Dagblaðið - 24.02.1978, Síða 8

8
DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 24. FEBRUAR 1978.
frjálst,áháð datfblað
Útgefandi Dagblaðið hf
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjori: Jónas Kristjánsson.
Fróttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjórnarfulltrui: Haukur Helgason. Skrifstofustjori ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Símonarson. Aðstoðarfrettastjori: Atli Steinarsson. Handrit:
Ásgrímur Palsson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefánsdóttir, Gissur
Sigurðsson, Hallur Hftllsson, Heigi Pótur'sson, Jónas Haraldsson, Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson,
Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson, Bjarnleifur Bjarnloifsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th.
Sigurðsson, Sveinn Þormoðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson, ‘ Gjaldkeri: Þrainn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E.M.
Halldórsson.
Ritsjjórn Siðumúla 12. Afgreiðsla Þverholti 2. Áskriftir, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aðalsími blaðsins 27022 (10 línur). Askrift 1700 kr. á mánuði innanlands. inds. í lausasölu 90 kr.
í lausasólu 90 kr. eintakið.
Setning og umbrot: Dagblaðið og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerð: Hilmir hf, Síðumula 12. Prentun: Árvakur hf. Skeifunni 19.
Ágæ t hráðahirgðalausn
Ekki þarf að breyta stjórnar-
skránni til að lagfæra kosninga-
rétt á hinum tveimur sviðum, sem
helzt eru knýjandi um þessar
mundir. Gunnar G. Schram
prófessor rökstyður þessa kenn-
ingu í nýútkominni bók um endur-
skoðun stjórnarskrárinnar.
Gunnar heldur því fram, að lina megi mis-
vægi kosningaréttar eftir kjördæmum og koma
á fót persónukjöri innan ramma listakjörs,
hvort tveggja með einföldum breytingum á
kosningalögunum.
Þetta eru einkar mikilvæg atriði. Endur-
skoðun stjórnarskrárinnar hefur dregizt mjög
á langinn og mun vafalaust dragast enn um
sinn. Þess vegna er gleðilegt, ef unnt er að
framkvæma nauðsynlegustu réttarbætur á ein-
faldari hátt.
Stjórnarskrárnef ndin gæti raunar sjálf
gripið frumkvæðið á þessu sviði. Hún mundi
létta af sér þrýstingi og afla sér vinnufriðar til
vandaðra breytinga á stjórnarskránni, ef-hug-
myndir Gunnars um einfaldar breytingar á
kosningalögunum næðu fljótt fram að ganga.
Hugmyndir Gunnars leysa ekki allan vanda.
Þær fela í sér bráðabirgðalausnir, sem gætu
dregið úr almennri óánægju. Varanlegar
stjórnarskrárbreytingar, sem gengju lengra í
sömu átt, væru eigi að síður nauðsynlegar aó
nokkrum árum liðnum.
Misvægi kosningaréttar má minnka úr fimm-
földu í tvö-þrefalt með einfaldrEbreytingu á
reglum um úthlutun uppbótarsæta. Nú er þeim
úthlutað til skiptis eftir atkvæðamagni og at-
kvæðahlutfalli og bannaðir fleiri en einn upp-
bótarmaður í hverju kjördæmi.
Hugmynd Gunnars er sú, að uppbótarsætum
verði eingöngu úthlutað eftir atkvæðamagni og
að leyfðir verði fleiri en einn uppbótarmaður í
hverju kjördæmi. Þetta hefði ekki áhrif á þing-
mannafjölda stjórnmálaflokkanna, en drægi
um heiming úr misréttinu milli kjördæma.
Persónukosningum má koma á með því að
leyfa kjósendum að raða frambjóðendum af
framboðslistum, þar sem nöfn frambjóðenda
koma fram í einfaldri stafrófsröð. Hlutkesti
mætti ráða, hvar í stafrófinu væri byrjað
hverju sinni.
Hugmynd þessi felur í sér, að flokkarnir
ráði nafnalista sínum, en kjósendur þeirra ráði,
hvaða nöfn þeir vilja af listanum. Þetta er
raunar sama hugmyndin og Jón Skaftason al-
þingismaður hefur lagt fram á þingi. Hún
sameinar í rauninni prófkjör og kosningar og
gerir prófkjör óþörf sem slík.
Auðvitað væri betra að ganga lengra og taka
upp írsk-ástralska kerfið, þar sem kjósendur
geta valið frambjóðendur af fleiri en einum
lista. Og auðvitað væri betra að draga enn
frekar úr misvægi atkvæðisréttar en hér hefur
verið talað um.
Ungliðasamtök Alþýðuflokks, Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks hafa sameiginlega
lagt fram ágætar tillögur í því efni. En þær
hafa í för með sér stjórnarskrárbreytingar og
verða því ekki framkvæmdar í hasti. Sem betur
fer eru til bráðabirgðalausnir.
Ný land-
búnaðarstefna
Á flestum bœndafundunum í
vetur hafa verið samþykktar
ályktanir um að bœndur semji
beint við ríkisstjórnina um sln
framleiðslu- og kjaramál. Eflaust
eru margir sem telja að eingöngu
sé um að ræða óskhyggju bænda,
að þeir álíti að ríkisstjórnin eða
fulltrúar hennar muni samþykkja
hærra afurðaverð og að ríkis-
stjórnin mundi vera ábyrgari
samningsaðili en fulltrúar neyt-
enda sem nú eiga sæti í sex-
mannanefndinni. Þeir kostnaðar-
liðir, sem augljóslega eru vantaldir
nú, fengjust auðveldlega leiðréttir
þegar farið væri að semja við
stjórnvöld. Það má vel vera að þeir
kostnaðarliðir við búreksturinn,
sem eru ekki í neinu samræmi við
staðreyndir, ■ fengjust leiðréttir,
það ér þá fyrst og fremst um fjár-
magns- og vélakostnað að ræða.
Án efa mundu fulltrúar ríkis-
stjórnarinnar fallast á sömu laun
til kvenna og karla.
Þe'tta'" er ekki aðalatriðið eða
ástæðan fyrir kröfunni um breytta
samningsaðstöðu heldur hitt að
samhliða því sem samið verði um
verðlagsgrundvöllinn, vinnslu og
dreifingarkostnað búvara, þá
verði gerður heildarsamningur við
bændasamtökin um framkvæmd
landbúnaðarstefnunnar.
í upphafi samningstímabilsins
verði gerð heildarúttekt á land-
búnaðinum og síðan ákveðið að
hverju beri að stefna. Þannig er
staðið að samningum við land-
búnaðinn viðast hvar. Við
getum tekið okkur til fyrirmyndar
þá samninga sem tryggja hag
bænda og neytenda sem best. Það
tel ég vera í Noregi en hliðstæðir
eru samningar sænskra bænda við
stjórnvöld þar í landi.
Hér á eftir mun ég skýra nánar
hvernig hugsanlega yrði samið um
kjör bænda.
Verðmæti
landbúnaðar-
framleiðslunnar
Reynt hefur verið að meta
hvernig verðmæti framleiðslunnar
skiptast milli búgreina. Eflaust
eru nokkrir óvissuþættir þvi gera
má ráð fyrir að ekki komi öll fram-
leiðslan til skila. Nautgripa- og
sauðfjárrækt gefa um 84% af
heildarverðmæti landbúnaðar-
framleiðslunnar, hrossin skila
1,5%, svín og alifuglar 7,5%, garð-
ræktin 4% og hlunnindin gefa 3%
af tekjum landbúnaðarins. Þessi
skipting, sem mun vera nokkuð
nálægt því rétta, verður lögð til
grundvallar þégar ákveða á verð á
einstökum afurðum og hvernig
tekjunum verði réttlátlegast skipt
milli framleiðenda.
Á því verðlagsári, sem hófst 1.
sept. 1977 og lýkur 31. ágúst
1978, var verðmæti landbúnaðar-
framleiðslunnar áætlað um 30
milljarðar króna. Reikna má fast-
lega með því að þessi tala eigi eftir
að hækka verulega. Miðað við
næsta verðlagsár má áætla að
heildarverðmæti framleiðslunnar
verði um 40 milljarðar króna. Sam-
kvæmt lögum er réttur landbún-
aðarins til útflutningsbóta 10% af
verðmæti framleiðslunnar.
Ef gert er ráð fyrir í upphafi
'samningstímabilsins að bændur
fái fyrir afurðirnar 40 inilljarða
króna þá munu þar af koma 4
milljarðar beint frá ríkissjóði
vegna þeirrar tryggingar sem
bændur hafa vegna umframfram-
leiðslunnar.
Auk þess má bæta við framlög-
um ríkissjóðs vegna jarðræktar og
húsagerðar í sveitum. Þannig ætti
landbúnaðurinn á næsta verðlags-
ári að fá um 42 milljarða króna.
Skipting
framleiðslunnar
í framhaldi af framanrituðu
mætti hugsa sér eftirfarandi skipt-
ingu milli búgreina á þeim 42 millj-
örðum sem framleiðendum er
ætlað aðfá.
Fyrst yrði að ákveða skiptingu á
þvi fjármagni sem fengist við sölu,
hvort sem er á innlenda markaðinn
eða til útflutnings, síðan kæmi tii
viðbótar greiðsla úr ríkissjóði sem
næmi sömu upphæð og útflutn-
ingsbótunum og öðrum framlög-
um ríkisins til landbúnaðarins.
Afurðir
Nautgripa
Sauðfjár
Hrossa
Svína- og alifugla
Garða- og gróðurhúsa
Hlunnindi
Samtals
Þegar þessi skipting væri fengin
væri eftirleikur auðveldur því
hann væri eingöngu sá að finna af-
urðaverðið og réttan vinnslu- og
dreifingarkostnað, þ.e.a.s. miðað
við þær greiðslur sem bændur
ættu að fá gegnum afurðaverðið.
Trúlega yrðu nokkrar deilur um
hvernig skipta ætti niður þessum
6.000 millj. sem kæmu frá ríkis-
sjóði. Þar koma að sjálfsögðu
margar leiðir til greina.
Hluta af upphæðinni ætti eðli-
lega að nota til að jafna aðstöðu
bænda, þá yrðu greidd svæðagjöld
á mjólk og sauðfjárafurðir. Einnig
kæmi til greina að nota hluta af
upphæðinni til að greiða niður
áburð og til lækkunar á vöruverði
innanlands. Mikilsver't er að pen-
ingunum yrði réttlátlega skipt
niður og þeir gætu stuðlað að
lækkun framleiðslukostnaðar.
Einstaka sinnum þyrfti að grípa
til tímabundinna aðgerða til að
hafa áhrif á framboð á ákveðnum
afurðum. Þá má benda á að miðað
við rikjandi markaðsaðstæður
væri ákjósanlegt að draga . úr
mjólkurframleiðslunni og auka
framboð á nautgripakjöti.
Með því að greiða bændum all-
verulega uppbót á þær kýr sem
slátrað yrði, t.d. næstu 4 vikur,
Ekki misskilningur
heldur staðreyndir
Senn líður að þvi að Hitaveita
Suðurnesja fari að ylja íbúum á
Suðurnesjum. En vegna ummæia
sveitarstjóra Miðneshrepps í einu
dagblaðanna 1 nóv. sl., þess efnis
að ágreiningur um sölufyrirkomu-
lag vatnsins frá Hitaveitu Suður-
nesja væri af misskilningi sprott-
inn og að mestu hljóðnaður,
finnst mér ástæða til að ýta við
ráðamönnum Hitaveitu Suður-
nesja og rifja upp ýmis atriði úr
sögu þessa máls.
Fyrst vil ég vekja athygli á því
að ákveðið hefur verið að hækka
inntökugjöld Hitaveitu Suður-
nesja um 34%. Þetta er í sjálfu sér
ekkert óeðlilegt miðað við verð-
bólgu og annað verðlag en vegna
þeirra staðreynda að svo til öll til-
boð í verk, sem Hitaveita Suður-
nesja hefur boðið út, hafa verið
töluvert undir kostnaðaráætlun
og að slikur hagnaður ætti að sögn
ráðamanna Hitaveitu Suðurnesja
að koma neytendum til góða
kemur 34% hækkun dálítið ein-
kennilega fyrir sjónir. Það gæti
líka verið vert íhugunarefni
hvernig standi á þeim mikla mis-
mun á kostnaðarútreikningi sem
er á reikningi verkfræðinga Hita-
veitu Suðurnesja og þeirra sem
bjóða í verkin þar sem tilboð eru
nú oftast hærri en kostnaðaráætl-
anir. Gæti verið að verkfræðingar
Hitaveitu Suðumesja hefðu mis-
stigið sig í öðrum útreikningi sem
þeir hafa látið frá sér fara? Á ég
þar við útreikning á samanburði á
sölu vatns gegnum hemil eða
mæli.
Ég ætla nú að víkja að þeirri
kenningu verkfræðinga Hitaveitu
Suðuí-nesja að vatn sparist með
notkun hemla. Þetta er fáránleg
fullyrðing þar sem notandinn
kaupir einungis það vatnsmagn
sem hann notar ef notaður er
mælir, en ef notaður er hemill þarf
að kaupa miklu meira magn. Enda
hefur einn verkfræðinga Fjarhit-
unar sagt að meðalnotkun húss
með mæli sé 500-600 tonn á ári en
hús sem hefur hemil notar 1600-
1800 tonn á ári (3 mínútulítrar á
mánuði gera 1580 tonn á ári). Er
þetta sparnaður? Um þann
spamað sem er við að nota mæli
fremur en hemil hef ég margrætt
og fer ekki út í það. En fróðlegt
væri að fá svar við því hjá Olafi G.
Einarssyni, þingmanni og varafor-
manni Hitaveitu Suðurnesja,
hvernig standi á því að mælakerfi
sé heppilegra fyrir sveitunga hans
I Garðabæ ef hemlakerfi bjóði upp
á jafnmikil þægindi og ’sparnað
fyrir Suðurnesjamenn og stjórn
Hitaveitu Suðurnesja heldur fram.
Ég vil ennfremur minna á viðtal í
dagblaði í sumar við hitaveitu-
stjóra í Reykjavik þar sem hann
heldur því fram að Garðbæingar
græði heil ósköp á hemlakerfinu.
En hvað með Reykvíkinga, þeir
hljóta að tapa ósköpum? Mikið
skelfing hefur hitaveitustjórnin
farið illa með sína samborgara.
Eftir þessum ummælum hita-
veitustjóra Reykjavíkur verður
ekki annað séð en hann sé hlynnt-
ur hemlakerfum á hitaveitum. Því
er ástæða til að spyrja; Hvers
vegna eru ekki settir hemlar í
nýju hverfin í Reykjavík, Kópa-
vogi og Hafnarfirði og af hverju er
verið að breyta yfir í mælakerfi í
Garðabæ? Er það kannski vegna
þess að samanburður á hitunar-
kostnaði innan Hitaveitu Reykja-
víkur á mæla- og hemlakerfi sýnir