Dagblaðið - 09.02.1977, Blaðsíða 11

11
DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 9. FEBRUAR 1977.
skilningur hans á viðskiptum
hefði sannfært hann um að
markaðurinn væri fyrir hendi.
Hann neitar því. „Ég samdi
þessi lög vegna þess að þetta er
það sem ég var í á þeim tíma,“
segir hann. „Það sópaði mér
með sér. Eg fann Blowin’ In the
Wind“. Þegar Joan (Baez) og
ég syngjum það, þá finnst mér
það vera gamalt þjóðlag. Það
hvarflar aldrei að mér, að ég sé
maðurinn sem samdi þetta.
Við, þessi hópur, sem lifði af
þennan tíma, höfum líklega
betri skilning á músík dagsins.
Fullt af fólki í dag hefur ekki
hugmynd um hvernig þessi
músík er hingað komin. Það
heldur að Elton John hafi orðið
til á einni nóttu. Síðasti og næst
síðasti áratugur, það voru kraft-
mikil tímabil.”
Ég, Bítlarnir,
og Rolling Stones
Og hvernig féllu Bítlarnir
inn í þetta? Dylan hristir
höfuðið einarðlega. „Banda-
ríkin ættu að setja upp styttu
til minningar um Bítlana. Þeir
notuðu alla bandarísku
músíkina sem við höfðum verið
að hlusta á — allt frá Little
Richard til Everly Brothers.
Fjöldi veggja var brotinn niður,
en við áttuðum okkur ekki á því
á þeim tíma, vegna þess að það
gerðist svo hratt.
Ég lít á sjálfan mig í sama
anda og Bítlana og Rolling
Stones. Þessi músík hefur
tilgáng fyrir mér. Og Joan Baez
er mér meira virði en hundrað
af söngvurunum í dag. Hún
er kraftmeiri. Það er það, sem
við erum að leita að. Það er það,
sem við bregðumst við. Hún
hafði það alltaf og mun alltaf
hafa það — kraft fyrir alla,
ekki aðeins valinn hóp.“
Hvernig plötur spilar hann
sjálfum sér til skemmtunar?
„Mér þykir mest gaman að
hljóðbrellum," segir hann dg
hlær. „Stundum, seint á
kvöldin, fæ ég mér kvöldglas og
hlusta á hljóðbrellur." Hann
hlær enn. „Ef ég ætti hljóm-
plötufyrirtæki, þá myndi ég
bara gefa út hljóðbrellur."
Á sjö óra fresti
Hvernig má það vera, er
hann spurður, að sá Bob Dylan
sem nú situr hljóðlátur á strönd
í Malibu, virðist svo miklu kyrr-
ari en ofsafengni, oft sjálfs-
eyðandi, reiði ungi maðurinn á
síðasta áratug? (Hann er nú
fimm barna faðir, kvæntur
Söru Lowndes og býr í kyrrð
suðurhluta Kaliforníu í stað
hamagangsins i New York).
Hann nikkar út í sjóndeildar-
hringinn. „Reiði beinist oft að
manni sjálfum. Það veltur á
hvar maður er staddur í tíma og
rúmi. Efnafræðileg samsetning
líkamans breytist á sjö ára
fresti. Enginn á jörðu er sá
sami, sem hann var fyrir sjö
árum, eða verður eftir sjö ár.
Það þarf ekki sérstaka heila til
að sjá, að ef maður vex ekki
deyr maður. Maður verður að
springa út; maður verður að
finna sólskinið.“
Fortíðin er ekki til
Hvar er hann staddur,
músíklega, þessa dagana? „Ég
spila rag-rokk. Það er sérstök
músík sem ég spila. Ég mun á
næstunni semja nokkur ný lög,
og þá — varaðu þig! Músíkin á
eftir að færast upp á nýtt svið.“
Semur hann á hverjum degi og
er það auðvelt? „Ertu að gera
að gamni þínu? Hér um bil allt
er auðvelt annað en að semja
lög. Það erfiðasta er þegar
innblásturinn deyr á miðri leið.
Maður ver öllum tíma sínum til
að endurheimta hann. Ég sem
ekki á hverjum degi, nei. Ég
vildi gjarnan gera það, en get
ekki. Þú ert að tala við algjöran
utanveltugemling. Gershwin,
Bachárach — þetta fólk — þeir
settust niður til að semja. Mér
er í rauninni sama hvort ég geri
það eða ekki.“ Þögn. „Ég get
sagt þetta, en ekkert er mér
samt meira virði. Þegar ég
hætti að koma fram opinber-
lega, mun ég samt halda áfram
að semja — trúlega fyrir annað
fólk."
Eftirsjá í einhverju? „For;
tíðin er ekki til. Hvað mig,
varðar er bara næsta lag, næsta
ljóð, næsta skemmtun."
FORPOKUNA RSTEFNA I
Nú hafa þau furðulegu tíð-
indi gerzt, að fyrir Alþingi
okkar íslendinga liggur frum-
varp til laga um breytingar á
gildandi skattalögum. Þar er
gengið i þveröfuga átt við þessa
þjóðfélagsþróun og konur bein-
línis hvattar og verða í sumum
tilfellum neyddar til þess að
hverfa frá útivinnu. þar sem
þær yrðu fyrirsjáanlega að
greiða með sér. Það hefur þó
verð yfirlýst stefnastjórnvalda
fyrr og síðar, að skattar megi
aldrei verka letjandi á laun-
þega.
t frumvarpi þessu er felld
niður reglan um 50% frádrátt
af tekjum giftrar konu til
tekjuskatts, en sú regla hefur
oft verið gagnrýnd undanfarin
ár.
Lagasmiðir okkar hafa lýst
því yfir, að nú eigi loksins að
meta vinnu kvenna á heimilum
að verðleikum. I framkvæmd
yrði þetta á þann veg, að tekjur
beggja væru lagðar saman, ef
bæði vinna utan heimilis og
hvort hjóna um sig fær síðan
hálfan hjónafrádrátt, eða 115
þús. kr. Ef einungis annar
aðilinn; þá sennilega í nær
100% tilfella karlmaðurinn,
vinnur utan heimilis, er kon-
unni reiknaður helmingurinn
af tekjum mannsins og hún
síðan skattlögð skv. því og fær
sinn 115 þús. kr. afslátt. Eftir
sem áður þarf þó aðeins að
innheimta skattana hjá öðrum
aðilanum, þ.e. hér verður
aðeins um að ræða millifærslu
tekna á skattseðli. Skattaleg
staða konunnar breytist því
ekkert í reynd og allt tal um að
ákvæði þessi eigi að tryggja
jafnrétti heimavinnandi eigin-
kvenna, er því marklaust hjal.
— Ef hjón vinna bæði után
heimilis, fá þau samkvæmt
frumvarpinu skattafslátt kr. 5
þús. á mánuði, sem samsvarar
12.500 kr. tekjum, en það
virðist vera mat frumvarpshöf-
unda á kostnaði við útivinnu
þeirra.
Ef um börn er að ræða, fá
útivinnandi foreldrar kr. 1550 á
mánuði í svokallaðan barna-
bótaauka og samsvarar sú
upphæð ca 3.900 kr.
tekjum. Það er semsé matið
á kostnaði við barnagæzlu
útivinnandi kvenna. Hver
og einn getur hugleitt, hvort
•tölur þessar séu á nokkurn hátt
raunhæfar og spurt sig þeirrar
spurningar, hvort þetta frum-
varp, verði það lögfest, muni
leiða til þess réttlætis, sem
alltaf er verið að tala um. Sízt
er ég að kasta rýrð á heimilis-
störf eða efast um mikilvægi
heimilisins, en ég er algerlega
ósammála þessu frumvarpi að
þvl er tekur til skattlagningar
hjóna og mun leitast við að
færa rök fyrir því.
Allflestir munu vera sam-
mála um að 50% regluna beri.
að fella niður — forsenda
hennar sé brostin. En hitt er
jafnljóst, að það er ekki hægt
að leiðrétta eina tegund órétt-
lætis með því að skapa aðra
tegund óréttlætis. Með lögfest-
ingu þessa frumvarps yrði úti-
vinnandi gift kona með meðal-
tekjur og efri meðaltekjur,
verst sett allra launþega. Hin
aukna skattbyrði þessa tekju-
hóps er viðurkennd af frum-
varpshöfundum, en réttlætt
með því, að hér sé um svo lítinn
hóp að ræða, eða aðeins um
10% útivinnandi kvenna. En
þetta er þó einn aðalranglætis-
þátturinn I þessu meingallaða
frumvarpi — það er semsé
gifta konan, sem hefur að baki
langskólanám eða aðra sér-
menntun og er að hasla sér völl
í starfi á sama grundvelli og
karlmaður, sem á að þola stór-
kostlega skerðingu á atvinnu-
og' afkomumöguleikum sínum.
Hvers a þessi hópur kvenna
eiginlega að gjalda? Þá hefur
eitt atriði svo til alveg gleymzt í
allri umræðunni um matið á
heimilisstörfunum: semsé það
að hin gifta útivinnandi kona er
líka húsmóðir og heimavinn-
andi og að hennar vinnudagur
er oft æði langur, Ber henni og
hennar heimili elcki að fá það
viðurkennt á sama hátt og
önnur heimili? Er vinnan á þvi
heimili ekki sú sama og á
öðrum heimilum og jafnvel
unnin að miklu leyti í kvöld- og
helgarvinnu? Ef lagasmiðirnir
hefðu í raun og veru réttlætis-
sjónarmið í huga við gerð þessa
frumvarps, væri það fyrir það
fyrsta aldrei borið fram í
þessari mynd. Tökum einfalt
dæmi: Hjón sem bæði vinna úti
og eiga 2 börn, fá skv. frum-
varpinu í skattafslátt og barna-
bótaauka alls á mán. kr. 8.100
eða sem samsvarar 20.000 kr.
tekjum. Það er réttlæti lag-
anna. Einkagæzla kostar ímán-
uði 20—25 þús. kr. fyrir hvert
barn og enginn einstaklingur
fæst til slíkrar gæzlu, eigi að
gefa þessa upphæð upp til
skatts. — Þannig þyrfti þetta
heimili að greiða fyrir barna-
gæzluna einar 40—50 þús. kr. á
mánuði, fyrir utan annan
kostnað við útivinnuna, svo
sem ferðir til og frá vinnustað,
dýrari innkaup og annað slíkt.
Hversu gjarnan sem gift kona
og þá á ég sérstaklega við gifta
konu með börn, hversu gjarnan
sem hún vill vinna utan heim-
ilis, er það jafn ljóst að hún
verður að hafa einhverjar af-
gangstekjur, þegar upp er
staðið. Ef litið er fram á við,
verður því ljóst að þetta mun
stefna konum aftur inn á heim-
ilin og ekki aðeins það. Þetta
mun hafa í för með sér, að
konur verða áfram láglauna-
stétt; það er refsivert í frum-
varpi' þessu, að koha afli • sér
menntunar sem leiðir til góðrar
atvinnu, og þar sem giftingar-
aldur kvenna á íslandi er lágur,
er ljóst að það mun þykja far-
sælla fyrir þær að vera heima
fyrir og láta frekar karla sína
vinna aukalega, því að það
kemur hagstæðar út hvort eð
er. En ef konur svo á miðjum
aldri standa einar uppi eins og
stundum vill verða, eru þær
réttindalausar og hafa misst af
strætisvagninum í orðsins
fyllstu merkingu. Er það þetta
hlutskipti, sem skattalagasmið-
irnir vilja dætrum sínum og
komandi kynslóðum kvenna?
Þetta er einhver sú mesta for-
pokunarstefna, sem fram hefur
komið hin síðari ár og lýsir því
mesta afturhaldi og forheimsk-
un, sem hugsazt getur. Ég trúi
því heldur ekki að óreyndu, að
konur almennt vilji láta meta
störf sln á heimilum eftir tekj-
um maka þeirra. Finnst t.d.
heimavinnandi konunni þar
sem maðurinn hefur 4 millj. kr.
I árstekjur, RÉTTLÁTT, að
vinna hennar sé metin á 2,0
millj. kr„ en vinna konunnar,
þar sem maðurinn hefur 2,0
Ynillj.kr.í árstekjur, skuli metin
á 1,0 millj. kr.? Eg tel að heim-
ili, þar sem eiginmaðurinn
hefur hærri árstekjur séu
heimilisstörfin léttari, það
heimili getur frekar en hið
tekjulága veitt sér heimilis-
tækjaeign sem léttir störfin.
Hvet ég hérmeð giftar heima-
vinnandi konur til opinnar og
hreinskilinnar umræðu um
þessi mál.
Löggjafanum ber að halda
sig við þá meginreglu að inn-
heimta aðeins skatta af
greiddum launum, en ólaunuð
störf, eins og í þessu tilfelli
heimilisstörf, verður þá að
meta til afsláttar jafnt fyrir öll
heimili. Hér er enn sem oftar
verið að etja konum saman inn-
byrðis og gera þær enn ósjálf-
stæðari og er mál til komið, að
konur fari að sanna vilja sinn í
þá átt, að vilja teljast fullgildar
en ekki „eitt rif úr mannsins
síðu“ og annað ekki. —
Afslættirnir sem frúrnvarpið
gerir ráð fyrir, eru svo lágir
miðað við kostnað þann, seril
leiðir af útivinnu, að í mörgurh
tilvikum hrykkju nettólaunin
ekki fyrir þeim aukna kostnaði.
Við höfum ekki efni á að missa
dýrmætan vinnukraft eins og
til dæmis i frystihúsum, þar
sem vinnuframlag kvenna er
ómissandi ög mætti nefna mý-
mörg fleiri dæmi. En konur
eins og karlar vilja sjá ein-
hvern afrakstur af vinnunni. —
Heimilin eiga að fá að að velja
og hafna, hvort báðir aðilar
þess vinna úti, en frumskilyrði
er að það borgi sig jafnt fyrir
Kjallarinn
Arndís Bjömsdóttir
konu sem karl, án tillits til
hjúskaparstöðu, að vinna laun-
uð störf. Margar konur kæra sig
ekki um að vinna utan
heimilisins. Aðrar vinna af
löngun og enn aðrar VERÐA að
vinna til að halda heimili ,sínu
gangandi. A umbun þessara
kvenna að vera sú, að til viðbót-
ar við álagið við heimilisstörfin
hljóti þær skattalega refsingu?
Slíkt er ekki í anda neinnar
siðmenningar né skynsemi.
A því er enginn vafi, að ef
breyta á skattalögum í átt til
réttlætis, er hið eina rétta, að
hjón sem bæði afla tekna, telji
fram sitt í hvoru lagi sem sjálf-
stæðir einstaklingar, eins og
tíðkast víðast hvar í nágranna-
löndum okkar. Það eitt er rétt-
látt. Einnig ætti að hækka per-
sónuafslætti allverulega svo og
afslætti vegna kostnaðar. Allir
sem eitthvað hugsa um þessi
mál, skilja að hrein fjarstæða
er að gteiða 40% tekjuskatt af
öllum tekjum umfram 975 þús.
kr„ en það þýðir í reynd, að
meginþorri allra launþega
greiðir hátekjuskatt af ein-
hveyum hluta launa sinna.
Full ástæða er til að lýsa órétt-
læti því og ég vil leyfa mér að
segja siðleysi því, er felst í
frumvarpinu. Ég leyfi mér að
fullyrða — að athuguðu máli —
að alls staðar, þar sem bæði
hjón vinna utan heimilis mun
frumvarp þetta valda tekju-
skattshækkun; að vísu lítilli
hækkun, en hækkun þó, hjá
hinum lægst launuðu, en gífur-
legri hækkun, eða um 60-70%
hjá meðaltekju- og efra meðal-
tekjufólki. Það er sennilega
algert einsdæmi í heiminum,
a.m.k. í velferðarríkjum
Vesturlanda, að ríkjandi stjórn-
völd leggi fram skattalaga-
frumvarp, sem felur í sér
lækkun beinna skatta á
hátekjufólki um leið og skatt-
byrði fólks með meðaltekjur er
aukin gífurlega. Þá má og
nefna, að skattbyrði einstæðra
foreldra með börn á framfæri
mun aukast verulega. Þótt nær
allir frádráttarliðir séu felldir
niður, skv. frumv. sem m.a.
leiðir til stórlegrar skerðingar á
lífsafkomumöguleikum ungs
fólks sem er að reyna að koma
sér upp þaki yfir höfuðið, þá á
nú að telja einstæðu foreldri
imeðlagsgreiðslur til tekna, en
þær koma um leið til frádráttar
tekjum þess foreldris, er innir
þær af hendi. Er þó eitt af
■hneykslum ísl. löggjafar, fyrr
og síðar hversu smánar-
lega lág meðlög eru, en þar
munar greinilega ekkert um
enn eitt smánarverkið. Það er
umhugsunarvert, hvernig
nokkur stjórn getur borið fram
frumvarp sem þetta kinnroða-
laust?Æðstu menn ríkisins ætla
þegnum sínum að taka því með
hinu alþekkta íslenzka lang-
lundargeði, að hinir bezt settu
verði enn betur settir og ræða
um leið föðurlega um erfiðar
aðstæður og að allir verði að
axla byrðarnar jafnt. En hér
eigum við að spyrna við fótum
og segja stórt NEI! Skattbyrði
okkar íslendinga er nóg fyrir
og við eigum ekki að þola, að
sífellt sé seilzt dýpra í vasa
launþega. Eins og nú er háttað
málum, greiðum við 11% af
brúttótekjum I útsvar, 20% I
tsk. upp að 975 þús. kr. og 40%
eftir það, en þar er skattbyrðin
langt frá því að vera upp talin.
Við gleymum því alltof oft, að
af ílestum innfluttum vörum,
þ..á m. mörgum nauðsynja-
vörum, greiðum við allt að
100% toll, sem vel að merkja
leggst ofan á innkaupsverð
vörunnar og flutningsgjald, af
mörgum vörum greiðum við að
auki 18% vörugjald, af allflest-
um vorum 20% söluskatt og
hvað heldur þú lesandi góður,
að þetta nemi mörgum auka %
af tekjum þínum í rikiskass-
ann? Ef við veltum þessu dæmi
fyrir okkur i einhverri alvöru,
verður eitt augljóst: Ríkisum-
svif eru hér á landi orðin allt of
mikil og í engu hlutfalli við
stærð þjóðfélagsins, enda á
góðri leið með að kæfa allt heil-
brigt þjóðlíf.
En áróðurinn fyrir auknum
ríkisafskiptum hefur verið
lævís og borið góðan árangur.
Einkafyrirtækin eiga afar tak-
markaða samúð ef þeim gengur
vel, en óbeint gefið í skyn, að
þar sé vissum hluta hagnaðar
stolið undan og ef þeim gengur
illa, er það talið sannað. Það má
engu fyrirtæki í einkarekstri
ganga vel, það má ekki koma út
með hagnað til að færa út
kvíarnar eða styrkja aðstöðu
sína á annan hátt, eins og til að
veita fleirum vinnu — nei, allt
skal af því hirt með óhóflegri
skattlagningu.
Skattlagningu einkafyrir-
tækja er á þann veg farið, að
fyrirtækin hafa nær engan á-
vinning af hagnaði. Hvaða rétt-
læti er lika í því, að samvinnu-
fyrirtækin skuli t.d. vera allt að
því skattlaus, meðan einka-
reksturinn er skattplndur?
Hér verður að koma til
breyttur hugsunarháttur gagn-
vart atvinnurekstri almennt,
því að afkoma þegnanna
byggist jú á heilbrigðu og
traustu atvinnullfi og það er í
þágu allra landsmanna, að það
dafni án ríkisafskipta. — En
skattalagafrumvarpið gerir ráð
fyrir því gerræði, sem vart mun
eiga sér hliðstæðu í öðrum
löndum, að heimila að leggja á
einstaklinga í sjálfstæðum at-
vinnurekstri tekjuskatta að
geðþótta skattayfirvalda, ef
þeim þykir ástæða til. iafnvel
þótt engar sannanir séu fyrir
hendi um skattsvik viðkomandi
einstaklinga. Þetta brýtur þó í
bága við þá grundvallarreglu,
að sérhver einstaklingur skuli
teljast saklaus, þar til sekt hans
$é sönnuð. — Til hvers mun
svona lagað leiða annars en
fráhvarfs frá einkarekstri, sem
þó er nógu illa settur fyrir? Það
skín út úr frumvarpi þessu, að
það er samið af embættis-
mönnum sem eru i engum
tengslum við raunverulegt at-
vinnulíf, þekkja ekkert til þess
strits og amsturs, sem fylgir
þeirri ábyrgð að halda fyrir-
tæki gangandi, en virðast
greinilega þeirrar skoðunar, að
það sé vel hægt að mjólka kúna
eftir að henni hefur verið
slátrað. Væri ekki nær að leyfa
atvinnurekstri einstaklinga,
sem standa þó og falla með sínu
fyrirtæki, að eiga skattalega
séð tilverurétt og setja skatta-
reglur, sem ýta undir hag-
kvæmni og vöxt heilbrigðs at-
vinnulífs. Án sjálfstæðrar þátt-
töku þegnanna verður atvinnu-
líf aldrei blómlegt. Þjóðfélag
án blómlegs atvinnulífs er
rotið, því þar hefur allri löngun
þegnanna um hlutdeild í
atvinnulífinu verið kippt burt.
Meðan mannskepnan hefur þá
eiginleika til að bera sem hún
hefur, vill einstaklingurinn fá
að njóta sanngjarnra launa'
fyrir þau störf er hann vinnur á
eigin áhættu. Sá einstaklingur
sem leggur allt undir, hefur
aldrei þá tryggingu, sem
Jaunþeginn hefur og ber frekar
að virða framtak hang en lasta,
meðan hann sækir ekki fé r
vasa almennings til að standa
straum af hallarekstri, eins og
ríkisfyrirtækin gera og eru þau
þó skattlaus fyrir.
Nei, það er stjórnarheimilið,
sem þarf að draga saman seglin
og taka upp megrunarstefnu í
eyðslu sinni.
Arndis Björnsdóttir
kennari.