Dagblaðið - 22.04.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 22. APRÍL 1978.
notkunar almenningsfarartækja og
koma að mestu í veg fyrir notkun
einkabila í miðborgum. Þá verður að
stuðla að baettri nýtingu eldsneytis og
að flutningar á lengri leiðum fari
fremur fram með lestum en flutninga-
bifreiðum.
í nefndarálitinu kom einnig fram að
naer helmingur orkunotkunar fer I
húshitun, þannig að á þvi sviði verður
að koma til verulegur sparnaður.
VandamáL vegna
kjarnorkuveranna
má leysa
Orkunefndin upplýsti að enn
vantaði fullkomnar upplýsingar um þá
áhættu sem fólgin væri i þeim sex
kjarnorkuverum, sem nú þegar eru i
notkun I Sviþjóð og framleiða 25% af
þeirri orku, sem fer til rafmagnsfram-
leiðslu I landinu, og þeirra fimm
kjarnorkuvera, sem nú eru I byggingu.
„En rannsóknir sem gerðar hafa
verið i Sviþjóð og annars staðar benda
til þess að þau vandamál vegna kjarn-
orkuvera séu leysanleg. Þau vanda-
mál eru þekkt I Svíþjóð, en eru þó
minni þar en viða annars staðar,”
sagði I áliti nefndarinnar.
Allar áætlanir sem nefndin lagöi til
að kannaðar yrðu um orkufram-
leiðslu á næsta áratug krefjast
mikillar fjárfestingar. í áliti nefnd-
arinnar sagði að ónýting þeirrar
milljarðafjárfestingar, sem þegar hefur
verið lögð i kjarnorkuver, hefði mikla
fórn i för með sér fyrir þjóðina og
efnahagur landsins fengi stóran
skell.
Álit orkunefndarinnar er að stjórn-
völdættuhvorkiaðhætta viðnýtingu
kjarnorkuvera, né auka fjölda þeirra
að verulegu marki í náinni framtið.
Halda ætti öllum möguleikum opnum
varðandi orkuöflun i framtiðinni. Án
þess að nefna ákveðna æskilega tölu
kjarnorkuvera, sem Sviar skyldu
byggja, sagði nefndin að skynsamlegt
væri að fullgera þau kjarnorkuver,
sem þegar hefði verið hafin bygging á.
Viðbótaráhætta vegna þeirra væri
teljandi litil, en ákvörðun um frekari
kjarnorkuframkvæmdir skyldi siðan
biða betri tima.
Skapar e.t.v. hættu
fyrir komandi
kynslóðir
Er Thorbjörn Falldin forsætis-
ráðherra var spurður álits á nefndar-
álitinu, sagði hann að erfitt væri að
átta sig á því hvaða stefnu meirihluti
nefndarinnar vildi fylgja i framtiðar
orkumálum Sviþjóðar. „Nefndin leiðir
hjá sér margar af þeim ákvörðunum,
sem þarf að taka, ef byggja skal á
kjarnorkuverum til orkuframleiðslu."
Þegar ráðherrann var spurður álits á
þeirri fullyrðingu nefndarinnar að ef
hætt yrði við nýtingu kjarnorkuvera
myndi það skaða efnahag Svíþjóðar
verulega, þá sagði hann að það myndi
valda mesium skaða ef fjármagn yrði
bundið i kjarnorkuverum, sem síðar
reyndust vera óörugg fyrir okkurog
komandi kynslóðir. „Því fleiri
milljarða, sem við festum i slikum
framkvæmdum, þcim mun færri
höfuni við til þess að nota til
orkuöflunará annan hátt.”
Nýlegar kannanir i Svíþjóð benda
til þess að andsiæðingum notkunar
kjarnorkunnar fari fækkandi og Stafar
það vænianlega af efnahagsörðug-
leikum þjóðarinnar. Fólk gerir sér
grein fyrir því að iðnaðurinn verður að
hafa nægjanlega orku á viðráðan-
legum kjörum, ef takast á að ná fyrri
lifskjörum i landinu, en efnahags-
ástand hefur ekki verið verra í Sviþjóð
en nú frá því á fjórða áratugnum.
" ' .................'
.............................. ...........................
Fæðingarorlof ogatvinnuleysisbætun
HVER ER RETTUR MNN?
Fyrir röskú ári urðu allmiklar um-
ræður og blaðaskrif um rétt félaga í
verkalýðsfélögum til fæðingarorlofs úr
Atvinnuleysistryggingasjóði og um
hámarkstekjur maka er fylgja rétti til
atvinnuleysisbóta og fylgdu fyrst rétt
til fæðingarorlofs úr þeim sjóði.
Í grein sem ég skrifaði I Dagblaðið
28. mars 1977 rakti ég gang þessa máls
og sýndi fram á, hversu óréttlátt það
væri að aðskilja réttinn til atvinnu-
leysisbóta og fæðingarorlofs með
þvi að hafa réttinn til atvinnuleysis-
bóta bundinn við hámarkstekjur
maka, en þá var um það ræiu að fella
niður ákvæðið um hámarkstekjur
maka varðandi rétt til fæðingarorlofs
en halda ákvæðinu um hámarkstekjur
maka við úrskurð atvinnuleysisbóta,
þannig að sama konan hefði i öðru
tilfellinu rétt til fæðingarorlofs, en í
• hinu tilfellinu ekki til atvinnu-
leysisbóta vegna sömu tekna maka.
Hvortveggja bætur greiddar úr sama
sjóði út á sömu vinnuskyldu. Taldi ég
þá, og tel enn, að afnema eigi ákvæðið
um hámarkstekjur maka við úthlutun
bóta úr sjóðnum. Ég ætla ekki nú að
endurtaka það sem ég sagði þá, þó það
sé enn i fullu gildi en gera litillega
grein fyrir þeirri meðferð er málið
fékk.
Miðaldasjónarmiði
viðhaldið
Þegar mál þetta kom inn á hið háa
Alþingi reyndist þar vera ein kona, er
ekki felldi sig við, að gerður væri mis-
munur á þvi hvort um atvinnuleysis-
bætur eða fæðingarorlof væri að
ræða, og vildi að konur sem hafa lagt
það á sig að vinna t.d. að framleiðslu-
störfum i 1032 dagvinnustundir á sl.
12 mánuðum nytu sama réttar hvað
bætur úr sjóðnum snertir, hvort sem
um atvinnuleysisbætur eða fæðingar-
orlof væri að ræða, sem sagt afnema
ákvæðið um hámarkstekjur maka.
Hinir 59 „starfskraftar” Alþingis
treystust ekki til svo róttækra breyt-
inga og vildu viðhalda gamla miðalda
sjónarmiðinu um framfærsluskyldu
maka, þrátt fyrir það að þessi sjóður
— Atvinnuleysistryggingasjóður — sé
fyrst og fremst eign meðlima verka-
lýðsfélaganna. Settur upphaflega þeim
til tryggingar, og sjóðurinn myndast af
framlögum vegna veru þeirra i við-
komandi stéttarfélagi, þannig að
tekjur sjóðsins eru meira og minna
launatengdar meðlimum verkalýðs-
félaganna.
Þessari umræðu lauk með þvi að
hið háa Alþingi setti lög nr. 28 „um
breytingu á lögum nr. 56 27. mai
1975, um breyvingu á lögum um at-
vinnuleysistryggingar, nr. 57 27. april
1973 (fæðingarorlof)” en aðalinntak
laga þessara er þannig:
1. gr.
Aftan við I. gr. laganna komi nýr
málsliður, svohljóðandi: Ákvæði i 16.
gr. g. 1. málsgrein og i 18. gr, 2. máls-
grein skulu ekki skerða bótarétt I for-
föllum vegna barnsburðar.
2. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi. Ákvæði
til bráðabirgða. Ákvæði I. greinarskal
gilda frá gildistöku laga nr. 56 1975.
Fyrir 1. janúar 1978 skal ríkisstjórnin
láta kanna á hvern hátt megi veita öll-
um konum i landinu sambærilegt fæð-
ingarorlof og tryggja tekjustofn í þvi
skyni. Niðurstöður þessarar könnunar
skal leggja fyrir Alþingi.
Þar með var Alþingi búið að tjá hug
sinn I þessu máli með því að setja
græna bót á græna bót sem fyrir var
og nú töldu þingmenn sig geta Iitið
með sigurbros á vör framan i verka-
konur og sagt: „Nú megið þið, konur
góðar, fá fæðingarorlof úr ykkar eigin
Kjallarinn
Hallgrímur
Vilhjálmsson
sjóði, en ef þið verðið atvinnulausar
fáið þið ekki bætur úr sjóðnum vegna
tekna barnsföðurins, eiginmanns ykk-
ar.”
Hvað hefur gerst?
Eftirtektarvert er að alltaf er bætt
við „Ákvæði til bráðabirgða” um
könnun á þvi hvernig sé hægt að veita
öllum konum sambærilegt fæðingaror-
lof. 1 lögunum 1975 á þessari könnun
að hafa lokið fyrir 1. jan. 1976, og í
lögunum 1977 á henni að vera lokið
fyrir I. janúar 1978. Ekkert virðist
hafa gerst I þessum málum svo greint
verði. Er nú ekki kominn tími til fyrir
konur að ganga eftir þvi hvað þessi
könnun hefur leitt I Ijós, hafi hún átt
sér stað, áður en þær velja sér nýja
„starfskrafta" til setu á Alþingi.
Misrétti það sem nú gildir um at-
vinnuleysisbætur og fæðingarorlof úr
sama sjóði, er óþolandi eins og áður
hefur verið rakið.
Finna verður sem fyrsl grundvöll til
þess að öllum konum sé tryggt
fæðingarorlof i 90 daga. Ástæðulaust
virðist þó, að reikna það út I vinnudög-
um eins og nú er gert við fæðingaror-
lof úr Atvinnuleysistryggingasjóði
(það er 5 d. vinnuviku). Með þeim
hætti tekur greiðslan yfir um 120 daga
og er alveg ástæðulaust að halda
konum frá vinnu svo langan tíma. Það
vi.ðist bæði skaði fyrir konuna, vinnu-
veitanda og aivinnulifið í heild, að
hún sé svo lengi frá störfum sé starfs-
þrek hennar óskert, sé svo ekki, fær
hún sína sjúkradagpeninga.
Tækifæri
Því er vakin athygli á þessum mál-
um nú að framundan virðist vera
tækifæri fyrir konur, að þoka þessu til
réttrar áttar og verður því tæpast
trúað, að óreyndu, að þær notfæri sér
ekki þá möguleika sem gefast á þessu
vori til þess að knýja á um fullan rétt á
bótum úr sinum eigin sjóði.
Það mun vera einstætt I félagsmála-
löggjöf hér á landi að þeir sem mynda
sjóð, með veru sinni i.d. i verkalýðs-
félögum, vinnuframlagi sinu og ið-
gjöldum á margvíslegan hátt, skuli
ekki njóta jafnra réttinda úr sjóðnum
vegna annars aðila sem i mörgum til-
fellum er ekki I sjóðnum.
Nú er öld jafnréttis i orði og verki
og hefursumum fundist það jafnréttis-
tal ganga einum of langt i hégómleg-
um formsatriðum, t.d. varðandi aug-
lýsingar á stöðuin o.fl. Væri ekki nær
að snúa sér að raunhæfari verkefnum
þvi af nægu cr að taka og fyrir öllu
jafnréiti og réltlæli þarf að berjast.
Hallgriniur Vilhjálmsson
tvyggingafulltrúi
Akureyri
Við og við hefir selveiði, borið á
góma á undanfömum missirum. Efst
hefir borið ádeilur á kópadráp við Ný-
fundnaland og ótrúlegar sögur þaðan,
sögur sem gætu vel verið lygaupp-
spuni. Þarna hafa áttst við „græn-
friðar”fólk, einhverskonar dýravernd-
unarfélag, og veiðimenn.
Nú skortir mig þekkingu lil að
dæma um veiðar þessar, hvort þær
ógna selastofninum þarna. En þegar
kópaveiði sú sem stunduð er hér við
land er lögð þarna að jöfnu, gegnir
öðru máli. Ég er uppalinn við selveiði
eins og hún gerist við Breiðafjörð. Mér
hefir þótt rætt af helst til miklum
ókunnugleika og haldið fram ansi
fáránlegum kenningum. Muni ég rétt,
kom fram krafa um það á „degi dýr-
anna” sl. haust, að skjóta kópana séu
þeir veiddir. 1 Dagblaðinu 11. april eru
ummæli sem helst verður að skilja á
likan veg. — Áður en lengra er haldið,
mótmæli ég þeirri einstöku smekk-
leysu að setja þar undir einn hatt
kópáveiði og hungurmorð á hundum,
athæfi sem augljóslega er refsivert og
útheimtir hclst geðrannsókn. — Þessi
höfundur I Dagblaðinu gerir sér litið
fyrir og ógnar islenskum hlunninda-
bændum með „grænfriðar"flokkum til
að koma i veg fyrir kópaveiði. Fá-
fróður er hann viti hann ekki að viður-
eignimar við strendur Kanada eru
búnar að eyðileggja vorkópaskinna-
markaðinn fyrir okkur. Hann getur
þvi setið sjálfur að þessum pelsklæddu
kvikmyndadísum sem láta Ijósmynda
sig hjá (dýragarðs)-kópum einhvers-
staðar.
Nú lítur helst út fyrir að kópaskinn
seljist ekki. Væntanlega ferst selveiði
að mestu fyrir meðan svo er. Hver veit
nema minkaskinn hækki þá I verði?
Svo kemur sjálfsagt næst að mótmæl-
um gegn frelsissviptingu minkanna og
minkabúskapur verður lagður i rúst af
fólki með frelsishugsjón minka fyrir
Ijósá sálarperunni.
Það er dagsatt að vorkópar eru
veiddir í net. Selaböndin eru lögð við
sker um það leyti sem kóparnir eru
orðnir sjálfbjarga, þ.e. undir það að
urturnar bita þá undan sér. Þeir koma
helst í netin um fjöru og flækja sig I
þau. Útdílinn og steinarnir halda net-
unum niðri og þegar fellur að, kafna
kóparnir auðvitað, drukkna, sætur er
sjódauðinn, segir máltækið. Komi
kópur i á útfalli, kemur fyrir að hann
er lifandi i netinu þegar að er komið og
er þá roiaöur. Þetta eru staðreyndirn-
ar um kópaveiði, a.m.k. annarsstaðar
en á söndunum sunnanlands.
Stundum taka urturnar nærri sér missi
kópanna. Mér dettur ekki I hug að
bera á móti því. Oft verður urtanna
ekki vart, enda margir kópar undan-
villtir eða urturnar hafa bitið þá frá
sér.
Netaveiðin hefir ekki virst raska
jafnvægi selastofnsins. Aðrar ástæður
hafa fækkað sel stundum stórkostlega.
Það er illhveli sem hefir klippt kópana
I sundur. Benda líkur til að bæði hafi
illhvelin drepið alla kópa sem ekki fóru
I netin og fælt fullorðna selinn I burtu.
Netalagnir virðast ekki fæla seli í
burtu að ráði. Og alltaf sleppa margir
kópar frá netum. Lítið veiðist I álands-
Kjallarinn
JátvarðurJökull
Júlíusson
vindi og lika litið I lognum og stór er
sjórinn og víöur og litið fer fyrir þess-
um fárra faðma netstúfum á einstöku
stöðum.
Annað hefir reynst selveiði
hættulegra en nokkuð annað. Það eru
skot i selalögnum. Ekki er furða þó
mann reki I rogastans, að „dýravernd-
arar" skuli vilja bana selum með
skotum og mæla þeirri veiðiaðferð bót.
Sannleikurinn er sá, að ekkert vekur
selnum meiri skelfingu en skotadrápið.
Ég þekki þess örugg dæmi, að það tók
heila öld að seiur settist á ný að I lögn-
um i landi jarðar þar sem veitt var
með skotum. Líka eru til nýleg dæmi
um að selur hafi alveg lagst frá þar
sem borið var við að skjóta I lögnum.
Fjarlæg framtið ein getur gefið svör
við þvi hvenær selur kemur þangað að
nýju.
Þetta má fólk gjarnan vita, svo það
flaski siður á þvi að leggja trúnað á
fávislegar kenningar sem eru i sáralitlu
samræmi við veruleikann. — Svona
uppþot móti selveiði hér á landi, eins
og umrædd Dagblaðsgrein 11. april,
virðast mér lærdómsrík dæmi um nú-
lima fjölmiðlageggjun. Einhver end-
emisdella brýst út i annarri heimsálfu.
Um leið er rokið upp hér með það
sama. Hér er hótað aðför gegn lifn-
aðarháttum þessarar þjóðar, háttum
sem haldist hafa hver veit hvað
margar aldir og sýnt sig að brjóta ekki
i bága við lögmál lifs og dauöa. þvert á
móti. 1 þeim Breiöafjarðareyjum sem
ég hefi gleggstar spurnir af, hefir vor-
kópaveiðin aukist svo um munar, svo
lugum skiptir, frá þvi sem var fyrir
12—15 árum. Samt hefir verið lagt
fyrir selinn á hverju vori.
Hvað mætti ekki lika segja um
Grænlendinga? Lifað hafa þeir á sel
um ótaldar árþúsundir og ekki hefir
jafnvægi lífsins raskast að heldur. Mér
er óhætt að segja að það situr ekki á
Faxaflóamönnum að kenna Breiðfirð-
ingum að umgangast seli. Hitt væri
sönnu nær, að þeir gætu af Breið-
firðingum lært. Þá yrði ekki til fram-
búðar sú dauðaauðn sem oröin er þar
scm skotóðir skálkar leika ætið lausum
hala, eins og í nánd Reykjavíkur.
Játvarður Jökull Júlíusson
bóndi