Dagblaðið - 09.04.1979, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 9. APRÍL 1979.
Hvers vegna öryrkjasjóð?
höfð í fjársvelti og látin sitja á
hakanum.
Meðan engin visbending er um
slíka stefnubreytingu á þessi sjóður
tvimælalust rétt á sér þótt á hinn
bóginn sú leið væri mun æskilegrí að
fjármagna slik réttlætismál úr sam-
eiginlegum sjóði landsmanna á fjár-
lögum.
Markaðir
tekjustofnar
Á það hefur einnig verið bent af
þeim sem andmæla slikum sjóði aö í
frv. forsætisráðherra eigi að endur-
|skoða markaða tekjustofna. Rétt og
satt er það og engum vafa bundið að
öll hagstjóm er erfið með miklu fjár-
Kjallarinn
Stormasamt hefur þetta yfir-
standandi þing vissulega verið og oft
skiptar skoðanir og ágreiningur í
ýmsum málum, einkum efnahags-
málum. Fjölmiðiar hafa margir verið
ósparir á að koma ágreiningnum tU
skila til almennings, sem er auðvitað
sjálfsagt að þjóðin fái að vita um. En
ljótt er málið orðið þegar málefni
öryrkja eru farin að kljúfa flokka og
fylkingar, eins og eitt dagblaðið gaf
til kynna. Þá er varla von á góðu i
öðmm málum, hljóta margir að hafa
hugsað við lestur þessarar fréttar.
Þegar svo mikill klofningur er sem
blaðið lætur í ljós i málefnum
öryrkja, ber að koma á framfæri til
almennings staðreyndum í málinu.
Skiptar skoðanir
—hvers vegna?
í byrjun þings i haust var lagt
fram fmmvarp til laga um að stofna
skyldi sjóð — Framkvæmdasjóð
öryrkja — til að hrínda í framkvæmd
ýmsum brýnum réttlætismálum
öryrkja.
Um þetta fmmvarp hafa verið
skiptar skoðanir á Alþingi og
almenningur hefur fengið óljósar og
oft hiutdrægar fréttir af þessu máli í
fjölmiðlum, og af þeim oft hægt að
draga þá ályktun að ekki væri þörf á
slíkum sjóði, því slíkt ætti að fjár-
magnast á fjárlögum sem þessum
sjóði er ætlað að leysa. Full ástæða er
því til aö skýra þetta mál nánar og
þær skiptu skoðanir sem um málið
hafa verið, til þess að þeir sem ekki
em kunnugir þessum málum geti
myndað sér skoðanir út frá öllum
staðreyndum í þessu máli.
í Morgunblaðinu 5. apríl sl. er
m.a. sagt i fyrirsögn um atkvæða-
greiðsiu i neðrí deild um þetta mál:
Framkvæmdasjóður öryrkja „klýfur
flokka og fylkingar”, og þegar
innihaid fréttarinnar er skoöað segir:
„Fmmvarpið hlaut stuðning þing-
manna úr öllum flokkum, en einnig
andstöðu margra, sem fyrst og fremst
byggðist á því, að markaðir
tekjustofnar eiga andstöðu að mæta
á þinginu, þeir em taldir skerða
ráðstöfunarvald þingsins við gerð
fjárlaga. — í efnahagsfrv. forsætis-
ráðherra er t.d. gert ráð fyrir að
endurskoða alla markaða tekjustofna
í lögum.”
Hér var ekki tilgreind ástæðan
sem lá að baki skoðana þeirra sem
greiddu þessu máli atkvæði sitt,
einungis þeirra sem frv. mætti and-
stöðu hjá á þinginu. Þ6 vom allar
greinar frumvarpsins samþykktar
með miklum meirihl. og frumvarpið
samþykkt frá neðri deiid við 3.
umræðu með 18 atkvæðum gegn 3.
En hvers vegna „klýfur Fram-
kvæmdasjóður öryrkja flokka og
Ifylkingar”, eins og Morgunblaðið
segir. Hvað liggur að baki frum-
varpsflutningnum? Hverjar em
skoðanir stuðningsmanna fmm-
varpsins, og hverjar þeirra sem ekki
studdu það?
"Ég mun leitast við að gera í
stórum dráttum grein fyrir því til að
þeir, sem ekki þekkja til málsins, hafi
tækifæri sjálfir til að mynda sér
skoðanir í málinu.
Hvers vegna
sérstakan sjóð
Flestum ætti að vera kunn mikil
og hörð barátta ýmissa félaga-
samtaka og þeirra sem að málefnum
öryrkja starfa, til að reyna að ná
fram jafnrétti til handa öryrkjum á
borð við aðra þjóðfélagsþegna í
landinu. Mörg þessara mála hafa átt
erfitt uppdráttar í þjóðfélaginu, eins
og sérkennslumál þroskaheftra sem
njóta ekki þeirra mannréttinda í því
máli sem heilbrigðum þykja sjálf-
sögð. Þess vegna varð það mikið
fagnaðarefni hjá þeim sem vinna að
málefnum þroskaheftra þegar með
grunnskólalögunum, sem samþykkt
voru á Alþingi ’74, náðist fram að nú
skyldu sérkennslumálefni þroska-
heftra tekin föstum tökum og sér-
kennsla þeirra skyldi komast i gott
horf í áföngum og vera að fullu
komin til framkvæmda 1984.
Með þessu átti að vera tryggt að
þroskaheftir sætu við sama borð og
heilbrigðir í kennslumálum. Hér yrði
of langt mál að rekja hversu geysi-
mikið vantar uppá slikt. Þó ber að
nefna að við höfum ekki haft yfir að
ráða fullkominni greiningarstöð, þar
sem þroskaheftir fái uppeldis- sál-
fræðUega og fébgslega rannsókn og
greiningu sem eykur líkur á sjálfs-
bjargargetu þeirra til að ná árangri í
námi og þroska siðar meir. Einnig er
aðstöðuleysi til náms og skortur á
sérmenntuðu starfsliði, auk þess sem
mikið vantar á aö aölaga þroskahefta
umhverfinu og blanda þeim og
heilbrigðum í námi og starfi, en slik
breyting er þó smám saman að ryðja
sér til rúms. Slík bætt staða og’
mannréttindi átti þroskaheftum að
vera tryggð með grunnskólalögunum
1974.
Fjármagn til framkvæmda á sér-
kennsluákvæðum grunnskólalaganna
en reglugerð var sett umframkvæmd
þeirra mála og gefin úr 1977 — gefur
þó litla vísbendingu um að við þessi
fyrirheit verði staðið, en til sér-
kennslumála var varið á fjárlögum
1977 60 milljónum ot 1978 öðrum 60
milljónum sem siða var skert um 20
milljónir, þrátt tj-rir að Alþingi
skuldbyndi sig til með samþykkt
grunnskólalaganna að koma þessum
.málurn í viðunandi horf fyrirl984.
Til þess hefði þurft 600 milljónir á
fjárlögum árlega á núgildandi
verðlagi fram til ársins 1984. Og vist
er aö sjálfsögð mannréttindamál
þroskaheftra ná ekki fram að ganga
meö guUnum loforðum í lagabókstaf,
nema séð verði fyrir fjármagni til
þeirra. Má benda á að á þessu barna-
ári eru 1000 böm, bæði þroskaheft
og vegna annarrar hömlúnar, sem fá
ekki kennslu við sitt hæfi vegna fjár-
sveltis þeirra mála sem eiga að
tryggja þeim kennslu á borð við aðra.
Tímabundinn
sjóður
Fyrir utan byggingaframkvæmdir
vegna sérkennslumála á sjóðurinn
einnig að standa undir stofnkostnaði
endurhæfingarstöðva, vinnustöðva
og dvalarheimila fyrir öryrkja, sem
ekki er veitt fé til úr þeim lána- og
styrktarsjóðum, sem um getur í
lögum um endurhæfingu nr.
27/1970, auk þess sem hluti af fram-
kvæmdafé sjóðsins er ætlaður til
annarra verkefna í þágu öryrkja svo
sem að sérmennta starfslið, koma
upp námskrá fyrir þroskahefta o. fl.
Á þeirri forsendu var sú leið
valin, sem ráð er fyrir gert í frv. um
Framkvæmdasjóð öryrkja, að
tryggja þessum málefnum fastan
tekjustofn, vegna þess að þaðer eng-
an veginn tryggt eða fyrirsjáanlegt
fjármagn til þessara verkefna, jafn-
vel þó Alþingi hafi skuldbundið sig til
fjármögnunar ýmissa af þessum
verkefnum, en þessi sjóður tryggir að
við það verði staðið. Slíkur
tekjustofn þyrfti aðeins að vera tíma-
bundinn en ráð er fyrir gert að lög-
in verði endurskoöuð að 6 árum
liðnum, með hliðsjón af því sem á-
unnist hefur og hvort þá væri tíma-
bært að fjármagna þessi verkefni á
fjárlögum, eins og önnur hliðstæð
verkefni.
Léttvæg rök
Rök þeirra sem telja slíkan sjóð
óþarfan, vegna þess að þessi
verkefni eigi að fjármagnast á fjár-
lögum, eru í mínum huga léttvæg
þegar staðreyndir sýna okkur glöggt
að það hefur ekki verið gert og ekki
fyrirsjáanlegt að svo verði gert í
nánustu framtið nema til komi
stefnubreyting hjá stjómvöldum, og
fjármagn renni svo tryggt sé til þess-
ara mála en þau séu ekki sí og æ
magni bundnu á fjárlögum til ýmLsa
fjárfestingarlánasjóða og markaðra
tekjustofna og hefur það skert
möguleika ríkisvaldsins til að fram-
fylgja ákveðinni stefnu i efnahags- og
fjárfestingarmálum. Þrátt fyrirþetta
ákvæði i fmmvarpi forsætisráðherra
um stjómefnahagsmálaer skýrt tekið
fram að um endurskoðun sé að ræða
og i þeirri endurskoðun verði kannað
aö hve miklu leyti fjárframlög til
þessara þarfa skuli framvegis ákveðin
á fjárlögum ár hvert en áhersla lögð á
að tillit verði tekið til félagslegra
markmiöa. Við slíka endurskoðun
hlýtur þeirrar sanngirni að verða
gætt, aö taka sérstakt tillit til málefna
öryrkja, sem sannanlega hafa verið í
fjársvelti hingað til.
ömggt má einnig telja, að þrátt
fyrir andstöðu gegn mörkuðum
tekjustofnum, að ýmsar félagslegar
framkvæmdir væm ekki eins vel á
veg komnar ef ekki hefði notið við
markaðra tekjustofna. Sliku verður
vartmótmælt.
Gagnrýnin á
tekjuöflunar-
leiðir
Varðandi tekjuöfiunarleiðina
ihefur verið gagnrýnd sú leið er valin
var í frumvarpinu um Framkvæmda-
sjóð öryrkja, sem er vægt gjald af á-
fengi og tóbaki. Vel má um það deila
hvort sú leið sé heppilegrien aðrar, er
:hafa ber í huga að notkun áfengis og
tóbaks veldur i mörgum tilfellum
örorku Slys if völdum áfengisneyslu
og tóbaksi tykingar geta tvímælalaust
hvort tveggja valdið varanlegri
örorku og því ekki af handahófi
valið, að sótt sé i þann brunn sem
slíku getur valdið.
Engar aðrar hugmyndir hafa
reyndar komið fram um fjármögnun
þessara mála, nema bent hefur verið
á að fjármagna þetta á fjáriögum,
sem dæmi eftir dæmi sannar að hefur
ekki verið gert, og skal ekki standa á
mér að samþykkja að sú leið sé
heppilegust, ef trygging fengizt fyrir
að svoverði gert.
Raunsætt
mat
í þeim skiptu skoðunum, sem um
þetta mál hafa verið á Alþingi, hefur
það verið samdóma álit allra aö
þessum málum hafi ekki verið sinnt
sem skyldi og þau hafi verið látin
sitja á hakanum, og brýna nauðsyn
beri til að gera átak í þessum málum.
Ágreiningurinn hefur fyrst og fremst
staðið um hvaða leiðir ætti að velja
til að fjármagna þessi verkefni. En
þegar verið er aö velja leiðir að settu
marki og meta hvað farsælast sé U
árangurs, þá verður að leggja
raunsætt mat á hlutina. Er markaður
tekjustofn líklegri til að leysa málið
eða framlög á fjárlögum?
Staðreyndir undanfarinna ára tala
sínu máli og í því ljósi ber að skoða
hlutina meðan ekkert gefur tilefni til
að ætla að annað sé árangursrikara.
Lagabókstafir með gullnum
loforðum um betri tíð fyrir öryrkja,
eru merkingarlaus plögg, nema séð sé
fyrir fjármagni um leið, til að
mannréttindi þeirra vérði tryggð.
Jóhanna Sigurðardóttir
alþingismaður.
Jóhanna
Sigurðardóttir
„Hvers vegna „klýfur Framkvæmdasjóður öryrkja flokka og
fylkingar”?”
„Má benda á, að á þessu barnaári eru 1000 börn, bæði þroskaheft og
vegna annarrar hömlunar, sem ekki fá kennslu við sitt hæfl.”
........—......... M i ■■■■....■ i