Dagblaðið - 14.12.1978, Qupperneq 27

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 1978.
43
Thorvaldsen á efri árum
Cari Frederik Wilckeni b BJöm Th. Bjömuon
— Thorvaldson vlð Köngsins Nýjatorg, Sot-
berg, 176 bb.
Helge Finsen & Esbjöm Hiort — Steinhúsin
gömlu á íslandi, Iðunn, 101 bb.
Okkur íslendingum finnst alltaf
gaman að því þegar landar okkar
standa sig vel úti í hinum stóra heimi.
Illar tungur halda þvi stundum fram
að þar viljum við helst hafa fræga
landa okkar. Enginn er spámaður
o.s.frv. Við höfum talsvert lengi staðið
i stappi við að fá viðurkennt að Bertel
(Albert) Thorvaldsen, myndhöggvar-
inn víðfraegi, hafi verið íslendingur að
hálfu og sá helmingur hafi reyndar
verið mikilvægari. Vitað er að Gott-
skálk Þorvaldsson faðir hans var
ágætur tréskeri og bræður Gottskálks
voru miklir hagleiksmenn. Aftur á
móti fara engar sögur af hagleik í
móðurættinni. Danir hafa verið tregir
við að viðurkenna faðerni Thorvald-
sens og alténd hefur mátt skilja það á
þeim að það hafi ekki skipt svo miklu
máli hvað listgáfur hans snerti.
„Af Islandsk slægt"
í nýjustu heildarskrá Thorvaldsen-
safnsins i Kaupmannahöfn (1975) er
það eitt um uppruna hans sagt að
hann hafi verið „af islandsk slægt".
Englendingar eru hreinskilnari í þess-
um málum. í „Oxford Companion to
Art" segir um Thorvaldsen að hann
Dansk — íslenzka
menningarsambandið
hafi verið „son of an lcelandic wood-
carver”. í fyrravetur las Björn Th.
Björnsson upp i útvarpi endurminn-
ingar einkaþjóns Thorvaldsens, Carl
Frederik Wilckens, og nú hafa þær
verið gefnar út i þýðingu hans og með
greinargóðum formála, þar sem fað-
erni Thorvaldsens er mjög til
umræðu, og er Björn harðorður i garð
danskra kollega sinna fyrir sinnuleysi
varðandi islenskar ættir hans. Þetta er
tímabær ádrepa. Siðan segir Björn frá
heimkomu Thorvaldsens frá Róm og
skýrir frá aðstæðum hans þegar
honum er fenginn einkaþjónninn
Wilckens en þá átti hann eftir sex ár
ólifuð.
Glæsilegur ferill
Ferill hans hafði þá verið með ein-
dæmum glæsilegur. Til Rómar hafði
Thorvaldsen farið árið 1797 eftir nám
á Akademiunni í Kaupmannahöfn og
það var i Róm sem hann vann sér
frægðarorð. Þá var ný-klassiski stíllinn
í fæðingu, upp úr merkum fornleifa-
fundum í Herculanum og Pompei og
áróðri þýska listjöfursins Winckel
mann, og honum fylgdi trú á ný þjóð-
félagsleg gildi, rómverskar dyggðir og
stöðuglyndi. Thorvaldsen hreifst
þegar af þeim fornminjum sem var að
finna í Róm og með hjálp þýska mál
arans Carstens og hins danska forn-
leifafræðings Zoega fór hann að vinna
i anda fornrar listar og taldi sig fylgja i
fótspor Grikkja en ekki Rómverja,
þótt fyrirmyndir hans væru í raun sið-
hellenskar og rómverskar eftirmyndir.
Thorvaldsen sló í gegn með styttu
sinni af Jason (1802—3) og hafði eftir
það svo mikið að gera að hanri varð að
fá fjölda lærisveina sér til aðstoðar. Á
tímabili ríktu þeir Thorvaldsen og
Canova yfir allri höggmyndalist á
svolítið einfaldur í sér en einlægur og
hinn dyggasti þjónn, og svo nijög dáir
hann húsbónda sinn að hann getur
ekki imyndað sér að hann geri neitt
sem ekki megi segja frá, þótt hann hafi
sína sérvisku. Þessa njótum við
lesendur því Wilckens segir blátt
áfram frá öllum þeirra viðskiptum og
dregur ekkert udnan að þvi manni
finnst.
Viðeyjarstofa og kirkja
Ítalíu. Þar i landi var hann svo til 1838
er hann sneri heim eins og þjóðhöfð-
ingi til Danmerkur og var safn byggt
yfir hann og verk hans þegar í stað.
Húsbóndi og þjónn
Siðustu ár sin vann Thorvaldsen
aðallega við það að gera við og gera
eftirmyndir af verkum sinum, enda
orðinn sjötugur er hann kom heim. Þá
er þaðsem Wilckens kemur til sögunn-
ar en hann og kona hans sáu um Thor-
valdsen það sem hann átti eftir ólifað.
Árið 1874 komu út þessarendurminn-
ingar Wilckens og seldust þær upp en
gleymdust siðan í næstum heila öld
uns Politikens forlag gaf bókina út
1973.1 þeim er þeim vel lýst, Wilckens
og Thorvaldsen. Wilckens er kannski
DB-mynd Hilmar Þ. Sig.
Ávallt mannlegur
Það kemur líka i Ijós að Thorvald-
sen hefur hreint ekkert að fela i sinu
einkalífi sem virðist að öllu leyti
vammlaust. Hann var reyndar einkar
mannlegur þrátt fyrir alla frægðina —
tillitssamur, skapstór, kenjóttur á köfl-
um en ávallt alþýðlegur. Ég veit ekki
urn neina aðra bók sem gefur manni
þá innsýn i persónu Thorvaldsens stm
þetta kver gerir og ekki er hægt að
lasta þýðingu Björns Th. á nokkurn
hátt. í bókinni eru einnig margar Ijós-
myndir af verkum Thorvaldsens og
niörgu af því fólki sem kemur við sögu
— m.a. er þarna sjaldgæf mynd af
Gottskálki föður hans og verki cftir
hann. Ég er nú kannski ekki alls kostar
ánægður með prentgæði margra þess-
ara mynda. Ljósmyndir rnargar eru
t.d. ósköp grámuskulegar og eins
finnst mér skrýtið „lay-out" á niynd
textum móti höfuðtexta, sérstaklega
þegar myndtextar halda áfram yfir á
næstu siður. Að lokurn læðist að
manni sú hugsun að allur almenn
ingur hér hefði kannski meira gagn af
vandaðri bók um myndlist Thorvald-
sens heldur en þessari bók, þótt
skemmtileg sé. Nóg cr nú vist urn
sögurnar af listamönnum.
Gleðileg
undantekning
Það er ekki alltaf sem óskir manns
rætast i bókamálum. Þó er hér gleðileg
undantekning. í desember i fyrra
skrifaði ég um bókina Gamle stenhus i
Island eftir dönsku arkitektana Helge
Finsen og Esbjört Hiort, sem er að
öllu leyti hin ágætasta bók. Þar bað ég
auðmjúklega um það að bókin yrði
þýdd „af góðum nianni" og nú hefur
Iðunn gefið hana út i þýðingu dr.
Kristjáns Eldjárns og er ekki að sökum
að spyrja: útkoman er öllum til sónia
— höfundum, forlagi og þýðanda. Ég
get ekki gert annað en endurtaka það
sem ég hef þegar sagt um þessa bók:
„Þeir Finsen og Hiort rekjí sögu
hverrar byggingar fyrir sig með ræki
legum tilvisunum í sanuíma skjöl.
aðstæður og þjóðarhag — með teikn-
ingum og Ijósmyndum. Nær frásögn
þeirra allt fram á þennan dag. með
upplýsingar um þær breytingar sem
gerðar hafa verið á húsunum og nú- •
verandi ástand þeirra. Texti þeirrá er
svo aðgengilegur og alþýðlegur að
bæði fræðimenn og áhugafólk má
hafa gagn af... "
BÍLAPARTASALAN
Höfum úrval notadra varahluta íýmsar
tegundir bifreiöa, til dæmis:
Franskur Chrysler '71 Fiat 128 '73
Toyota Crown '67 Rambler '67
Volvo Amazon '65 Fiat 125 '73
Einnig höfum við úrval afkerruefni,
til dæmis undir vélsleöa.
Sendum um allt land.
BÍLAPARTASALAN
Höföatúni 10 — Sími 11397
lÉg qet el$j
jd/ þaö getur venð erfitt aö sofa þegar einhver er aö hlusta á tónlist í húsinu
og hefur hana hátt stillta. En þann vanda er auðvelt aö leysa með góöum
heyrnartækjum. Viö eigum til afgreiöslu ýmsar tegundir heyrnartækja sem
kosta frá kr. 13.500 til 55.300. t>etta er hentugasta jólagjöfin í ár# því þeir sem
gefa heyrnartækin geta sofiö án truf lunar og hinir sem fá heyrnartækin geta
nú hlustaðá tónlist hvenær sem þeim þóknast og haft hana eins hátt stillta og
þeim sýnist.
DEMANTUR
Demantur í skartgrip er
draumur konunnar.
Úr og skartgripir
Jón og Óskar
l.aug.'vegi 70,
sími 249.0