyrir það.
Tökum ánamaðkinn sem dæmi.
Ef ánamaðkur er
slitinn i sundur í marga hluta
lifir sérhver bútur hans sjálf-
stæðu lííi eftir það. Þeir bútar,
sem vantar höfuð. m.vnda
einfaldlega annað í stað þess
sem var.
Eg undirritaður hef verið í
sárum eins og ánamaðksbútur
síðan framkvæmdastjórn Sam-
takanna lagði árar i bát. En
núna hefur mér vaxið nýtt
höfuð.
Hugmynd mín er sú að allir
Vestfjarðakjálkarar. (þ.e. fólk,
sem býr á Vestfjarðakjálkan-
um) myndi allsherjarsamtök
sem nefnist: „Samtök allra mis-
taka". Þaó skiptir ekki máli
hvort viðkomandi er íhælingur.
kommi eóa eitthvað þar á milli.
Slagorð Samtaka allra mis-
taka eru: „G.erum Vestfjarða-
kjálkann að furstadæmi".
Okkur Vestf jarðakjálkurum
/ V