Dagblaðið - 14.01.1980, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 14. JANÚAR 1980.
Tónlist
... meðan Róm
brann
Hinn frægi fiðluleikari Henryk
Szeryng var á hljómleikaferð í Bret-
landi og kviknaði þá í gistihúsi því
sem hann dvaldi á í borginni Bourne-
mouth. Hann greip að sjálfsögðu
Stradivaríusinn sinn og hljóp út og á
meðan verið var að róa fólk og
slökkva eldinn lék hann á fiðlu sína
úti i garðinum. Þegar eldurinn hafði
verið slökktur labbaði Szeryng sig inn
á nýog fór aðsofa.
Óperur án velsæmis
Bandariskt tónskáld sem heitir
P.D.Q. Bach og á að baki nokkur
snilldarverk sem heita m.a. „Fríkaði
gesturinn” og „Hans & Gréta & Ted
& Alice (ópera án velsæmis)” hefur
fengið það verkefni að semja óperu
keisarastjórninni vegna sinna hags-
niuna. Er Khomeini var í útlegð sendi
hann menn sina um allt til að gera at-
hafnir Savak heyrinkunnar en mætti
daufum eyrum. Að visu gerði Rauði
krossinn skýrslu en hún var birt
núna, 2 árum eftir gerð hennar og
einu ári eftir byltinguna. Hvers
vegna?
Bandaríkjamönnum
er ekki alls varnað
Þó verður að telja það Bandaríkja-
mönnum og Carter til sæmdar að allt
að 12 einræðisherrar og harðstjórar
hafa fallið á nýliðnu ári en CIA var
talin hafa stutt suma þessara harð-
stjóra. Verður þetta liklega skrifað á
stjórnarskiptin i Bandankjunum er
hinn slægi Kissinger lét af embætti
með harðlinustefnu sína og Carter
tók völd með mannúðarstefnu sína.
Hann stóð m.a. að þvi að láta lausa
pólitiska fanga sem seinna urðu leið-
andi i byltingunni.
Þá tóku Sovét-
ríkin við sér
Ekki er hægt að gleðjast á einn eða
neinn hátt þegar litið er á Afghanist-
an. Þar birtist sovézki björninn, enn
á ný við sama heygarðshornið. Að
visu er erfitt að sjá þennan atburð
„Éttu þetta og
þegiðu!"
Einokun afsiðar i hugsun og verki.
Þessi kenning hefur margsannast.
Fjölmargar opinberar stofnanir og
forstöðumenn málefnaflokka stjórn-
ast af hroka og sýna skort á þjón-
ustulund. ,,Éttu þetta og þegiðu” eða
„borgaðu þetta og snáfaðu burt”,
gæti verið yfirskrift yfir margar opin-
berar stofnanir, sem hafa einokun.
Það eru jafnvel bestu menn, sem
detta niður í þennari pytt.
Æviráðning embættismanna,
aðhaldsleysi og hégómakapphlaup
auk hæfnisskorts eru sennilega helstu
skýringar á þvilíku háttalagi valda-
manna og jafnvel heilla stofnana. Ef
einstaklingur eða samtök eins og til
dæmis Neytendasamtökin kvarta
undan valdniðslu, lögleysu eða lélegri
þjónustu við almenning, fyllast við-
komandi gjarnan heilagri reiði yfir
ósvifninni. Þetta er eðlilega ekki
undantekningarlaust, og oft eru að-
finnslur og kvartanir líka ósann-
gjarnar. En of margir opinberir
starfsmenn setja sig strax í stellingar
gegn allri gagnrýni og telja hana af
hinu illa. Þetta þarf að breytast, og
vonandi tekst Finni Torfa Stefáns-
syni, nýjum umboðsfulltrúa, að
stuðla að þvi.
Ný stétt manna
er nauðsynleg
Möppudýrstemjendur og pappírs-
leiðsögumenn eru að verða nauðsyn-
legir til þess að leiðbeina venjulegu
fólki í gegnum frumskóga eyðublaða
og möppuskrímsla. Venjuleg toll-
skjöl vegna innflutnings eru að verða
fyrir sönghóp í Filadelfiu. Ekki hefur
sú ópera enn hlotið nafn en ein per-
sónan á að heita Donald Giovanni.
„Balletthjörð” á að taka þátt í óper-
unni sem á að gerast annaðhvort í
nautaatshringnum í Sevilla eða við
píramíðana í Egyptalandi.
Fyllibyttur og
drullusokkar
Skoskur sálfræðingur, John Booth
Davis, hefur sérstaklega lagt fyrir sig
rannsóknir á sálarlífi hljóðfæraleik-
ara í sinfóníum. Hann hefur komist
að því að strengjaleikarar telja
kontrabassaleikara vera „bjálfalega”
og æfa sig allt of lítið. Lúðurþeytarar
líta á strengjaleikara sem „taglhnýt-
inga”. Einn hljóðfæraleikarinn tjáði
sálfræðingnum að lúðurþeytarar
væru fyllibyttur, strengjaleikarar
drullusokkar og tréblásarar hugsuðir.
Kjallarinn
Sigurbergur Bjömsson
nema i lituðu Ijósi Vesturlanda, m.a.
vegna þéss að Rússar hafa nánast
ekkert sagt nema að þeir hafi verið
beðnir um aðstoð. Sjálfsagt verður
saga þessi alltaf lituð og pólitisk um-
fjöllun um hana lika, svo hér verður
ekki fjailað um hana frá öðru sjónar-
horni. Það er einkum þrennt sem
bvkir hlóðnKi við sa innrás. I
fyrsta lagi þykir þetta staoi, ing á
heimsvaldastefnu Rússa, i öðru á.'"i
nálgast þeir aðgöngu að sjó og í
þriðja lagi eru þeir núna næst við
aðalolíubirgðasvæði Vesturlanda.
Geta má nærri á hvaða hljóðfæri
þessi viðmælandi sálfræðingsins lék.
Bara hress
Ragtime-píanóleikarinn Eubie
Blake, sem er 96 ára gamall, fer oft í
hljómleikaferðalög og vinnur stíft.
Hann reykir sterkar sigarettur og
borðar það sem honum sýnist. Hann
var að þvi spurður hvernig það væri
að vera svona gamali. ,,Ef ég hefði
vitað að ég yrði svona gamall,”
svaraði karl, ,,þá hefði ég reynt að
fara betur með mig.”
Flygill í súpu
í bresku tímariti mátti finna langa
og ítarlega grein um það hvernig
sjóða mætti flygil. Fyrst þarf að
hamfletta gripinn. „Ristið i lakkið á
afturfæti. Lyftið því af fætinum og i
átt að hljómborðinu. Gerið slíkt hið
sama við framfætur. Þegar því er
lokið þarf að rista flygilinn á hol í
miðjunni . . . Þegar flygill er kvið-
ristur skal þess gætt að strengir séu
ekki i veginum.” Með þessum fyrir-
mælum fylgja uppskriftir, m.a. að
sósufylltum flygli, nótnasúpu, flygli í
hnotulegi og „Civet de Piano de
Diane de Chateaumorand”. Bon
appelil. - Al
Það verður þvi að segjast að þetta
er hnefahögg í andlitið á þeirri þróun
sem áður er lýst, þ.e. falli fjölda
harðstjóra og aukinni samvinnu stór-
velda. Ekki get ég annað séð en nú
hafi þróun sem var að byrja að taka
rétta stefnu verið snúið við. Sovétrik-
in hafa nú hreint og beint gleypt þjóð
þar sem stjórnkerfið var á frumstig-
um bernsku sinnar og þar með hafið
upp á nýtt hið hryllilega áróðursstrið
milli austurs og veslurs þar sem for--
dómar eru helztu vopnin og um leið
eru þeir afsökun á heimskulegu víg-
þróunin þar til nú verið í þessa átt.
Vigbúnaðarkapphlaup er dauður
hlutur, við getum nú þegar eytt heim-
inum 5 til 6 sinnum, aftur og aftur.
Léleg stjórn Carters
Ekki get ég annað en gagnrýnt
Qarter fyrir frammistöðu sina i írans-
málinu sem frá mannúðarsjónar-
miðum var nijög slök. Hún hefur lík-
lega veitt Sovétrikjunum aukið hug-
rekki til að ráðast á Alghanistan.
Carter tók eins og kunnugt var þá
„Líta verður á Sameinuðu þjóðirnar sem
eins konar tuskubrúðu . . .”
búnaðarkapphlaupi. Nái þetta strið
að halda áfram og ná festu í hugum
manna er voðinn vis. Líklega mun þá
lífsgæðamunur austurs og vesturs
aukast mikið fyrir þá sök að Sovét-
nienn munu þá líklega setja aukinn
þunga í vígvélasmíði á kostnað lífs-
gæða. Eina leiðin sem ég sé til að
slaka á í austri og vestri er að vestur
veiti austri mikla aðstoð til að jafna
lífsgæði milli þessara tveggja hug-
myndakerfa. Þannig mundi létt ein-
hverjum þunga sem Ráðstjórnarrikin
hafa á þegnum sínum. Raunar hefur
stefnu að selja á eins konar leiksýn-
ingu fyrir almenningsálitið en hafa
íranskeisara baksviðs undir þvi yfir-
skini að hann væri dauðvona maður.
Þetta reyndist tsíðar vera hið mesta
öfugmæli og hin lina afstaða hans
gagnvart keisaranum er talin stað-
festa að hann hafi verið leppur í íran,
auk þess sem það varð til þess að mál
gislanna varð flóknara og hefur
dregizt á langinn. Nú er Carter leik-
soppur i að setja á sams konar sýn-
ingu fyrir Vesturveldin vegna inn-
rásar Rússa í Afghanistan.
Hafa smáþjóðir ein-
hverra kosta völ?
Það verður að teljasti blóðugt i
hæsta lagi að tvö stórveldi skuli geta
lcikið sér svona gersamlega að örlög-
um þjóða. Aðembættisstétt i tveimur
stórveldum skuli geta leikið sér að lífi
meðbræðra sinna og þjónað G.N.P.,
„brúttóþjóðarframleiðslunni”, hin-
um nýja guði með svona auvirðilegri
hlýðni. Frumstæð stjórnkerfi jafnt
sem þróaðri hjá smáþjóðum eru
fótum troðin og stórveldi og auð-
hringar kippa í spotta bæði stórveld-
isins og stjórnar hins undirokaða
lýðs. Lita verður á Sameinuðu þjóð-
irnar sem eins konar tuskubrúðu eða
jafnvel bara taflborð stórveldanna.
Hvað gela smáþjóðir gert til að leita
réttar sins? Spurningar vakna sern
framtíðin mun eflaust fjalla um:
Hversu óháðar eru Sameinuðu þjóð-
irnar stórveldunuin? Hversu óháðar
eru þjóðir hver annarri með tilliti til
efnahagslífs? Hversu óháð er ríki
peningatafli stórfyrirtækja og stór-
þjóða? Og svo er það stóra, stóra
spurningin: Getum við smáþjóðirnar
t.d. komið upp tryggingu í formi
mannréttindadómstóls þar sem harð-
stjórar, auðhringar, rikisstjórnir eru
sóttar til saka fyrir mannrétlinda-
brot?
Sigurbergur Bjiirnsson
námsmaður.
y
á vörum og þjónustu. Aðalfram-
kvæmdastjóri Oetker fyrirtæTisins
lét hafa það eftir sér, að til viðbótar
við framleiðendur og neytendur hefði
nú þriðja aflið bæst á markaðnum:
Vörurannsóknir neytendasamtaka!
Þær vörur, sem koma illa út í vöru-
rannsóknum, hafa reynst að mestu
óseljanlegar og sölu þeirra hefur oft
verið hætt. Þetta á við um marga
hluti eins og skíðaskó og-skíðabind-
ingar, ryðvarnarefni, sígarettur, reið-
hjól, garðsláttuvélar og ýmiss konar
rafmagnstæki.
Það hefur lengi verið draumur
neytendasamtakanna að geta ráðið
sér framkvæmdastjóra i fullu starfi
og stóraukið útgáfustarfsemi sina.
Með því að ganga i samtökin getur
fólk stuðlað að bættum hag neyt-
enda.
Dr. Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur.
verkefni fyrir sérfræðinga og fólk
sem starfar við innflutning. Almenn-
ingi er slíkt að mestu ofviða og gífur-
lega tímafrekt þeim sem þó ráðast i
það. Þetta þarf ekki að vera svona.
Það er kjarni málsins. En sökin er
ekki bara hjá embættismönnum
heldur einnig löggjafanum, sem er
langt kominn að gera leikreglur i
þessu landi svo flóknar, að fólk er
hætt að kunna þær.
Ég minnist þess, þegar ríkisskatt-
stjóri var að útskýra nýja skattaeyðu-
blaðið fyrir nokkrum árum. Það var
hryggileg mynd. Saman fór vanhæfni
hans sjálfs til að leggja hluti einfalt
upp fyrir almenning og fádæma til-
ætlunarsemi löggjafans, sem virðist
ætla að leysa allt óréttlæti i þjóð-
félaginu með skattalöggjöfinni. Hér
er ekki verið að gera lítið úr ríkis-
skattstjóra. Eyðublaðagerð er nú
einu sinni verkefni fyrir auglýsinga-
stofur eða sérfræðinga i almennings-
tengslum. Því er þetta sagt nú, að
nýja skatteyðublaðið er nánast óskilj-
anlegt og með allt of smáu letri. Það
er óskiljanlegt, hvernig viðkomandi
aðilar hafa getað látið sér detta í hug
að láta slíkt fara frá sér. Ef eyðu-
blaðið verður ekki endurhannað i
heild, veldur skattframtalið fólki
stórkostlegum vandræðum, og rétt-
ast væri að endursenda það.
Öflugt neytendarit
getur skipt öllu
Neytendarit hafa stöðugt meiri
„Etluþeltaogþegiðu .
áhrif erlendis. Sem dæmi má nefna
að v-þýzka neytendatímaritið Test
hefur 600 þúsund eintaka upplag og
birtist mánaðarlega. Um 600 millj-
ónir króna notar blaðið i rannsóknir
,,Með tilkomu umboðsfulltrúa er stigið mjög
merkilegt spor í átt til þess, sem tíðkast á
Norðurlöndum almennt . . .”