Dagblaðið - 06.07.1979, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 6. JÚLÍ 1979.
-------------------
Sigur f rjálsrar
samningsgerðar
Þau stórmerku tíðindi hafa nú
gerst, að í frjálsu samkomulagi aðila
vinnumarkaðarins hefur vinnufriður
verið tryggður út þetta ár án þess að
ríkisstjórnin hafi þurft þar nærri að
koma með valdbeitingu af einu eða
öðru tagi. Þessir frjálsu friðar-
samningar tókust með svo snöggum
og átakalausum hætti, að menn hefur
nánast sett hljóða. í stað stormsins,
sem margir höfðu átt von á og talað
svo mikið utn, kom blankalogn.
Þetta sýnir, að þrátt fyrir allar illspár
og tal um skilnings- og ábyrgðarleysi
aðila, er þeim voldugu hagsmunaöfl-
um í þjóðfélaginu, sem launþegasam-
tök og vinnuveitendur eru, treystandi
til þess að fara með sitt mikla vald af
ábyrgðartilfinningu sé þeim ljóst að
stjórnvöld ætli ekki að svipta þá rétt-
arstöðu sinni með valdboði — og þá
auðvitað heldur ekki að taka á sig
ábyrgð þá, sem réttinum óhjákvæmi-
lega fylgir. Svo lengi sem voldugum
þjóðfélagsstofnunum eins og aðilum
vinnumarkaðarins er gert fyllilega
ljóst að til þess sé ætlast að settum
leikreglum sé fylgt jafnt í orði sem á
borði þá má oftast treysta þvi að
slíkir aðilar fari vel með völd sín því
þeim er þá ljóst að ábyrgðinni verður
ekki á aðra komið. Þá fyrst er hætta
á ferðum þegar slíkir aðilar í vanda
telja að þeir geti komið ábyrgðinni af
sér yfir á aðra, t.d. ríkisstjórn og Al-
þingi, vegna þess að umræddir aðilar
láti i það skína að þeir hyggist nota
stjórnskipunarleg völd sín til þess að
taka á sig úrlausnarefni aðila vinnu-
markaðarins og þá auðvitað ábyrgð-
ina lika. Þess vegna er það jafnan
farsælast að ganga út frá þvi að
skráðum og óskráðum leikreglum um
sambúð og samskipti valdastofnana
þjóðfélagsins sé fylgt þannig að hver
aðili um sig njóti þess réttar, sem
honum er ætlaður og axli þá ábyrgð
af athöfnum sínum, sem honum ber.
Reynslan — sá dómari hvers úrskurði
verður ekki áfrýjað — hefur sagt
eftirminniiegt síðasta orð með hinum
stórmerku tíðindum um frjálsa frið-
arsamninga aðila vinnumarkaðarins,
sem náðust á dögunum.
Stórpólitískur sigur
Þessi niðurstaða er eftirminnilegur
sigur fyrir Alþýðuflokkinn því í
þeirri taugaveiklun, sem greip um sig
í vor þegar menn fóru að óttast stór-
styrjöld á vinnumarkaðinum og töldu
sig sjá það einasta úrræði út úr vand-
anum að ríkisstjórnin fetaði í spor
stjórnar Geirs Hallgrímssonar með
því að skipa launamálum í landinu al-
mennt með lögum og bannaði jafn-
framt verkföllum óákveðinntíma.var
það Alþýðuflokkurinn einn, sem hélt
ró sinni og gætti þess að vera sam-
kvæmur sjálfum sér. Hinir stjórnar-
flokkarnir birtu tillögur um ails kyns
lagasetningar um almenna skipan
kaupgjaldsmála — um lögbindingu
3% grunnkaupshækkunar fyrir ein-
hvern ótiltekinn hluta launþega, um
visitöluþak og vísitölukjallara, um
skert samningsfrelsi, um bann við
verkföllum um tiltekinn tima
o.s.frv., o.s.frv. Þessar tillögur voru
ýmist lagðar fram í ríkisstjórninni,
ræddar í ráðherranefndum eða
kynntar á blaðamannafundum, sem
hinir stjórnarflokkarnir boðuðu til —
og síðan óspart rætt um nauðsyn þess
að setja bráðabirgðalög um slíkar að-
gerðir ef ekki í dag þá í allra síðasta
lagi á morgun. Þessi tillögusmíð
ásamt öUu því tilstandi, sem henni
fylgdi — blaðamannafundum, stór-
kostlegum yfirlýsingum, miklum
fundahöldum, alvarlegum augnaráð-
um, hástemmdum leiðaraskrifum
o.s.frv. — eru eftirminnileg sökum
þess lærdóms sem af því má draga
um hvað gerist þegar menn tapa átt-
um vegna taugaskjálfta.
Alþýðuflokkurinn réð
Það var Alþýðuflokkurinn, sem
réð því að til þessara óyndisúrræða
var ekki gripið. Á sama tíma og jafn-
vel gærnustu og rólegustu menn í
Framsóknarflokki og Alþýðubanda-
lagi létu taugaæsing ná tökum á sér
og ræddu opinskátt um bráðabirgða-
lög um hvers kyns örþrifaráð, stóð
Alþýðuflokkurinn fast á sinni grund-
vallarafstöðu um leikreglur sam-
félagsins. Á sama tíma og aðrir boð-
uðu blaðamannafundi um bráða-
birgðalög um skipan launamála i
landinu samþykkti þingflokkur Al-
þýðuflokksins á rólegan og yfirveg-
aðan hátt stefnuna um frjálsa kjara-
samninga og neitaði ávallt staðfast-
lega öllum tillögum og hugmyndum
um, að ríkisstjórnin gripi til bráða-
birgðalagasetningar um þessa kaup-
hækkun hér og hina þar, vísitöluþak
á þennan og visitölukjallara á hinn,
fullan samningsrétt fyrir einn,
skertan fyrir annan og engan fyrir
þann þriðja o.s.frv. eins og ýmsir
ræddu um. Alþýðuflokkurinn
svaraði öllum tillögum um slíkar að-
gerðir með einu stuttu nei-i. Hann
sagði: Launamálin í landinu eru við-
^fangsefni aðila vinnumarkaðarins;
þeir hafa réttinn og ábyrgðina. Ríkis-
valdið á ekki að skipa jseim málum
með lögum og ekki að grípa inn í
vinnudeilur fyrr en þá í þeim algeru
undantekningartilvikum þegar ljóst
er orðið, að samningar geta ekki
náðst og aðgerðir fámennra hópa eru
farnar að ógna almannaheill og
stefna afkomu launþega í stórkost-
lega hættu. Þá á ríkisvaldið að láta til
sín taka með aðgerðum, sem eru til
þess fallnar að breyta um lausnarvett-
vang á deilunum.
Þetta var sjónarmið Alþýðuflokks-
ins og samþykkt af þingflokki hans
þegar í maímánuði. í hita umræðn-
anna á meðan úrslit mála voru öll
óljós og menn voru viðkvæmir og
taugaspenntir voru skoðanir auðvit-
að nokkuð skiptar um þessa niður-
stöðu og ýmsir til þess að gagnrýna
hana. En Alþýðuflokkurinn stóð
engu að síður fast á sínu og hvikaði
ekki. Og það er athyglisvert að sá
stjórnmálamaður úr öðrum flokki,
sem kom til liðs við þessa skoðun og
lét í ljós sömu afstöðu og þingflokkur
Kjallarinn
Sighvatur
Björgvinsson
Alþýðuflokksins, var enginn annar
en sjálfur forsætisráðherra, Ólafur
Jóhannesson. Það gerði hann þrátt
fyrir það að flokkur hans, Framsókn-
arflokkurinn, hafði samþykkt aðra
afstöðu og barist fyrir henni.
Hnútarnir röknuðu
Reynslan hefur nú staðfest hversu
farsæl og rétt þessi afstaða Alþýðu-
flokksins og forsætisráðherra var.
Nú þurfa menn ekki lengur að deila
um eða reyna að geta sér til um af-
leiðingarnar. Atburðirnir tala og at-
burðarásin hefur orðið eins og eftir
forskrift þeirrar afstöðu, sem þing-
flokkur Alþýðuflokksins tók í maí-
mánuði og hann og forsætisráðherra
stóðu saman um. Allir hnútarnir,
sem menn voru að tala um að þyrfti
að höggva á í vetur, vor og fram eftir
öllu sumri, röknuðu eins og af sjálfu
sér. Hver leikur á skákborðinu gekk
upp í anda afstöðu Alþýðuflokksins
og forsætisráðherra líkt og í snyrti-
legri skákfléttu.
* Mjólkurfræðingaverkfallið leyst-
ist með samkomulagi án þess að til
þyrfti lagasetningu frá ríkisstjórn-
inni.
* Farmannaverkfallið leystist eftir
að séð varð, að frjálsar viðræður
undir verkstjórn sáttasemjara og
sáttanefndar myndu ekki ná árangri,
með því einu að rikisstjórnin visaði
málinu í gerð án þess að setja lög af
einu eða neinu tagi um kauphækkan-
ir, sem öðrum gæti verið fyrirmynd.
* Og síðast en ekki síst — gerður
var friðarsamningur til áramóta milli
aðila vinnumarkaðarins í frjáisum
kjarasamningum án valdbeitingar af
hálfu löggjafans og sá friðarsamning-
ur gerðist svo snöggt og átakalítið, að
menn urðu hvumsa.
Mikil tímamót
Þessi niðurstaða er mikill 'gurfyrir
Alþýðuflokkinn og fo'3ætisráðhcrra
En hún er meira. Hún gefur mönnum
vonir um, að hinum voldugu öflum í
samfélaginu sem aðilar vinnumark-
aðarins eru, sé fyllilega treystandi til
þess að fást við sín viðfangsefni af
ábyrgð og skilningi. Þetta gæti e.t.v.
markað þau tímamót i íslenskri póli-
tík að mönnum skildist að i stað þess
að vera einatt að gera því skóna að
stjórnmálamennirnir þurfi að svipta
aðila vinnumarkaðarins réttindum
sínum í erfiðu árferði vegna þess að
þeim sé ekki treystandi fyrir ábyrgð-
inni, væri þarfara aö stjórnmála-
mennirnir kappkostuðt að vernda
réttindi þessara aðila en sæktu þá
jafnframt til ábyrgðar — eða öllu
heldur til samábyrgðar. Slík sam-
ábyrgðarkennd aðila vinnumark-
aðarins með stjórnvöldum um örlög
iandsmanna byggð á gagnkvæmri
virðingu aðila fyrir settum leikreglum
um sambúð og samskipti er nefnilega
forsendan fyrir þeim kjarasáttmála,
sem við Alþýðuflokksmenn höfum
barist fyrir — og hafi verið þörf á
slíku samstilltu átaki stjómvalda og
voldugra þjóðfélagsafla fyrir ári
þeim mun meiri þörf er á því nú.
Sighvatur Björgvinsson
alþingismaður
lendinga. Því var hér brotið blað í
íslandssögunni við þessa samninga-
gerð, er viðsemjandinn hljóp í burtu
frá sínum eigin tillögum, sem ís-
lenzka nefndin var búin að koma í
það horf, að hún áleit rétt að stað-
festa með undirskrift. Hlupu Norð-
menn burtu og varla kvöddu. Hér var
greinilega unnin orrusta, en ekki
styrjöld. Þvi verður að vera vel á
verði.
En eitt vildi ég gera athuga-
semd við. Viðmiðunin um afla Norð-
manna var afli þeirra á síðastliðnu
ári, sem þeir telja 150.000 tonn. Þetta
er sú hagstæðasta viðmiðun fyrir
Norðmenn, sem tiltæk var. Ekki
kemur til greina í samningum að
ganga inn á hagstæðustu viðmiðun
viðsemjandans. Því hljómar 90.000
tonna afli í ár sem mikill niður-
skurður. En hver hefði afli Norð-
manna átt að vera, ef miðað hefði
verið við meðalafla síðastliðinna 5
ára, þar sem Norðmenn hafa ekkert
veitt af loðnu við Jan Mayen fyrr en í
fyrra? Þá hefði þessi afli farið niður í
30.000 tonn án nokkurs niðurskurðar
af hálfu Norðmanna, og ef við
hefðum teygt okkur í meðalafla
síðastliðinna þriggja ára hefði aflinn
eingöngu orðið 50.000 tonn. Þetta
ber að hafa i huga, þegar talað verður
við Norðmenn næst.
Landgrunnið
og f ramtíðin
Nokkrar kenningar eru uppi um
landgrunnið á yfirstandandi haf-
réttarráðstefnu. Miða þær ekki hvað
sízt að því að tryggja strandríkjum
áframhaldandi nýtingarrétt utan 200
mílna efnahagslögsögu. Hér er jafn-
vel um efnahagslega framtíð íslands
að tefla, þar sem vitað er að setlög
eru bæði norðaustur, suðaustur og
suður af íslandi utan 200 mílnanna,
en í þessum lögum er mjög oft að
finna jarðgas og olíu. Þetta vita
Norðmenn ósköp vel, og því er reynt
að hafa af íslendingum þessi land-
grunnsréttindi nú með einhverjum
loðnutryggingarsamningum eða oliu-
sölu. íslenzka samninganefndin
hefur í undangenginni orrustu varnað
þjóðarslysi. Þetta verða íslendingar
að gera sér ljóst, því miðað við samn-
inga undanfarandi áratuga er ekkert
líklegra en að framtíðarréttindi hefðu
farið forgörðum. Það er einnig rétt
að minnast þess hér og nú, að Bretar
eru með mjög óbilgjarnar kröfur og
ráðabrugg viðvíkjandi landgrunninu
suðaustur og suður af íslandi. Má
segja, að Norðmenn séu hér í banda-
lagi við Breta, því allt sem við
mundum gera gagnvart Norðmönn-
um verður óðara tekið upp af Bretum
og samsvarandi kröfur settar fram af
þeim.
íslendingar verða að halda fram
rétti sínum til alls íslenzka land-
grunnsins, þótt óbyggð smáeyja
fyrirfinnist á því, sem hefur talizt
vera undir norskri lögsögu nú um
nokkurt skeið. Kanadamenn og
Ástralíumenn hafa haldið mjög
ákveðið fram rétti strandríkisins til
alls landgrunnsins og fiskistofna yfir
því. Því kemur ekki til mála nú að
viðurkenna hvorki norskar né aðrar
kröfur til íslenzka landgrunnsins eða
hafsvæðisinsyfir því.
Gjafir íslendinga
til Norðmanna
Á undanförnum árum hafa
íslendingar gefið Norðmönnum
heimildir til að sækja nokkur þúsund
tonn af fiski árlega inn í íslenzku fisk-.
veiðilandhelgina. Ég segi gefið, því
ekkert hefur komið á móti í einu eða
öðru formi. Svo virðist sem meira að
segja Alþingi íslendinga hafi ekki
gert sér Ijósa þá staðreynd, að hér er
efnahagslega illa stödd þjóð að gefa
sér margfalt betur staddri þjóð og
margfalt ríkari. Því vantar algjörlega
eðlilegar forsendur fyrir því, að
íslendingar séu að gefa þessar stór-
gjafir úr sínum auðlindasjóði.
Verður að segja þessum gjafaheim-
Kjallarinn
Pétur Gudjónsson
ildum upp hið bráðasta. Enn ein
meginrök fyrir uppsögn þessara
gjafaheirnilda er, að ekki er um neinn
gagnkvæman fiskveiðisamning að
ræða. Norðmenn ríkisstyrkja mjög
sínar fiskveiðar eins og minnzt var á
hér að framan. En um ieið og slík
styrkveiting á sér stað, er raunhæfur
framleiðslukostnaður slitinn úr
sambandi við eðlilegt markaðsverð
og stofnað er til óheiðarlegrar sam-
keppni á heimsmarkaðnum um fisk-
afurðir. Þetta þýðir í raun niður-
skurður á afkomu fólks á íslandi og
öðrum löndum, sem framleiða fisk-
afurðir, um upphæð, sem að lokum
verður nokkuð í átt við styrkupp-
hæðina. Því vita norsk stjórnvöld, að
þau eru að gera aðför að efnahagsaf-
komu íslendinga, um leið og þau eru
að ákveða hina gífuriegu styrki til
sinnaeigin fiskveiða.
Meira og minna alls staðar þar sem
íslendingar selja sinn fisk standa þeir
andspænis þessari óheiðarlegu
norsku samkeppni, allt niður til
Nígeríu og Brasilíu, þar sem Norð-
menn hafa svifizt einskis til að koma
íslendingum út af mörkuðunum.
Þetta atriði út af fyrir sig er nægjan-
leg ástæða til að við getum ekki haft
samvinnu við þá i fiskveiðimálum.
Við eigum ekki eins og Norðmenn
gífurlegan olíugróða til að ganga í til
þess að borga með óarðbærum fisk-
veiðum. Okkar eina leið er niður-
skurður á lifsafkomu allra
íslendinga.
Norðmenn óábyrgir í
fiskverndarmálum
Ekki verður það talið Norðmönn-
um til tekna, hvernig þeir hafa hagað
sér í fiskverndarmálum. Ársafli á
togara i Norður-Noregi var árið 1973
um 2000 tonn en var á siðasta ári
kominn niður í 1200, og þar með má
segja, að grundvellinum hafi verið
kippt undan norskri togaraútgerð
með þeirra eigin rányrkju. Við vitum
líka, hvernig þeir hafa umgengizt
það, sem eftir er af norsk-íslenzka
síldarstofninum. Þrátt fyrir tillögur
visindamanna um algjört veiðibann
til uppbyggingar stofnsins hafa
veiðar verið leyfðar í hann langt fram
yfir skynsemi. Enda eru engin merki
þess, að þessi stofn, sem álitinn var
stærsti fiskistofn í öllu Norður-
Atlantshafi sé að rétta við undir
stjórn Norðmanna. Því verður að
telja vafasamt, hvort Norðmenn geta
talizt hæfir viðsemjendur í sambandi
við fiskivernd, ef athuguð er sú
reynsla sem fyrir liggur um fram-
komu þeirra.
Söguleg samantekt
Þegar litið er yfir þessar tvær
stuttu greinar um samskiptasögu
íslands og Noregs og stiklað á því
stærsta í þeirri sögu, dylst engum viti
bornum manni, að Norðmenn eiga
íslendingum marga skuld að gjalda,
sem þeir ættu nú, þegar svona vel
stendur á hjá þeim en svo illa hjá
okkur, að taka sig cil að fyrra bragði
og byrja að greiða okkur. Jan Mayen
er á landgrunni íslands og því eðti-
legur hluti þessa landgrunns, sem
Norðmenn eiga að afhenda íslend-
ingum sem eðlilcgan hluta þess, en
ekki í dag aðnotfæra sérþað.aö fyrir
nokkrum áratugum voru þeir i að-
stöðu til að hclga sér eyna en ekki
íslendingar, þar sem þeir sluppu
nokkru á undan íslendingum undan
dönskum kóngi. Þessi sögulega stað-
reynd má ekki verða til þess, að
Norðmenn beiti íslendinga í dag
órétti á þeirra eigin landgrunni.
Norðmenn taki á
sínum stóra
Þróun þessara mála mun skera úr
um, hvort Norðmenn, sem hafa
viljað láta heiminn líta á sig sem
heiðarlega menn í alþjóðaviðskipt-
um, reynast nógu stórir til að lagfæra
án vandræða og deilna örfárra ára
tímamismun í samskiptum okkar við
dönsku krúnuna. Ef Jan Mayen væri
mannlaus í dag og enginn hefði gert
tilkall til hennar en úthluta ætti henni
til landfræðilega eðlilegs eiganda
mundi Jan Mayen skilyrðislausl vera
úthlutað Islendingum, en Norðmcnn
kæmu ekki til greina. Svona er
dæmið einfalt. Það er því eðlilega
aðeins ein lausn til á Jan Mayenmál-
inu, en hún er sú, að Norðmenn sýni
þann stórhug að afhenda Jan Mayen
sínum landfræðilega eðlilegu eigend-
um.
Pétur Guðjónsson,
form. Félags áhugamanna
um sjávarútvegsmál
^ ,,íslendingar verða að halda fram rétti
sínum til alls íslenzka landgrunnsins,
þótt óbyggð smáeyja fyrirfinnist á því, sem
hefur talizt vera undir norskri lögsögu nú um
nokkurt skeið.”