Dagblaðið - 31.10.1978, Síða 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 31. OKTÓBER 1978.
riskum dollurum sem varasjóður
seðlabanka hinna ýmsu þjóða heims.
Árið 1948 þegar hernámsyfirvöld
hinna vestrænu bandamanna, Banda-
ríkjanna, Bretlands og Frakklands,
gáfu sameiginlega út yfirlýsingu um
endurskipulagningu peningamála
Þýzkalands (það er þess hluta sem
þessi þrjú ríki stjórnuðu) var fjármála-
vandi ríkisins annar en hannerídag.
Nýskipan peningamála i Vestur-
Þýzkalandi komst ekki á hljóðalaust.
Tilkynnt var að bankainneignir allar
yrðu aðeins metnar á tíunda hluta þess
sem þær voru áður taldar hafa numið.
Þeir sem áttu peninga fengu aftur á
móti greitt nafnvirði þeirra í hinu nýja
marki. En hver einstaklingur fékk
aðeins 40 DM (hin venjulega skamm-
stöfun á vestur-þýzku marki).
í augum margra Vestur-Þjóðverja
var þessi breyting á mynt landsins
ekkert annað en róttæk verðfelling á
fjármunum þeirra. Aftur á móti kom i
ljós er tímar liðu fram að þarna hafði
verið stigið heillaríkt spor fyrir
Vestur-Þýzkaland.
Ýmsar utanaðkomandi aðstæður
voru Vestur-Þýzkalandi aftur á móti
hagstæðar þegar nýja markinu var
hleypt af stokkunum. Aðgerðir
hernámsyfirvaldanna í þessum
málum, sem þóttu allharkalegar á
sinum tíma, reyndust einnig vel er
fram liðu stundir. Hið algjöra fráhvarf
frá ofsaverðbólgu stríðsáranna og
eftirstríðsáranna reyndist af hinu góða
þegar fráleið.
Vestur-Þjóðverjar voru einnig svo
lánsamir að hafa réttan mann á rétt-
um stað þar sem var hagfræðiprófess-

Sagt hefur veriö um nýjar hugmyndir
að íslenzkum seðlum að þeir séu líkir
vestur-þýzka markinu. Sé svo, er það
aðeins í útliti. Fátt bendir til aukins
styrkleika islenzku krónunnar þó
aðrar myndir komi á seðlana.
Kjallarinn
Tómas Agnar
Tómasson
Hinn almenni lesandi gerir sér sjálf-
sagt enga grein fyrir því, að mikill
meirihluti þeirra yfir 400 sjúklinga
sem leitað hafa vestur um haf til að ná
tökum á sjúkdómi sínum — alkóhól-
ismi verður ekki læknaður, aðeins
stöðvaður — var ennþá í starfi
þegar förin var ákveðin og stóðu
jafnvel margir enn i skilum með
opinber gjöld sín. Sá minnihluti, sem
hins vegar var orðinn beinn baggi á
samfélaginu, er þó sýnu eftirtektar-
verðari með tilliti til trygginga-
kerfisins, enda árangurinn þar meir
áberandi af eðlilegum orsökum og
skilar sér sem sjáanlegur hagnaður til
samfélagsins. Þau dæmi eru orðin þó
nokkur, að margra ára útigangsmenn
ganga nú hnarreistir um torg, stunda
orinn Ludwig Erhard. Hann lamdi í
gegn með illu og góðu þeirri skoðun
sinni að meira og minna frjáls mark-
aðslögmál skildu gildaiVestur-Þýzka-
landi. Fyrst var Erhard að störfum
fyrir hin vestrænu hernámsyfirvöld en
síðar sem efnahagsmálaráðherra í
stjóm Konrads Adenauers. Vestur-
Þjóðverjar voíu einnig svo lánsamir
að hernámsyfirvöldin höfðu skömmu
fyrir gjaldmiðilsbreytinguna komið á
fót vestur-þýzkum seðlabanka sem
reiðubúinn var til að taka að sér
höfuðeftirlit og stjórn peningamála
þjóðarinnar.
Árið 1948 var lagður grunnurinn að
öruggum og traustum gjaldmiðli
Vestur-Þýzkalands, gjaldmiðli, sem er
alls staðar velkominn og allir treysta.
Þeirrar spurningar er oft spurt annars
staðar í Vesturlöndum hvers vegna
vestur-þýzka markið sé svo til muna
stöðugra og traustara en aðrir gjald-
miölar i hinum vestræna heimi.
Sjálfir telja Vestur-Þjóðverjar að
svarið felist í þeirri staðreynd að þeim
sé eðlislægt að óska eftir stöðugleika I
efnahagsmálum og stjórnmálum. I
landi þar sem meirihluti landsmanna
óski eftir efnahagslegum stöðugleika
og öryggi sé eðlilegt að það speglist i
stjórnmálabaráttunni og þar af leið-
andi á þingi og I ríkisstjórn.
Vestur-Þjóðverjar telja einnig flestir
eða réttara sagt efnahagssérfræðingar
þeirra að ástæðan fyrir styrkri efna-
hagslegri stöðu þeirra I dag sé meðal
annars sú að þeir gátu glimt við hina
alþjóðlegu efnahagskreppu af öryggi.
Af því öryggi sem vestur-þýzkt efna-
hagslíf bjó yfir vegna styrkrar stöðu
sinnar hvað varðaði viðskipti við út-
lönd. Auk þess höfðu vestur þýzkir
efnahagssérfræðingar hafið baráttu
gegn fyrirsjáaniegri verðbólgu og þar
notið góðrar aðstoðar leiðtoga laun-
þegahreyfinga og atvinnurekstrar eins
og löngum áður.
Á þrítugsafmæli vestur-þýzka
marksins er efnahagsstaða landsins
ótrúlega góð. Þó litið sé eingöngu til
innanlandssamanburðar i Vestur-
Þýzkalandi má að vísu benda á, að
kaupmáttur vestur-þýzka marksins
hefur minnkað um meira en helming í
samanburði við framfærslukostnað.
Þetta segir þó aðeins hluta sögunnar
því laun hafa hækkað til muna meira i
Vestur-Þýzkalandi á þessu tímabili.
Ekki má heldur gleyma því að enginn
gjaldmiðill heimsins hefur haldið
styrkleika sínum jafnvel og vestur-
þýzka markið, ekki einu sinni svissn-
eski frankinn.
------------------ \
verðmætaskapandi störf, standa skil á
stæðilegum opinberum gjöldum og eru
á leið með að verða eignamenn. Hvað
okkur hvítflibbarónána áhrærir, eru
dæmin kannske ekki eins sláandi áber-
andi úti frá, en hagnaður þjóðfélagsins
er þó ótvíræður í skiluðum
vinnustundum, t.a.m. öllum
mánudögum, skilvísri greiðslu
opinberra gjalda, betri rekstri þó
nokkurra fyrirtækja með tilsvarandi
hærri skattgreiðslum, svo fátt eitt sé
nefnt og kemur vart til álita hvort
Tryggingastofnun ríkisins hafi gert
betri fjárfestingu fyrir hönd
þjóðarinnar en að greiða sjúkrahúss-
kostnað fyrir þennan hóp vestur í
Ameríku, langt innan ramma dag-
gjalda íslenzkra sjúkrahúsa, sem öllum
þegnum landsins ber að lögum. Ef við
bætum svo við frumkvæði manna úr
þessum hóp i áfengismálum
þjóðarinnar eftir heimkomu, sbr.
fræðslustarf Freeportklúbbsins með
heimboðum erlendra fyrirlesara og
leiðbeinenda, opnun eftirmeðferðar-
heimilisins við Ránargötu og stofnun
S.Á.Á., með þeim grettistökum, sem
þar fylgdu, held ég að Jónas Dagblaðs-
ritstjóri Kristjánsson ætti að kaupa sér
alpahúfu og sólgleraugu og skreppa útí
lönd að smakka fleiri sósur.
Drenglund sína myndi Jónas hins
vegar sýna, ef hann tileinkaði
alkóhólistum þessa lands eina rit-
stjórnargrein, viðurkenndi mistök sin
og bæði þá afsökunar; tileinkaði
greinina sjúklingum, sem ekki báðu
um sjúkdóm sinn frekar en nokkrir
aðrir og ætlast heldur ekki til neinna
forréttinda hans vegna, sizt af öllu á
kostnað litils drengs uppi í Árbæjar-
hverfi.
Tómas Agnar Tómasson
framkvæmdastjórí.
sem verpir
gulleggjum
Undanfarin 10—15 ár hefur eftir-
spurn á listaverkum og einkum grafik-
myndum farið vaxandi um allan heim.
Skiljanlega eru grafíkmyndir eftir
fræga listamenn eftirsóttastar. Þeir
sem kaupa grafíkþrykk eftir þekkta
listamenn, skapa sér oftast vissa gervi-
menningu, sem jafnframt er von um
fjárfestingu og hagnað. Tvennt
reyndist þó erfitt i byrjun. í fyrsta lagi
það, að margir þekktir listamenn hafa
hvorki lært né unnið I grafík. í öðru
lagi, að búa til grafikmynd er seinlegt
og upplagið mjög takmarkað. Nútíma
prent- og ljósmyndatækni hefur leyst
þetta vandamál. Nú er hægt að taka
listaverk t.d. teikningu, vatnslitamynd
eða málverk, ljósmynda það og lit-
greina og prenta á einn eða annan
hátt. Listamaðurinn kemur oftast ekki
nálægt þvi að gera prentmót sjálfur,
sem er algjört skilyrði þess að um
orginal grafik sé að ræða.
Útspekúleraðar
aðferðir
Hann bara áritar myndina að
prentun lokinni. Það væri svosem allt i
lagi ef þessar myndir væru einfaldlega
kallaðar réttu nafni, þ.e. eftirprent-
anir. En þá væru þær miklu lægri í
verði, kostuðu sennilega bara brot af
því sem þær kosta þegar þær ganga
undir nafninu grafík og eru kenndar
við öll þau heiti sem tiðkast í grafiklist-
inni. Ljósmynda- og prenttækni er það
fullkomin og svo útspekúleraðar
aðferðir eru notaðar við fölsun
mynda, að fyrir fólk sem hefur ekki
sérþekkingu, er i flestum litfellum
ómögulegt að þekkja eftirprentun frá
orginal grafik.
Til þess að koma i veg fyrir þessa
þróun og skilgreina hvað orginal
grafik er, gaf Alþjóðlega listbanda-
lagið (the International Association of
Arts, sem i eru 64 lönd) út svo-
hljóðandi yfirlýsingu. 4. grein: Lista-
maðurinn þarf sjálfur að hafa unnið i
málmplötuna, skorið í dúkinn eða
tréð, teiknað á steininn eða undirbúið
á annan hátt mót til prentunar og vera
helst viðstaddur prentun, ef hann
prentar ekki sjálfur. Þrykk sem ekki
uppfylla þessa kröfur kallast eftir-
prentanir.
The Print Council of America og
Commité National de la Gravure í
Paris, gáfu út sitt í hvoru lagi mjög
svipaðar yfirlýsingar, þó heldur
strangari.
Kjallarinn
Ríkharður Valtingojer
Jóhannsson
blöð í dæmisöguseríunni og 100 blöð i
Biblíuseríunni eru handlituð af lista-
manninum sjálfum. Heildarupplag
hinna „handlituðu mynda” er 19 þús.
eintök. Þetta er kraftaverk út af fyrir
sig.
Auður pappír
áritaður
Jal'nvel áritun er ekki endilega
irygging l'yrir þvi að listamaðurinn
liafi séð sína eigin „grafikmynd,” því
oft á hðum áritar hann einfaldlega
auðan pappír, sem síðan fer i prent-
smiðju.
Eitt er alveg víst, að verslun með
þessa tegund grafikur gefur meira i
aðra hönd en menn geta látið sig
dreyma um. Árið 1972 voru flútt inn
til Sviþjóðar u.þ.b. 5 lonn af „orginal
grafikmyndum” sem nemur að
upphæð 400 milljónum islenskra
króna. Þar fyrir utan er miklu magni
grafikmyndanna smyglað inn i landið.
Frá Sviþjóð koma einmitt þær
myndir sem þessa dagana eru sýndar
að Kjarvalsstöðum. Með virðulegri
sýningarskrá er kynnt grafík eftir
Salvador Dali. 1 skránni er gefið upp
hvaða grafiskar aðferðir eru notaðar
við gerð myndanna, en ónákvæmt og
oft beinlinis villandi. T.d. eru myndir
nr. 1 og 2 merktar æting í lit, en
litnum er sprautað á þær, og ættu þær
því að vera merktar: æting lituð, burt
séð frá því að þær eru ekki ætingar
heldur unnar í þurrnál.
Rangfærslur
Steinþrykk er eftirsóttast af flat-
þrykksaðferðum en er afar seinunnið.
Þess vegna eru myndir á sýningunni
auðvitað merktar sem steinþrykk.
Þannig að þær virðast dýrmætari.
Flestar af þeim myndum eru
prentaðar á zink eöa álplötu i fljót-
virkri prentvél. I mynd nr. 54, Adam
og Eva, er ekki hægt að finna
aqvatintu heldur vatnslit. Hvað
viðkemur myndu'm nr. 4—9, sem cru
unnar i þurrnál og handlitaðar. er
mjög erfitt að sanna. eins og með
hinar handlituðu myndirnar. að Dali
hafi ekki litað þær sjálfur. Hafi hann
get það sjálfur, þá hefur aumingja
maðurinn verið minnst 4 ntánuði að
þvi, með þvi að vinna 10 tíma á dag.
Myndröðin Gleðilcikurinn guðdóm-
legi, sem eru vatnslitamyndir að
uppruna og útfærðar i tréstungu eru
auðvitað eftirprentanir. þó að
gamaldags aðferð sé notuð. Áður en
ljósmyndatæknin hélt innreið sína i
prentiðnaðinn, voru einmitt tréstunga
og koparstunga aðferðirnar sem
notaðar voru til þess að gera eftir-
prentanir af málverkum.
Þekkingu ábótavant
Mynd nr. 94, Fundur Ameríku,
sem kölluð er litóprent, er samkvæmt
gamalli kaupmannshefð ekki prentuð í
1000 eintökum. heldur 990. Mynd
þessi er einfaldlega offsetprentuð og
kostar hvorki nteira né minna en
55000 kr. Til er bók um list Dalis
'prýdd 29 litmyndum, prentuð i sömu
tækni og niynd nr. 94. Myndirnar eru
að visu helmingi minni og ekki á eins
dýrum pappír. Kostar sú bók auk
fjölda svarthvitra mynda tæpl. 6000
kr.
Mynd nr. 99. Gobelinteppi ofið í
Paris 1931 eftir fyrirmynd og undir
stjórn Dalis að því cr stendur í
sýningarskrá. Ef til vill er slikt teppi
til, en það sem er til sýnis að Kjarvals-
stöðum er gróf blekking, þvi rnyndin
er prentuðen ekki ofin.
Ekki trúi ég þvi að þeir sent standa
fyrir þessari sýningú gefi viljandi
rangar upplýsingar, miklu frekar að
þekkingu þeirra á grafik og gobelin
vefnaði sé ábótavant.
Rikharður Valtingojer Jóhannssun
graflklistamaður
Dauða hænan
Margs konar
upplag
Árið 1973 hélt Grafiska Sállskapet i
Sviþjóð ráðstefnu og sýningu varðandi
þetta efni. Almenningur var upplýstur
um það í myndum og ritum, hvaða
aðferðir eru notaðar þegar svindlað er
á kaupendum. Komu þar mjög við
sögu Picasso, Braque, Chagall, Dali,
Miro og fleiri. Hér er dæmi um það
hvernig númerun upplaga er oft
háttað: Kaupandi eignast t.d. þrykk
eftir Picasso merkt 175 eintök, en
sama mynd getur samt sem áður verið
til i 500 eintökum, með því að prenta
annað upplag á aðra tegund af pappir
eða merkja enn annað upplag með
rómverskum tölum o.s.frv. Aðrir lista-
menn t.d. Salvador Dali hafa þann
háttinn á að gefa út upplag af sömu
myndinni sitt í hverju landinu, þannig
að til er amerískt upplag, þýskt upplag.
franskt upplag o.s.frv. Chagall hefur
myndskreytt dæmisögur Fontains og
Biblíuna með seríu af ætingum. 85