Dagblaðið - 10.04.1979, Blaðsíða 15

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 10. APRÍL 1979.
.... """
Þegar litið er til baka á bók-
menntauppskeru ársins 1978 í Noregi
og fram hjá hinni miklu skáldsagna-
grósku, þá eru það helst ljóðskáldin
Paal Brekke, Jan Erik Vold og Sidsel
Bjugn sem koma upp í hugann. Hvað
aldur varðar, tilheyra þau þremur
kynslóðum og bókmenntalega séð
slógu þau í gegn hvert á sínum áratug
— en bækur þeirra eru góð dæmi um
þá breidd, sem einkennir nútíma-
ljóðlist í Noregi upp á síðkasuð.
Bæði Brekke og Vold eru nöfn
sem flestir kannast við sem eitthvað
vita um þróun norskra bókmennta
eftir stríð. Brekke var brautryðjandi í
þróun nútímaljóðlistar á árunum
1950—60 en Vold er kunnur sem
uppreisnarmaður í ljóðlist á síðasta
áratug. Á síðasta ári gaf svo Sidsel
Bjugn út Ijóðabókina „Den förste
avisa paa Lofotveggen”, sem þótti
slá á nýstárlega og frísklega strengi.
Viðreisnarmaðurinn
Þetta hafa gagnrýnendur nefnt
Paal Brekke. Eftir að hann sneri
heim til Noregs eftir langa dvöl sem
flóttamaður í Svíþjóð, gerði hann sér
grein fyrir því hve stöðnuð norsk
ljóðlist var orðin. Hann kynnti yngri
ljóðskáld Svía fyrir löndum sínum og
rakti þróun þeirra frá Gunnari
Ekelöf og Edith Södergran. Árið
1949 þýddi Brekke „The Waste
Land” eftir T.S. Eliot og þetta sama
ár gaf hann út ljóðasafnið
„Skyggefektning” þar sem hann
tekur til handagagns ýmsar tæknileg-
ar uppgötvanir í nútímaljóðlist,
brýtur niður hið hefðbundna form á
hendingum, umturnar venjulegri
setningaskipan og teflir saman hinum
ólíkustu orðum. í kjölfarið fylgdu
tvær skáldsögur hans, er taldar eru
undanfari nútímalegrar skáldsagna-
gerðar í Noregi. Seinna komu aðrar
ljóðabækur sem öfluðu Brekke
orðstírs sem leiðandi höfundar í
nútímaljóðlist.
Eldri Ijóð-
list í deiglu
Þar sem allur eldri skáldskapur
PaalBrekke hefur nú verið gefinn út í
einu bindi og á sama ári bætír hann
við einni ljóðabókinni enn, hlýtur
ÞRÍR ÁRATUGIR -
ÞRJl) UÓDSKÁLD
l 1
hann að setja sterkan svip á bókaárið
í heild. Margar af fyrri bókum hans
eru skrifaðar í kringum eitt stef eða
viðfangsefni. Nýjasta bók Brekkes
„Syng ugle” er hins vegar samansett
úr stökum ljóðum í ríkara mæli en
áður og ljóðin eru í senn opinská og
spakleg og grundvallast gjarnan á
beiskum orðaleikjum.
Óþreyja í
bókmenntum
Paal Brekke hfur aldrei skorið
upp herör gegn hefðbundinni ljóðlist,
heldur ávallt farið fram á að hið nýja
fengi sinn sess við hlið hins gamla en
ekki á kostnað þess. Þessi afstaða
hefur m.a. komið í veg fyrir
hrópandi andóf og átök milli
kynslóða í norskri ljóðlist eftir 1950.
Andófið kom hins vegar fram
þegar ný kynslóð rithöfunda hóf upp
raust sína í stúdentablaðinu Profil á
miðjum sjöunda áratugnum.
Upphaflega var þessi uppreisn
eingöngu bókmenntalegs eðlis og
beindist gegn „viðurkenndum”
bókmenntum og bókmenntagagnrýni
sem þeir töldu bæði gamaldags í
alþjóðlegu bókmenntalegu samhengi
og úr sér gengið formlega séð. í
kjölfar þessa kom pólitískt timabil
þar sem helstu forsvarsmenn gerðust
baráttumenn á vinstri vængnum.
Þetta skeði m.a. með Thor Obrestad,
Dag Solstad og Espen Haavards-
holm. En undantekningin var Jan
Erik Vold.
Norrænar
bókmenntir
Ingeborg Donali
Stríðinn
gleðimiðlari
Framar öðrum af þessari kynslóð
hefur JEV miðlað nýjungum í
ljóðlist. Hann einbeitir sér að hinu
áþreifanlega og sérkennilega í ljóðum
sínum er mörg fjalla um hluti eða
fyrirbæri sem sumum þykja heldur
hversdagsleg. En í meðferð JEV taka
þau á sig nýjan svip, eitthvað óvænt
gerist, sem við ckki búumst við.
Bókfellsljóðið, ásamt ljóðinu sem
segir frá því hvernig ferskt fransk-
brauð skal borðað, eru hvorutveggja
ágæt dæmi um ljóð af því tagi.
Sumarljóð
Jan Erik Vold hefur nú gefið út
tíu ljóðabækur og sú nýjasta „S”
kom til greina í sambandi við Bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs.
Menn hafa getið sér til um það hvað
titillinn muni þýða, þvi einhverja
:merkingu hlýtur hann að hafa.
Einhver telur hann merkja „sól” eða
„sumar”. Aðrir minna á áhuga
Volds á alls konar tilraunum með
stafagerð og segja sem svo: „S” er að
sjálfsögðu spírall lífsins, formið sem
leitar upp á við og er tákn fyrir tak-
markalausa lífsgleði Volds, bjart-
sýnismannsins og gleðimiðlarans.
Vold &- Gabarek
=ljóð Ct-jass
Gerðar hafa verið ítrekaðar
tilraunir til að fá JEV í heimsókn í
Norræna húsið til þess að íslendingar
fái tækifæri til að kynnast honum en
hingað til án árangurs. Ljóð hans eru
kannski áhrifaríkust þegar þau eru
lesin upphátt og helst verður hann að
lesa þau sjálfur. Með tímanum er
JEV orðinn að eins konar á-
trúnaðargoði og hann ferðast um í
prjónapeysu og flytur ljóð sín með
aðstoð jassistans Jan Gabarek. Það
eru ekki allir sem kunna að meta
framgangsmáta Volds, hvorki ljóðin
eða leikræna tilburði hans, en enginn
er hlutlaus gagnvart því sem hann
tekur sér fyrir hendur.
Margræði og
hugarflug
Nýliðinn Sidsel Bjugn steypir
einnig saman fleiri en einni listgrein.
Sjálf segist hún hafa komið sér fyrir í
einhvers staðar milli orðs og myndar i
tjáningu sinni og hún notar ma. frasa
úr auglýsingum. Aðferðir hennar við
aðteflasaman orðum og teikningum
eru óvenjulegar og koma af stað ým-
iss konarhugmyndatengslumhjáles-
anda. Hún leikur sér af miklu öryggi
með ýmsar uppgötvanir nútímaljóð-
listar og það kemur manni ekki á
óvart að einn af þeim sem látið hefur
í ljós einna mesta hrifningu yfir „Den
förste avisa paa Lofotveggen” er ein-
mitt Paal Brekke. Hann segir bókina
vera drög að „ljóðlist sem ég hef á-
vallt sóst eftir, þar sem öllum brögð-
um, hefðbundnum jafnt sem óvenju-
legum, en beitt til að ná ljóðrænum
tilgangi.
15

-í j \ ,\/
' I r'ST

: •- •- U
Affííti- &£. K "•
•A
‘é& ’ý \.
VIDEO
í kvöld qefst gestum ÓÐALS
kostur a aö sjá og heyra
HLH, FLOKKINN í video
JOHN ANTHONY
kynnir TOP 20 - vinsœldalista
OÐALS.
i°°0/
^ Láttu sjá þig!