Dagblaðið - 30.10.1978, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 30. OKTÓBER 1978
\
Bréf frá henni.
Ameríku:
Aöalástæðan fyrir uppruna ruglings-
ins er að mínu áliti sú að Coldwater-
ermenn sem voru fyrstir hér á
markaðnum, tóku sér lýsingarorðið-
Icelandic sem vörumerki með fisk
sinn. Síðan hefir Coldwater varið rétt
sinn til einkanota á orðinu
„Icelandic” með kjafti og klóm, og
þeir hafa æfir orðið, ef aðrir íslenzkir
fiskframleiðendur hafa dirfzt að kalla
vöru sína „Icelandic fish". Þannig
kiknaði Lagmetisstofnunin og breytti
vörumerki sínu úr „Icelandic Waters”
i „Iceland Waters” eftir stuttan fund
með forráðamönnum Coldwater.
Fyrir mér er allur fiskur, sem
veiddur er við lsland af lslendingum,
„Icelandic fish” og fráleitt að hugsa
sér, að einn útflutningsaðilinn geti
bannað öðrum að nota rétt orð til að
lýsa uppruna fisksins fyrir væntanleg-
um kaupendum. Gera má dálítinn
samanburð. í Skotlandi er framleitt
viskí, sem kallað er skozkt viskí eða
skoti á íslenzku. Engum einum
viskíframleiðanda hefir dottið I hug að
tileinka sér „skozkt viskí” sem
vörumerki og þvinga alla hina til að
kalla veigar sínar „viskí frá Skotlandi”
eða eitthvað því um likt. Þvert á móti,
allir framleiðendur kalla sinn dýra
vökva „skozkt viskí” og stendur það á
hverri flösku, en svo nota þeir sín eigin
vörumerki, sem greina eina
tegundina frá annarri, t.d. Haig &
Haig, Johnny Walker, Ballantines
o.s.frv.
Framleiðendur appelsínusafa í
Flórída merkja alla vöru sína „Flórída
appelsínusafi”, en svo ber hún ýmis
vörumerki, svo sem Minute Maid,
Tropicana, Breakfast Club o.s.frv.
Sameiginlega auglýsa framleið-
endumir „Flórída appelsínusafa”, en
innbyrðis keppa þeir grimmt hver við
annan á markaðnum. Svona fara fleiri
framleiðendur þekktra gæðavara að,
t.d. Nýsjálendingar með lambakjötið
sitt og Suður-Afríkumenn með
humarinn.
Til að kóróna ráðríki sitt lætur
Coldwater pakka þó nokkru magni af
fiski bæði í Færeyjum og Danmörku
undir „Icelandic”-merkinu. Neðan til
á pökkunum, sem innihalda danska
fiskinn.er prentað með litlum stöfum
„Product of Denmark”. Og á sama
tima er öðrum íslenzkum fyrirtækjum
bannað að kalla sinn fisk „Icelandic
fish”!
Fiskur frá íslandsmiðum er í
hæsta gæðaflokki og nýtur sérstaks
álits á flestum mörkuðum. Hann er
„Icelandic fish” og heitir það allur.
Honum er öllum pakkað í
frystihúsum, sem starfa undir eftirliti
og með samþykki Fiskmats ríkisins og
er þar af leiðandi af sömu eða
svipuðum gæðum. Alveg eins og
viskíið frá Skotlandi heitir einu nafni
„skozkt viskí”, heitir fiskurinn frá
íslandi „íslenzkur fiskur”. Svoleiðis á
að merkja hann allan. Hann getur svo
borið hin ýmsu vörumerki, svo sem
„Icelandic, Coldvater brand” og
„Icelandic, Samband brand”.
Sölumiðstöðinni og Coldwater hefir
allt of lengi verið lofað að komast upp
með þessa sérvizku eða frekju. Þeir
hafa reyndar verið svo höfðinglegir að
leyfa Loftleiðum að kalla sig
„Icelandic” og einstökum' lands-
mönnum, sem ferðazt hafa til
enskumælandi landa, að nota þetta
lýsingarorð um sjálfa sig. En nú er
kominn tími til að freðfiskútflytjendur
setjist niður og leysi ruglingsmálið
mikla um nöfn og vörumerki. sinna
ágætu fyrirtækja.
Þórir S. Gröndal.
✓
\
Kiallarinn
Vilmundur Gytfason
lagning hvers konar. Hlutir sem skatt-
lagðir voru fyrir fjörutíu árum síðan
sem lúxus, geta verið orðnir almanna-
eign I dag. Skatturinn hefur þá ekki
breytzt, en umhverfið hefur breytzt.
Og það verður oft skaðleg íhaldssemi
þegar haldið er I gömul tæki og gamlar
aðferðir af því að þær gáfust vel fyrir
áratugum síðan.
Vísitölubinding launa þjónar ekki
lengur siðferðilegum varnartilgangi
fyrst og fremst, eins og hún gerði í
upphafi. Hún er almennt tæki í kjara-
baráttu og sem slík því miður hrapal-
lega misskilin. Vísitölubinding launa
tryggir kaupmátt til skemmri tíma,
en beinlínis skerðir tekjur, einkum
þeirra, sem eru neðarlega í
tekjustiganum, þegar til lengri tima er
litið. Það ættu ekki að vera hagsmunir
launþega að halda í við verðbólguna
og elta hana uppi hverju sinni, heldur
ná henni niður. Það eru víst ekki til
mælingar um það hversu mikil orka
hefur í það farið undanfarin óða-
verðbólguár að elta hana uppi, en víst
er að sú orka er mikil. Afnám
vísitölubindingar væri því stundar-
fórn, en langtimaávinningur.
Samt er hætt við að hin sögulega
íhaldssemi verði erfiður fjötur um fót.
Af þvi að vísitölubinding launa var
nauðsynleg á sínum tíma, þá verður
hún að vera áfram og endalaust. Þetta
gerist oft. Og þetta hefur skapað
mikil vandræði.
Ef 1. desember..
Það er bezt að segja það
hreinskilnislega, að ef 1. desember
líður án þess að til komi verulegur
uppskurður á vísitölukerfinu, þá hefur
okkur jafnaðarmönnum mistekizt illa.
Þá þýðir það einfaldlega að þó tíma-
bundnar launahækkanir fáist þá velta
þær áfram fiskverðhækkun og gengis-
lækkun, vítahring og verðbólgu. Efna-
hagskerfið verður óbreytt. Sjálf undir-
staðan verður óbreytt. Þetta má ekki
gerast. Það verður að nást um það
skynsamleg samstaða að vísi-
töluviðmiðun verði sniðin annars
vegar cftir verðmætaaukningu i sam-
félaginu, sem i sjálfu sér er auðveldur
reikningur, ef menn fallast á
aðferðina, og hins vegar verður að
setja dýrtíöartryggingu á allra lægstu
laun. Þetta er eina sjáanlega lausnin á
vísitölumálum sem ekki þýðir nýja
kollsteypu fyrir samfélagið.
Þetta mál snýst ekki um flókna út-
reikninga. Það snýst um pólitiskan
vilja og pólitiskt samkomulag. Þennan
jarðveg verður auðvitað að undirbúa.
Kjaminn er samt sá að haldi vita-
hringurinn áfram, þá verður það enn
og aftur láglaunafólkið í landinu, þeir
sem ekki hafa aðstöðu til þess að
braska, sem eftir sitja. Og það ástand
er og verður óþolandi.
Vilmundur Gylfason,
alþingismaður.
11
Vinmonopolið í verkfalli og boðið
upp á „Örvæntingu barþjónsins”
Á meðan kjarnorkudeilan í Svíþjóð
hefur kostað rikisstjórnarskipti, hafa
Norðmenn í ró og næði velt fyrir sér
hvort þeir eigi að snúa sér að. kjarn-
orkunni eða ekki. Svonefnd Granli-
nefnd, er hefur setið á rökstólum sl. 3
ár, hefur nýlega birt álit sitt á kjarn-
orku sem orkugjafa. Átján nefndar-
menn voru sammála um að bygging
kjarnorkuvera hefði i för með sér litla
sem enga hættu en þrír nefndarmenn
voru á andstæðri skoðun. Niður-
staða nefndarinnar er því sú af ef
Norðmenn telji nauðsynlegt að reisa
kjarnorkuver, þá sé ekkert i veginum
ef ströngustu varúðarráðstöfunum
verði fylgt. Nefndin leggur aftur á
móti engan dóm á það hvort
Norðmenn eigi að reisa kjamorkuver
eða ekki, það verður höfuðverkur
stjórnmálamannanna. Norsk blöð
gera ráð fyrir að flokkarnir verði búnir
að mynda stefnu sína í þessu máli fyrir
kosningarnar til Stórþingsins árið
1981. Þá kann kjarnorka, eða ekki
kjarnorka, að verða hitamál á borð við
fyrirhugaða inngöngu landsins í Efna-
hagsbandalagið fyrr á árum.
Bakkusí
verkfall
Það hefur eflaust komið fram í
fréttum heima, að hér hefur staðið yfir
verkfall hjá starfsmönnum norsku á-
fengisverzlunarinnar, Vinmonopolet.
í stuttu máli er ástæðan
fyrir þessu verkfalli sú að starfs-
menn þessararstofnunar hafadregist
mjög aftur úr I launum á siðustu árum
og rétt áður en verðstöðvunin skall á
var ákveðið að fara í verkfall er í dag
(23. október) hefur staðið yfir nærri 5
vikur. Siðustu daga hefur rikissátta-
semjari reynt að miðla málum. Hann
hóf ekki afskipti sín fyrr en verkfallið
hafði staðið í fjórar vikur en sam-
kvæmt norskum lögum á hann að
koma sjálfkrafa til skjalanna er
verkfall hefur staðið yfir i mánuð.
Hæstu laun hjá Vinmonopolet eru nú
um 60 þús. norskar á ári (ca 350 þús.
ísl. á mán.) og þykir það heldur lélegt í
Noregi I dag. Stáliðnaðarmaður, sem
áður vann viö stáliðju hjá einkafyrir-
tæki, sagðist hafa 11 kr. norskum
minna á klukkutimann hjá Vinmono-
polet og sýnir það kannski best af
hverju starfsmennirnir vilja fá hækk-
uð laun. Þeir eru samt í ákaflega
erfiðri stöðu þar sem ríkisstjórnin er
ákveðin i að verja verð- og launa-
stöðvunina meðöllum ráðum.
Þetta verkfall hefur svo sem ekki
vakið neina skelfingu meðal norsks
almennings. Margir veitingastaðir
voru vel birgir af víni áöur en verkfall
hófst og svo geta Norðmenn bara
skroppið yfir til Svíþjóðar til að kaupa
guðaveigamar. Þá ganga stöðugt
ferjur hérðan til Sviþjóðar, Dan-
merkur, Englands, Þýzkalands og
Hollands, og einmitt á þessum tíma
eru fargjöldin mjög hagstæð.
Norðmenn hafa sæmilega sterkan
bjór, sem er seldur um allt, og svo hafa
þeir löngum þótt klókir bruggarar.
„örvænting
barþjónsins"
Arbeiderbladet fylgist að sjálfsögðu
náið með verkfallinu og sýnir verk-
fallsmönnum samúð, þótt það sé um
leið stuðningsblað forsætisráðherrans.
Það hefur þó þann léttleika til að bera
að berja að dyrum hjá einum þekktum
barþjóni í Osló og spyrja hvernig hann
bregðist við þegar allar birgðir eru á
þrotum. „Ég býð upp á Polstreikens
special”, svarar hann að bragði, en
blandan er svona: Aprey, vermouth,
niulinn ís og sitrónusafi. Hann segir
annan kokkteil hafa fengið nafn er við-
skiptavinur bað um kók og koníak —
sá hryllingsdrykkur fékk strax nafnið
„örvænting barþjónsins”! Síðar komu
kokkteilarnir „Samningar” (genever,
sóda), „Síðasti séns” (Cointrau og
Martell), „Utsala” (Angustura bitter,
tonic og mulinn ís). Þetta er með
kveðju til íslenskra barþjóna, ef þeir
skyldu lenda í svipuðum vandræðum
og norskir kollegar þeirra.
Elgur og rjúpa
í skotmáli
Úr því að þetta spjall hefur snúist
frá kjarnorku yfir í kokkteila er rétt að
halda áfram á lægri nótunum og skýra
frá þvi að nú stendur yfir
aðalveiðitíminn í Noregi. Eltast menn
einkum við elgi og rjúpu. Við og við
koma fréttir af veiðimönnunum og eru
hér nokkrar slíkar:
• VEIÐIMAÐUR frá Osdalen þurfti
að ganga örna sinna á veiðislóð. Er
hann var i miðjum klíðum, með
buxurnar á hælunum, birtist hópur af
elgum. Veiðimaðurinn, sem hélt á
byssunni i fanginu, miðaði í snar-
Noregsbréf
Sigurjón
Jóhannsson
hasti og fékk samtímis skotið elg
lokið sinu verki.
• RJÚPNASKYTTA frá Bardu ha
hæft rjúpu og er hann rogginn
að taka hana upp kom örn fljúgandi
og stal rjúpunni fyrir framan nefið á
honum.
• MAÐUR, sem var á elgveiðum í
Eidsvoll, hætti við að skjóta er hann sá
elgkú með þrjá kálfa. Það er sjaldgæft
að sjá kú sem á þrjá kálfa og var
ósk blaðsins að elgkýrin og kálfar
hennarfengju lifaðaf veiðitímabilið.
• OG SVO var það karl á áttræðis-
aldri, vanur veiðmaður og sá þrjá elgi.
Hann skaut þremur skotum og hæfði i
hverju þeirra. Þótti það vel gert hjá
karli.
í ár má veiða allt að 20 þúsund elgi,
tæplega 12 þúsund hreindýr, um 10
þúsund hirti og 30 þúsund rádýr. Þetta
eru hærri tölur en í fyrra enda hefur
þessum dýrategundum fjölgað ört í
Noregi á siðustu árum.
Ekki valium
á bókarkápu!
1 lokin máég til meðaðsegja frá því
að þegar lítt þekkt norskt Ijóðskáld,
Britt Larsen, ætlaði á dögunum að
gefa út bók, sem hét „5 mg valium
blues & andre dikt” varð forlagið að
draga bókina til baka vegna þess
lyfjafyrirtækið, sem á VALIUM-
nafnið, krafðist þess að nafninu yrði
sleppt, annars færi málið fyrir
dómstóla. Forlagið treysti sér ekki i
mákíerli og bókin kom út undir
heitinu: „5 mg blues & andre dikt”.
Kjamorka, kokkteilar
og elgur í skotmáli
„Á það að vera Örvænting barþjónsins eða Siðasti séns?” spurði barþjónninn.