Dagblaðið - 10.04.1979, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 1979.
,11
uðu þjóðanna.
Yfirleitt var mjög erfitt að fá
dvalarleyfi í Noregi á fjórða áratugn-
um. Svo mun reyndar hafa verið í
mjög mörgum löndum. Atvinnu-
ástand var víðast mjög erfitt og
stjómvöld einstakra ríkja gátu ekki
né vildu taka að sér marga þá flótta-
menn sem hröktust um heiminn.
Til þeirra gyðinga og annarra sem
vildu fá dvalarleyfi í Noregi voru
gerðar mjög strangar kröfur. I fyrsta
lagi máttu þeir ekki verða hinu opin-
bera til byrði. Þeir máttu sem sagt
ekki taka við neinum opinberum
styrkjum af neinu tagi. Dæmi voru
um gyðinga sem voru sendir aftur til
Þýzkalands vegna þess að þeir höfðu
brotið þetta skilyrði. Árið 1938 var
gyðingum sem flutt höfðu frá Þýzka-
landi til Nittedal vísað aftur til sins
heimalands vegna þess að þeir höfðu
notið fjárhagslegrar aðstoðar frá
sveitarfélaginu. Árið 1938 var þó öll-
um sem eitthvað vildu vita fullljóst
hvert þýzkir nasistar stefndu í
gyðingamálum.
Innflytjendum var einnig bannað
að taka að sér störf sem Norðmenn
gátu og vildu annazt. Með þessum
tveim skilyrðum tókst norskum yfir-
völdum að fyrirbyggja nær alveg
að gyðingar frá Þýzkal. flyttust til
landsins. Þeir urðu nefnilega að
sanna að þeim væri unnt að fram-
fleyta sér og sínum í Noregi án þess
að hafa neinar atvinnutekjur né neins
konar opinbera aðstoð.
Gyðingar frá Þýzkalandi áttu ekki
auðvelt með að uppfylla skilyrðin.'
Fyrir því sáu þýzk yfirvöld með þvi
að innheimta svonefndan flótta-
mannaskatt. I þann skati fór nefni-
lega allt sem gyðingarnir áttu og ekk-
ert var eftir til að framfleyta sér í
öðru landi.
Það var þvi nærri ómögulegt fyrir
gyðinga að komast til Noregs. Þó
voru þar nærri 5 hundruð slíkir
þegar Þjóðverjar hernámu Noreg
vorið 1940. Hvernig hafði þeim tekizt
að fá búsetulevfi?
Sumir höfðu komið á ólöglegan
hátt inn í landið. Aðrir höfðu komið
sem ferðamenn. Þeir gyðingar sem
áttu ættingja i Noregi áttu einnig
betri kosti en aðrir ef ættingjarnir
gátu sýnt fram á að þeir gætu séð
fyrir flóttamanninum. Aðrir gátu
vísað til þess að þeir mundu fara dl
Bandaríkjanna innan skamms.
Reyndist sú röksemd nokkuð vel.
Þeir sem á annað borð voru
komnir inn fyrir landamærin áttu
nokkra von um að ýmiss konar
hjálparstofnanir greiddu götu þeirra
þó engin trygging væri fyrir því.
Áður hefur veriö minnzt á mannrétt-
indanefnd þá sem einbeitti sér að að-
stoð við pólitíska flóttamenn og var í
tengslum við Verkamannaflokkinn.
önnur samtök sem beittu sér fyrir að-
stoð við flóttamenn af gyðingaættum
voru kölluð Nansennefndin í höfuð
landkönnuðarins og mannvinarins
Friðþjófs Nansen. Þau samtök voru
þó mjög fjárvana.
Þó svo hin opinbera stefna norskra
yfirvalda væri sú að halda innflutn-
ingi gyðinga til landsins í lágmarki
voru þó margir Norðmenn þessu
mótfallnir. Þeir stjórnmálamenn sem
létu sig málið verulega varða voru þó
fáir.
Heiðarleg undantekning var þó
Carl Joachim Hambro, forseti Stór-
þingsins. í bréfi til dómsmálaráðu-
neytisins hélt hann því fram aö Norð-
menn væru að verða alræmdir í
heiminum fyrir stefnu sína gagnvart
gyðingaflóttamönnum frá Þýzka-
landi.
Hambro taldi höfuðpaurinn í
þessu öllu vera formann þeirrar
nefndar sem tók ákvörðun um land-
vistarleyfi erlendra ríkisborgara. Hét
sá Ragnvald Konstad. Dómsmálaráð-
herrann Tryggvi Lie vildi þó aldrei
hreyfa við honum og tók hvað eftir
annað fram að nefndin væri aðeins
að framfýlgja stefnu norskra stjóm-
valtia.
Konstad var talinn mjög hliðhollur
þýzkum nasistum og víst er um það
að eftir afsögn allra dómara í norsk-
um hæstarétti í desember árið 1940
tók hann sæti í þeirri stofnun sem
koma átti i staðinn. Konstad var
dæmdur í átta ára þrælkunarvinnu í
lok styrjaldarinnar fyrir samvinnu
við Þjóðverja.
Grein Harald Skjönsberg lýkur
með eftirfarandi orðum:
Þau eru fá löndin sem hafa •
ástæðu til að vera stolt yfir aðstoð
þeirri sem þau veittu þýzkum gyðing-
um. Ekkert land veitti þó færri
gyðingum landvistarleyfi en Noregur.
Svíar hleyptu nærri tíu sinnum fleiri
inn í land sitt án þess þó að það gefi
þeim neina ástæðu til aö hrósa sér af.
í sænska sjónvarpinu var fjallað um
stefnu stjórnvalda í innflytjendamál-
um á fjórða áratugnum. Niðurstaðan
var sú að stefna þeirra hafi verið for-
kastanleg og alltof lítið gert fyrir hina
nauðstöddu gyðinga. Lokaorð
greinarinnar eru þau hvort norska
sjónvarpið leggi í að fjalla um aðstoð
og stefnu norskra stjórnvalda við
gyðinga á sama tíma.
Kjallarinn
AgnarGuðnason
Það er nokkuð stór hópur fólks,
sem ekki neytir smjörs. Ástæðumar
fyrir því eru mismunandi. Nokkuð
margir áh’ta að smjör sé meira fitandi
en smjörlíki. Það er byggt á miklum
misskilningi.
Orkugildi þessara fitutegunda er
það sama, en niðurstöður rannsókna
benda þó til þess að smjörlíki sé
meira fitandi en smjör. Sumum er
ráðlagt af heilsufarsástæðum að
neyta frekar smjörlikis en smjörs
þótt það sé byggt á hæpnum forsend-
um. í þriðja lagi er sá hópur nokkuð
stór, sem kaupir frekar smjörlíki en
smjör í sparnaðarskyni.
Langlíklegasta leiðin til að auka
neyslu á smjöri, er að lækka verð á
mjólkurfitu, en hækka í staðinn verð
á mjólk og fitusnauðum afurðum.
Sala á ostum hefur nærri þrefaldast á
siðastliðnum 18 árum. Osta- og
smjörsalan hefur lagt mikla áherslu á
ostakynningar og auglýst ostana
mjög vel. Það má gera ráð fyrir veru-
legri aukningu í sölu osta á næstu ár-
um. Enda er neysla hér á landi tiltölu-
lega lítil, miðað við það sem hún er í
nágrannalöndum okkar.
Vistheimili og
sjúkrahús
fái ódýrt smjör
Það mun vera staðreynd að á elli-
heimilum, ýmsum sjúkrahúsum og
dagvistunarstofnunum sé frekar
notað smjörlíki en smjör og það sé
eingöngu gert til að lækka matar-
reikninginn. Á elliheimilum munu
margir vistmenn una þessu illa og
sumir eru svo forsjálir að hafa með
sina eigin smjörklínu, þegar sest er að
borðum.
Vegna hinna miklu smjörbirgða og
þar sem ekki er auðhlaupið að breyta
verðhlutföUum á mjólkurvörum,
ætti nú fyrst um sinn að selja þessum
stofnunum smjör á niðursettu verði.
Það mætti sérpakka smjörið í 5—10
kg skammta og merkja það sérstak-
lega. Þótt svo að framleiðendur
mundu taka á sig allan kostnað vegna
verðlækkunar til þessara stofnana,
þá yrði það þeim hagstæðara, en að
flytja smjörið út og greiða útflutn-
„Vinnumar” okkar
Hvað ert þú að gera hérna?
Ja, þetta er nú eiginlega hin
vinnan mín, segir Sverrir kennari hálf
vandræðalega.
Sverrir kennari situr við borð og
selur gamla bíla.
Það er nefnilega þannig, segir
Sverrir, að launin duga ekki og ég
verð að hafa tvær vinnur. Raunar er
ég líka handritalesari hjá útgáfufyrir-
tæki, svo það má segja að ég sé í
þrem vinnum. Á sumrin er ég svo
fararstjóri hjá ferðaskrifstofu og ég á
einnig hlut i trillu og það er mikil
búbót í því og líka afslöppun.
Þetta gengur auðvitað ekki nema
vegna þess að aðalvinnuveitandi
minn, ríkið, er liðlegur. Ég fæ að
Ijúka kennslunni fyrir hádegi oger þá
laus úr henni. Svo er ég líka dálítið
frjáls hérna og handritalesturinn get
ég tekið með mér og unnið hann á
kvöldin og um helgar. Ég get meira
að segja lesið dálítið hérna, segir
Sverrir og tekur prófarkir upp úr
stresstösku þessu tU sönnunar.
Frasar sem blóm
í hnappagat
í litlu þjóðfélagi verða allir að
vinna mikið! í litlu þjóðfélagi er
einstaklingurinn „miklu þýðingar-
meiri en meðal stórþjóðanna.” Það
„kostar svo miklu meira” að reka
svona lítið þjóðfélag og halda uppi
allri þjónustunni.
Þessar fáránlegu fullyrðingar
klingja i eyrum sýknt og heilagt.
Þarna étur hver eftir öðrum, flestir i
hugsunarleysi en aðrir nota frasana
sem blóm í hnappagatið á hátíðar-
stundum eða við atkvæðaveiðar.
Þessi þjóðtrú fslendinga er bæði
vitlaus og hættuleg. Þetta sýna
staðreyndir. Vinnan er orðin að
trúarbrögðum út af fyrir sig. Vinnu-
þrælkunin ruglar allt verðmætamat
og gerir umsamin laun afstæð og
einskis nýt.
Þegar upp er staðið kemur í ljós
að það þarf raunar minnst tvær
vinnur til að lifa. Laun fyrir aðal-
vinnuna hafa vegna þessa stöðugt
verið að minnka og litið er á hana
sem vissa kvöð sem þarf að koma frá
sem allra fyrst, annaðhvort fyrri
hluta dags eða með vaktafyrir-
komulagi þar sem hægt er að ljúka
vinnuvikunni á 3—4 dögum. Síðan er
keyrt áfram eins og orkan leyfir og
raunar miklu meira en það.
Sá hluti fólks sem annaðhvort
getur ekki eða vill ekki setjast undir
árina á þessari galeiðu verður eftir.
Það fólk sem ætlar að lifa af lög-
bundnum vinnutima býr við svo
þröngan kost að í mörgum tilfellum
liggur það niður undir hungur-
mörkunum.
ingsbætur með því. Það gæti munað
um 2000 kr. á hvert kg, þó svo að
smjörið yrði selt á svipuðu verði og
smjörliki. Ekki er óhugsandi að ríkis-
sjóður kæmi frekar til móts við fram-
leiðendur í auknum niðurgreiðslum
til heilbrigðisstofnana á smjöri, en að
greiða útflutningsbætur með því.
Nýtt viðbit
Með því að blanda saman jurta- og
mjólkurfitu og framleiða feitmeti
hliðstætt og gert er í Sviþjóð og
víðar, er hugsanlegt að neysla á
mjólkurfitu mundi aukast. í Sviþjóð
nefnist þetta feitmeti „Bregott” og
inniheldur 4/5 mjólkurfitu og 1/5
jurtafitu.
Samanlögð neysla á smjörlíki og
smjöri hefur verið á undanförnum
árum um 20 kg á hvern íbúa. Það
mætti gera ráð fyrir að mjólkuriðn-
aðurinn gæti náð um helmingi af
þessari sölu. Smjörsalan gæti hrapað
niður í 3 kg á mann, en sala á
„Lífið er vinna
og aftur vinna"
En sannleikurinn um vinnu
íslendinga síðustu áratugi er rikis-
leyndarmál. Einhvers staðar langt í
undirvitundinni blundar þó gömul
kennd, sem kölluð hefur verið
heilbrigð skynsemi. Þó hefur þetta
fyrirbæri verið barið niður. Það
hefur lotið í lægra haldi fyrir
sefjuninni og einnig vegna þess að öll
þau öfl sem móta skoðanir fólks hafa
verið einstaklega samhent um að
þegja yfir þessu leyndarmáli.
Stjórnvöld hafa gengið á undan
með vondu fordæmi og margir þeirra
manna sem gegna, að margra áliti,
mikilvægustu störfum i þjóðfélaginu
hafa unnið tvær vinnur eða fleiri.
Kjallarinn
Hrafn Sæmundsson
Undanfarin ár hafa til að mynda
margir alþingismenn haldið áfram í
gömlu vinnunni sinni þó að þeir hafi
verið kosnir til þess lítilræðis að
leiða lýðinn og setja honum skynsam-
leg lög. Stór hluti háskólakennara og
framhaldsskólakennara hefur tvær
vinnur og mikill hluti embættis-
manna hefur fleiri en eina vinnu,
annaðhvort sem aukaverkefni eða
beinlínis við önnur störf.
Og þegar kemur niður á lægri
plön launataxtanna heldur sama
fyrirkomulagið áfram, en þá af meiri
nauðsyn. Lífið ér vinna og aftur
vinna.
Skjálfti
Það eru tvær aðalhliðar á þessu
vinnuæði fólks.
Annars vegar er hin efnahagslega
„Bregott” yrði 7 kg á mann. Þá yrði
heildarsala á mjólkurfitu í viðbiti 8.6
kg á hvern íbúa. Heildarsala á smjör-
fitu yrði þá um 450 tonnum meiri yfir
árið en hún var í fyrra.
Skólamjólk og
betri námsárangur
Við erum eftirbátar flestra þjóða í
V-Evrópu hvað varðar aðstöðu i
skólum til að sjá nemendum fyrir
hollri fæðu á skólatímanum.
Mjólkursamsalan í Reykjavík hefur
lagt sitt af mörkum til að auðvelda
sölu á mjólk í skólum á sölusvæði
hennar. Frá MS eru afgreiddar
mjólkurvörur daglega í 41 skóla.
Þessir skólar hafa fengið lánaðar
kælikistur hjá Mjólkursamsölunni. í
þeim skólum, sem fá mjólk, munu
vera rúmlega 10 þúsund nemendur.
Meðalsala á dag í þessum skólum er
1150 litrar af nýmjólk og kókómjólk.
Auk þess eru seldir um 55 lítrar af
jógúrt. Nemendur greiða fullt verð
hlið sem er raunar flóknari en sést í
fljótu bragði. Hins vegar er svo hin
hliðin sem snýr að manninum, sem
vitsmunaveru í þróun samfélagsins.
íslendingara hafa gert flestar þær
vitleysur í efnahagsmálum undan-
farin ár sem með góðu móti eru fram-
kvæmanlegar. Samnefnari allrar
þessarar heimsku er sá grunntónn að
allt skuli frjálst og stjórnlitið.
Afleiðingar þessa eru nú smám
saman að koma í ljós. Það er búið að
drepa megnið af fiskinum. Það er
búið að fylla geymslurnar af
illseljanlegum landbúnaðarvörum og
það er búið að nýta erlenda lána-
möguleika fram yfir alla skynsemi og
binda komandi kynslóð með
innlendum skuldbindingum líka.
Þessar staðreyndir eru nú loks að
renna upp fyrir fólki. Og hvernig er
fólk svo búið undir að borga gjald-
þrotið.
Þrátt fyrir allar vinnurnar eru
menn illa staddir. Þrátt fyrir miklar
tekjur undanfarinna ára hefur
peningakerfi þjóðarinnar og
innheimtuform skatta verið þannig
háttað að þegar örlítið slaknar á þá
byrjar fólk að skjálfa.
Innheimtuform beinu skattanna
og verðbólgan er þannig að vinnu-
þrælarnir hafa verið neyddir til að
taka lán hjá sjálfum sér. Þeir borga
skattana eftir á og það má hvergi
slaka á þrældómnum til að dæmið
gangi upp. Yfirvöld og verkalýðs-
hreyfingin hafa einnig alið á þeirri
blekkingu að það sé hagkvæmt að
borga skattana með minni krónum.
Eilif verðbólga verður að geisa til að
dæmið gangi upp og fyrir hendi
þurfa að vera endalausir möguleikar
til að þræla og þræla.
Vegna negatífra vaxta hafa menn
ekki átt kost á því að geyma peninga
til eins eða neins og einstaklingarnir
reyna þess vegna að fjárfesta, ekki
aðeins sína peninga, heldur einnig
annarra ef möguleiki er á því. Vegna
þessa alls getur spilaborgin hrunið
hvenær sem er.
Sú hliðin sem snýr að manninum,
sem vitsmunalegum einstaklingi er
ekki síður ömurleg.
Stór hluti fólks vafrar áfram í
hálfgerðum sljóleika. Ekkert kemur
fólki lengur við. Nánast hvaða
lýðskrumari eða auglýsingatæknir
sem er getur teygt fólk til nánast
hvers sem er.
Og stjórnmálamennirnir spila á
þetta ástand. Hlutur þeirra er verri
en annarra vegna þess að þeim hefur
verið treyst fyrir því að stjórna
þjóðfélaginu á skynsamlegan hátt.
Það hafa þeir ekki gert.
Hrafn Sæmundsson,
prentari.
fyrir þessa mjólk. Annars staðar á
Norðurlöndunum er mjólkin annað-
hvort gefin eða mjög mikið niður-
greidd. Þannig ætti þetta að vera
einnig hjá okkur.
Samkvæmt könnun, sem gerð
hefur verið á neysluvenjum nemenda
i skólum landsins, vantar mikið á að
þeir fái góða undirstöðumáltíð áður
en farið er i skólann og mikill hluti
nemenda hefur ekki með sér nesti.
Það virðist því vera full þörf á, að úr
sé bætt. Það verður ekki gert svo vel
sé, nema að skipulagt verði af skóla
yfirvöldum, að allir nemendur eig
kost á að fá kjarngóðan mat í skólun
um. Ekkert er hollara fyrir unglinga
en að fá mjólkurafurðir. Yfirleitt
munu börn yngri en 6 ára fá nægilega
mjólk og eldra fólk neytir mjólkur í
jríkummæli. Unglingar á aldrinum 12
til 18 ára eða svo hafa aftur á móti
dregið úr neysiu mjólkur og neyta í
þess stað óhollari drykkja. Þannig að
veruleg hætta getur verið á að þessir
unglingar liði fyrir næringarefna-
skort. Það er ekki aðeins að þjóna
hagsmunum mjólkurframleiðenda,
sem lagt er til að nemendum öllum
skólum sé gefinn kostur á að fá
ókeypis mjólk og aðrar mjólkuraf-
urðir, heldur er það engu síður í þágu
nemendanna sjálfra og ekki ofsagt
þótt því sé haldið fram, að það sé
hagsmunamál allrar þjóðarinnar að
æska þessa lands sé vel á sig komin
andlega og líkamlega þegar skóla-
göngunni lýkur.
, Agnar Guðnason
blaðafulltrúi bændasamtakanna
Leiðir til aukinnar neyslu:
• Aukin kynningá réttum úr dilkakjöti og meðferðþess
• Hcekkuð smásöluálagning á dilkakjöti
• Lækkað verð á mjólkurfitu
• Ókeypis mjólk í skólunum
• Lækkað verð á smjöri til heUbrigðisstofnana (tímabundið)
• Aukin fjölbreytni í mjólkurafurðum
• Aukið samstarf milli neytenda ogframleiðanda.
—■■ i. i i