Dagblaðið - 25.09.1978, Side 11

DAGBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 25. SEPTEMBER 1978. ________________________________________________________11
samninga við tilheyrandi sovésk sam-
tök. Fulltrúar okkar heimsækja
Moskvu oft og fram til þessa hefur
þessi starfsemi borið góðan árangur.
En starfsemi banka okkar verður stöð-
ugt víðtækari og þörfin fyrir tíðari
sambönd við sovéska kaupsýslumenn
og samtök fer vaxandi. Þess vegna er
stofnun fasts útibús Skandinaviska
Enskilda Banken í Moskvu mjög tíma-
bær. Við höfum fengið leyfi sovéska
ríkisbankans til þess að starfsbræður
okkar við Finnlandsbanka megi fara
með umboð fyrir okkur hér, og fyrsti
fulltrúi okkar hér verður Penttis
Nares.
Starfsemi útibús okkar mun beinast
að þróun samskipta okkar við sovéska
ríkisbankann og aðra sovéska banka,
og að sjálfsögðu við ýmis utanrikisvið-
skiptasamtök. Fulltrúi okkar mun
veita skjólstæðingum bankans nauð-
synlega aðstoð í sambandi við við-
ræður um lán og mun starfa sem sér;
fræðingur á sviði greiðslu og fjár-
mögnunar. Almennt mun útibú okkar
vera fært um að þróa viðskiptasam-
bönd Sovétrikjanna og Sviþjóðar og
við erum þess fullvissir að þessi starf-
semi verður ekki aðeins gagnleg fyrir
sænska heldur og sovéska viðskipta-
vini okkar.
Viðskipti Svíþjóðar og Sovétrikj-
anna fara stöðugt vaxandi eins og sjá
má af tölfræðilegum upplýsingum
varðandi síðasta áratug. En á döfinni
eru ný viðfangsefni sem enn eru ekki
komin á þá skrá, t.d. bygging stórs hót-
els i Leningrad sem fyrirtækið
Skánska Sementgyteriet annast og
banki okkar fjármagnar. Sænsk fyrir-
tæki taka einnig þátt í framkvæmd
margra sovéskra verkefna sem fjár-
mögnuð eru af okkar banka. Karlstads
Mekaniska Werkstád, sem sérhæft er í
framleiðslu pappírsgerðarvéla og
tækja, hefur smiðað vélar fyrir hina
risastóru Ust Ilim sögunarverksmiðju.
Þessi viðskipti voru einnig fjármögnuð
af okkar banka. Fyrirtækið Svenska
Flektfabriken var eina fyrirtækið utan
Bandaríkjanna sem framleiddi vélar
fyrir Kama-verksmiðjuna. Bankinn
okkar annaðist einnig fjármögnun
þeirra viðskipta.
Nýlega voru gerðir samningar um
stórviðskipti fyrirtækisins Atlas
Konke með bortæki, en það er gamal-
gróinn seijandi slíkra tækja til Sovét-
rikjanna. Ennfremur voru gerðir
samningar um sölu málmsuðutækja til
Sovétrikjanna frá ESAB-fyrirtækinu i
Gautaborg.
Sovésk-sænsk viðskipti verða æ
mikilvægari fyrir sænskt efnahagslíf.
Ég er þess fullviss að starfsemi útibús
okkar í Moskvu mun marka mikilvægt
skref í þróun viðskipta milli landa okk-
ar.
SPURNINGAR UM
SÆDÝRASAFNIÐ
Á árinu 1968 var stofnað, af nokkr-
um áhugamönnum, svokallað Sædýra-
safn og þvi valinn staður fyrir sunnan
Hafnarfjörð.
Ef trúa má opinberum skýrslu-
gerðum um þennan stað og alla að-
stöðu dýranna þar, þá er hér um að
ræða einhvern þann ömurlegasta
geymslustað, sem um er að ræða á Is-
landi i dag.
Árið 1971 var sett reglugerð af
Menntamálaráðuneytinu um meðferð
dýra í dýragörðum og sýningar á dýr-
um.
Fólk, sem hefur heimsótt þennan
stað, sem og erlendir dýralífsfræðing-
ar, sem ég hef haft tækifæri til þess að
ræða við, hafa lýst furðu sinni á að
leyfilegt skuli vera að starfrækja slíka
stofnun með þvi sniði sem raun ber
vitni, og þar sem, að þvi er virðist, öll
ákvæði og reglur um slíka starfsemi
eru meira eða minna þverbrotin.
Ég mun þvi hér leggja fram nokkrar
spurningar til Menntamálaráðuneytis-
ins, yfirdýralæknis og dýraverndar-
nefndar, sem ég tel að þessum aðilum
beri skylda til að svara, bæði mér og
öllum almenningi.
Til Menntamála-
ráðuneytisins
Er það rétt sem ég hef fregnað gegn-
um ákveðna aðila að Sædýrasafnið
starfi án starfsleyfis, og er viðkomandi
fyrirtæki skráð, og þá hjá hvaða aðila
og með hverjum hætti?
Fyrirtæki þetta var ekki skráð hjá
réttum aðilum í nóvember 1976. sam-
kvæmt skýrslu Heilbrigðiseftirlits rik-
isins 1.11.’76.
Hvað hefur ráðuneytið gert til þess
að tryggja það að reglugerð um dýra-
garða og sýningar á dýrum 67/1971 sé
fylgt, þá sérstaklega varðandi 4. gr.
um sérmenntað starfslið, 5. gr. um
fóðrun og hreinlæti, meindýravarnir
oggirðingar?
Hvenær hefur ráðuneytið siðast
fengið skýrslu frá lögreglustjóra, eftir
eftirlitsferð að óvörum, sbr. 7. gr.
reglugerðarinnar?
Hvaða eftirlit hefur ráðuneytið látið
fara fram með búrum og girðingum.
Kjallarinn
BorgþórS.
Kjæmested
sbr. 10. gr., eftir að hafa fengið í hend-
urnar skýrslu Heilbrigðiseftirlits rikis-
ins, enþarsegirm.a.:
„Sýningarsvæðið er illa girt og
heldur ekki skepnum né börnum." og
enn segir um isbjarnarþró: „Steyptur
veggur eða girðing er þar sem áhcrf-
endum er ætlað að standa. Þessi
veggur er of lágur og geta börn hæg-
lega klifrað yfir hann eða dottið niður
yfir hann og er engin varnarhlíf innan
við þennan lága vegg. Girðing er að
öðru leyti kringum þróarsvæðið úr
plasti og allt of lág og veikbyggð. Sáust
merki þess að yfir hana og í gegnum
hana hafði verið farið og er þá komið
inn á óvarðar brúnir ísbjarnargryfj-
unnar."
Niðurstaða Heilbrigðiseftirlitsins er
eftirfarandi:
„Niðurstaða þessarar skoðunarferð-
ar er i megindráttum sú að heilbrigðis-
og öryggismál við Sædýrasafnið séu i
megnasta ólestri og í litlu samræmi við
reglugerð nr. 67/1971, enda ekki til
.starfsleyfi fyrir stofnunina" (leturbr.
mín).
Heilbrigðiseftirlit ríkisins visaði
þessu máli til sýslumannsembættisins í
Kjósarsýslu — bæjarfógetaembættis-
ins i Hafnarfirði, en þaðan hefur
greinilega ekki heyrst hósti né stuna,
þvi enn starfar safnið í „megnasta
ólestri” og án starfsleyfis, eftir því sem
mér er best kunnugt um.
Til dýraverndar-
nefndar
I bréfi Dýraverndarnefndar dags.
23.2.1977 til Menntamálaráðuneytis-
ins segir eftirfarandi: „Þá vill dýra-
verndarnefnd leggja á það áherslu að
einungis verði valin til sýningar i safn-
ið fuglar, dýr og fiskar sem hægt er að
láta liða sæmilega vel við veðurfar og
aðstæður hér á landi, en forðast verði
að taka I safnið viðkvæm dýr af suð-
lægum slóðum, sem erfitt og vanda-
samt er að ala hér á landi”. (leturbr.
mín).
Hefur þessum „áherslum" dýra-
verndarnefndar verið fylgt og eru
kengúrur harðgerð dýr fyrir isl. að-
stæður?
Hvert verður álit dýraverndar-
nefndar gagnvart þessari stofnun í
framtíðinni, ef sýnt og sannað verður
að „áherslur" nefndarinnar eru ger-
samlega virtar að vettugi?
1 bréfi sínu frá 3. feb. 1978 fellst
dýraverndarnefnd á framlengingu
starfsleyfis fyrir safnið til I. ágúst
1978, en segir ennfremur:
„Er þetta gert i trausti þess að þeim
fjármunum, sem Sædýrasafninu hafa
áskotnast verði veitt til endurbóta
fyrst og fremst, svo sem stjórnvöld
munu hafa ætlast til þegar safninu var
veitt fyrirgreiðsla um veiðiheimild og
sölu á háhyrningum.
Takist hinsvegar ekki með þessum
viðbótarfresti að koma Sædýrasafninu
í viðunandi horf, mun dýraverndar-
nefnd ekki sjá sér fært að mæla með
því að starfseminni verði haldið
áfram.” (leturbr. mín).
Hvaðá nefndin við með „viðunandi
horf’ og hefur nefndin nú þegar mælt
með endurnýjuðu starfsleyfi til handa
safninu?
Þess má geta hér að í Farmilie
Journal nr. 12 1978 birtist grein „Is-
land rundt með Mielche”, og þar getur
að lesaeftirfarandi:
„Þar i nánd (Hafnarfjörð) liggur
nokkurskonar dýragarður, en hann er
svo lítilfjörlegur að það er ekki annað
hægt en að finna til með eigendum
hans ogdýrunum”.
Að lokum, hvað hefur Samband ís-
lenskra dýraverndunarfélaga gert til
þess að bæta úr þessu rikjandi ástandi?
1 trausti þess að viðkomandi aðilar
sjái sóma sinn í þvi að veita greið svör
við þessum spurningum læt ég hér
staðar numið að sinni, en það er ekki
deginum seinna aö vænta þess að úr
[ressu verði bætt, eða staðurinn lagður
niður, enda orðin landi og þjóð til há-
borinnar skammar bæði heima og er-
lendis fyrir illa meðferð dýra. Hve
lengi liðist íslenskum bónda að fara
svona með skepnur sínar?
Borgþór S. Kjærnested
fféttastjóri
vald, því að svo illa hefur verið haldið
á húsnæðismálunum að ætla má að
ráðamönnum hafi ekki verið Ijóst að
hér er um eina af frumþörfum
mannsinsað tefla.
Verðbólgan
Hvernig fara menn svo að þvi að
fullnægja þessu sem sálfræðingurinn
nefnir eina af frumþörfum mannsins?
Er leitað er svara við þeirri spurningu,
verður sérstaða tslendinga í hópi vest-
rænna þjóða Ijós. Sökum hinnar gífur-
legu verðbólgu á íslandi er mönnum
gert að greiða niður húsnæði sitt á
mun skemmri tíma en í nágrannalönd-
unum, og lánin eru fyrst og fremst
mun lægri. En eins og alls staðar þar
sem slik verðbólga geisar þá brenglast
allt verðmætaskyn og annarleg sjónar-
mið ráðaríkjum.
Þannig er sú skoðun mjög ráðandi
hér á landi, að ef verðbólgunnar nyti
ekki við til að gera skuldirnar vegna
öflunar húsnæðisins að engu á nokkr-
um árum, þá væri nánast ógjörningur
að eignast þak yfir höfuðið. „Það er
alltaf hagstætt að kaupa á íslandi.”
Þessi setning, sem ég heyrði nýlega,
gæti staðið sem samnefnari yftr þann
hugsunarhátt, sem er rikjandi í verð-
bólguþjóðfélaginu. En mönnum sést
jafnframt yfir, hversu miklu auðveld-
ara væri að kaupa, eignast húsnæði ef
verðbólgan kæmi ekki til. Nægir að
benda á nágrannalöndin í því sam-
bandi þar sem húsnæðislán nægja oft
á tiðum fyrir 70—80% af kostnaði við
íbúðarkaup eða -byggingu.
Eins og húsnæðismálum er komið í
dag og einkum þó peningamálum má
það Ijóst vera, að það er engan veginn
auðvelt fyrir hinn venjulega þjóð-
félagsþegn að eignast húsnæði og
sumir verða að teljast fyrirfram dauða-
dæmdir í þeim slag. Það kostar fórnir,
geysilegt erfiði og mikla yfirvinnu að
komast yfir húsnæði. Eru þess mörg
dæmi að menn hafi fórnað andlegri
heilsu sinni í þessari baráttu og heytzt
Kjallarinn
GunnlaugurA.
Jónsson
hefur að ákveðin geðdeild hér í borg
hafi jafnvel verið kennd við mesta
byggingahverfið í borginni þar sem
hún hafi einkum verið skipuð ungu
fólki er farið hafi „yfirum" við að full-
nægja frumþörfinni.
Það er því e.t.v. ekki svo undarlegt,
að þær raddir séu farnar að heyrast
sem neita að taka þátt í þessum slag,
vilja fremur sætta sig við að vera leigj-
endur alla ævi en að fábra þær fórnir
sem húsbyggjandinn verður oft á
tíðum að færa. Þannig hafa málefni
leigjenda komist i sviðsljósið.
Fjölskyldan
Þær fórnir sem færa verður snerta
ekki hvað sízt fjölskylduna, og var þó
ekkert á hana bætandi svo mjög sem
sú stofnun heíur átt í vök að verjast.
Sumir vilja taka svo djúpt í árinni að
segja að í mörgum tilfellum sé fjöl-
skyldan ekki annað en samfélag um
kvöldverð og næturstað.
Það er alkunna, hversu mjög hefur
gengiðá hlutverk hinnar islenzku fjöl-
skyldu síðustu áratugina. Islenzk þjóð
hefur á þessari öld gengið í gegnum
þjóðlifsbreytingar, sem aðrar þjóðir
höfðu mun lengri tíma til að laga sig
að. Dr. Björn Björnsson hefur manna
best gert þessu efni skil. Hann bendir á
þá röskun sem orðið hefur á hlutverki
fjölskyldunnar. Frá því að vera i senn
mikilvæg framleiðslueining og neyzlu-
eining i bændasamfélagi verður fjöl-
skyldan í borgarsamfélaginu nær ein-
göngu neyzlueining. Minnir dr. Björn
á þær breytingarsem orðið hafa á upp-
eldishlutverki fjölskyldunnar. Ábyrgð
á uppeldi bamanna er i síauknum
mæli falin uppeldisstofnunum, skólum
og barnaheimilum. Alveg það sama á
við um verndarhlutverk fjölskyldunn-
ar, hlutverk hennar á vettvangi
hvíldar og upplyftingar og síðast en
ekki sízt trúarlegt, hlutverk hennar.
Þannig má Ijóst vera, að hjónabandið
er ekki ofið úr nándar nærri eins mörg-
um þráðum og fyrr. Það þarf því eng-
um að koma á óvart þegar opinberar
skýrslur sýna, að hjónaskilnuðum
hefur fjölgað gífurlega á síðustu árum.
Á tuttugu ára timabili (1951 — 1955 til
1973) tvöfaldaðist hlutfallstala lög-
skilnaða hérá landi.
Ekki var ætlunin að fjalla hér um
orsakir þeirrar miklu fjölgunar hjóna-
skilnaða sem átt hefur sér stað en það
liggur næst beint við að skoða þessa
fjölgun i Ijósi þeirra breytinga á félags-
legri stöðu fjölskyldunnar sem áður er
vikiðað.
Sú streita sem fylgir húsnæðiskaup-
um og -byggingum hér á landi verður
svo ekki til að hjálpa upp á sakirnar.
Óheyrileg yfirvinna beggja hjóna til að
greiða fyrir húsnæðið dregur enn úr
þeim litla tíma sem fjölskyldan hefur
til samverustunda.
Orðin tóm?
Þess vegna ber að fagna því sem
segir í samstarfsyfirlýsingu rikis-
stjórnarflokkanna þriggja, að stefnt
verði að því að hækka húsnæðislán og
létta fjármagnsbyrði með lengingu
lánstima.
Því er þó ekki að leyna, að orðalagið
„stefnt verði að" fyllir menn efasemd-
um um að þessi fagri ásetningur verði
nokkurn tima annaðen orðin tóm.
Það voru ekki sizt alþýðuflokks-
menn sem héldu þessum málaflokki á
lofti fyrir kosningar og Magnús
Magnússon nýskipaður félagsmálaráð-
herra skrifaði fyrir skömmu ágæta
grein um húsnæðismál, sem sýndi að
honum var vandinn Ijós.
Alþýðuflokksmenn hafa mikið
gagnrýnt hræsnina og óheilindin i
stjórnmálabaráttunni. Nú gefst þeim
tækifæri til að standa við sin kosninga-
loforð og ekki sízt varðandi húsnæðis-
málin. Á þann hátt geta þeir sett þung
lóð á vogarskálina í baráttunni fyrir
verndun fjölskyldunnar.
Fjölskylduvernd
Þeir er fjalla um vandamál manna
bæði félagslegs og geðræns eðlis halda
þvi fram að lækning þeirra meina
byggist ekki hvað sizt á fjölskyldu-
vernd. Hversu mjög sem gengið hefur
á hlutverk fjölskyldunnar og þrátt fyr-
ir allar hrakspár og umræður siðustu
daga um að hjónabandið og fjölskyld-
an séu að liða undir lok, þá stendur
eftir sú staðreynd, að fjölskyldan
gegnir eftir sem áður ákaflega
þýðingarmiklu hlutverki og ekki
verður séð að nokkur stofnun fái leyst
hana af hólmi í þvi hlutverki. Þetta
hlutverk lýtur að annarri frumþörf
mannsins en þeirri sem Geir Vil-
hjálmsson sálfræðingur setur í fyrsta
sæti; nefnilega frumþörf mannsins
fyrir hin nánustu persónulegu tengsl.
Gunnlaugur Andreas Jónsson
blaðamaður