Dagblaðið - 07.03.1981, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 7. MARZ 1981
11
Jafnvel vletnamski herínn er ekki
samur og áður og andstæðingarnir
iikja honum við pappirstigrisdýr.
nama 14 kíló eða einu kílói undir lág-
marki og ef mat sérfræðinga á
þessum málum er rétt mun
skammturinn á þessu ári minnka
niðurí 11 —12 kíló.
Verst er ástandið í norðurhluta
landsins þar sem flóð og hvirfil-
vindar hafa eyðilagt uppskeru
bændanna. Uppskeran í suðurhluta
landsins hefur verið betri og svarta-
markaðsbraskarar i Ho Chi Minh
borg virðast alltaf finna einhverja
leið til að útvega viðskiptavinum sín-
um korn.
Alþjóðlegar hjálparstofnanir eru
þegar teknar að semja neyðar-
áætlanir en vestrænar þjóðir, sem
veittu Kampútseu aðstoð árið 1979,
lita engan veginn eins alvarlegum
augum á ástandið í Víetnam.
„Enginn vill sjá fólk svelta,”
sagði vestrænn stjórnarerindreki,
,,en ef þú sendir matvæli ertu í raun
að hjálpa kúgunarstjórn og þar með í
vissum skilningi að framlengja
þjáningar þess fólks, sem býr við
slikastjórn.”
Ýmsar stjórnir á Vesturlöndum og
í Asíu munu ef til vill freistast til að
nota matvælaaðstoð sem lið í
samningum við Vietnam og Víetnam
er ekki í góðri stöðu til að hafna þeim
samningum. Ef þjóðin fær ekki 400
þúsund tonn af hrísgrjónum innan
skamms umfram venjulegan
innflutning, stendur hún frammi
fyrir versta skortinum síðan árið
1975.
Beztu vinir Hanoi-stjórnarinnar
fara sér hægt. Það er kannski vegna
þess að þeir hafa ekki úr of miklu að
spila sjálfir. Sovétríkin hafa minnkað
kornsendingar til Víetnam um
helming og þó Kremlverjar veiti Víet-
nam enn margháttaða efnahags-
aðstoð gætir nú talsverðrar óánægju
hjá þeim með stefnu Hanoi-
stjórnarinnar. Sovétmenn vilja semja
beint við leppstjórnir Víetnam í
Kampútseu og Laos án milligöngu
stjórnarinnar í Hanoi. Víetnamar
halda hins vegar fast við það að þeir
haft alla milllgöngu í samskiptum
þessara þjóða. Sovétmenn vilja
heldur ekki sýnast of háðir Hanoi-
stjórninni, af ótta við að það spilli
fyrir möguleikum þeirra að ná
viðskiptasamböndum við aðrar
þjóðir í Suðaustur-Asíu.
Versnandi sambúð Moskvu og
Hanoi hefur ekki farið framhjá víet--
namskri alþýðu, sem sýnt hefur hug
sinn til Sovétríkjanna með
grimmilegum hætti í nokkur skipti að
undanfömu. Þannig voru tveir
sovézkir gestir myrtir 1 borginni Da<
Lat og margir Rússar létu lífið er
ráðizt var á langferðabíl þeirra á
milli Ho Chi Minh borgar og Vung
Tau. Nýlega var hópur erlendra
ferðamanna grýttur til bana fyrir
mistök. Víetnamarnir héldu að þeir
væru Sovétmenn.
íbúar Víetnams virðast bera litla
virðingu fyrir leiðtogum þjóðarinnar.
Bændur þrjózkast við að senda korn-
framleiðsluna til borganna og bera
við lélegu samgöngukerfi. Þúsundir
Víetnama reyna enn að komast úr
landi á litlum bátkænum, oft með
skelfilegum afleiðingum. „Áður
þorði fólk ekki að kvarta fyrir
framan nágranna sína,” sagði víet-
nömsk kona sem nýverið kom til
flótamannabúða í Thailandi. „Núna
gera þeir það vegna þess að þeir vita
að nágrannarnir eru sama sinnis.”
G'íewsweek)
Kóngulóin sem
gleymdi þræðinum
Norræn samvinna er til umræðu
hér á landi eina ferðina enn, og nú í
.tilefni af því að Norðurlandaráð
kemur saman í Kaupmannahöfn.
Eins og gengur sýnist sitt hverjum, en
algengt er að um þetta samstarf sé
rætt af töluverðri lítilsvirðingu, svo
,sem eftirfarandi tilvitnun i leiðara
Visis sl. þriðjudag ber með sér:
„Norræn samvinna er ekki verri en
hver önnur alþjóðleg samvinna. Hún
gerir engum mein og fyrir þá sem
taka þátt í henni, er þetta hin besta
iskemmtun og hvíld frá dagsins önn.
En fyrir hinn venjulega Islending, þá
er hún harla lítið og ekki neitt.”
Hér er útbreiddur fjölmiðill að
gera sér leik að því að ala á misskiln-
ingi sem er hvimleiður, þótt ekki geti
hann talist hættulegur. Norrænt sam-
starf er að mínu viti ómetanlega
mikils virði fyrir hinn „venjulega ís-
lending”. Það gegnsýrir daglegt líf
okkar í miklu meiri mæli en okkur
grunar í fljótu bragði og er svo sjálf-
sagður þáttur í tilveru okkar að við
hugleiðum ekki einu sinni mikilvægi
þess nema endrum og sinnum.
Samstarfiö
Einföld aðferð til að leggja mat á
norrænt inntak okkar daglega lifs er
að líta á ýmsa þá löggjöf sem snertir
hvert einasta mannsbarn á landinu.
íslensku sifjalögin, íslensku útvarps-
lögin og íslensku grunnskólalögin eru
svo nauðalík sambærilegum laga-
bálkum á öðrum Norðurlöndum, að
segja má að á köflum sé um nánast
sömu lög að ræða. Þessi lög eru öll
frá síðustu árum, og ugglaust mætti
nefna fjölda annarra dæma þótt mér
hafi komið þessi fyrst í hug. Ég er
hræddur um að flestir „venjulegir
íslendingar” þættust hafa misst spón
úr aski sínum ef þessi norræna sam-
vinna væri úr sögunni.
Á hverju einasta ári halda hópar af
hinum fjölbreyttustu sviðum þjóð-
lífsins norræna fundi eða ráðstefnur.
Þar er bæði um að ræða starfshópa
og félagasamtök af öðru tagi. Fyrir
fámenna hópa íslendinga á hverju
sviði er ómetanlegt að eiga þessa
aðild að fjölmennari samtökum. Það
samstarf milli einstaklinga, hópa og
þjóða, sem siglir í kjölfar slíkra sam-
funda, er svo ótrúlega fjölbreytt að
því yrðu seint gerð tæmandi skil.
Ekki er nokkur leið að halda því fram
með sanngimi að þetta norræna sam-
band bitni á öðru alþjóðlegu sam-.
starfi, en hins vegar er auðvelt að
sýna fram á hvernig það greiðir leið-
ina til víðtækari alþjóðlegra sam-
skipta á öllum hugsanlégum sviðum.
Ekki er heldur hægt að halda því fram
að það dragi úr virkni á innlendum
vettvangi, heldur eru þvert á móti til
ótal dæmi um hið gagnstæða þar sem
norræn samviona hefur frjóvgað og
eflt innlent starf.
Mér er ekki grunlaust um að svart-
höfðar þeir sem með reglulegu milli-
bili blása til orrustu gegn norrænu
samstarfi vaði töluverðan reyk og
dragi furðugrunnfærnar ályktanir af
því sem þeir sjá og heyra. Að sinu
leyti minna, þeir mig á kónguló
nokkra sem sagt var frá í lestrarkveri
handa barnaskólum fyrir þrem ára-
tugum. Kóngulóin beit í gremju sinni
í sundur þráðinn sem hélt öllum vef
hennar uppi, vegna þess að hún
kannaðist ekki við hann í svipinn og
sýndist þetta með öllu óþarfur
þráður.
Lítilsvirtir hópar
íslendingum hættir til að verða
starsýnt á spurninguna um það hvað
gott þeim skíni af samstarfi við aðra
aðila, þar með taldar aðrar Norður-
landaþjóðir. En hinu má ekki
gleyma að samstarfið við íslendinga
er einnig mjög mikils virði fyrir hinar
þjóðirnar. Þær meta mikils hlutdeild
íslands í varðveislu sameiginlegs
menningararfs, en hitt skiptir ekki
minna máli, að sérstæð reynsla okkar
á ýmsum sviðum getur haft hagnýtt
gildi fyrir hinar þjóðirnar. í því efni
eru mér efst í huga vandamál örfá-
mennrar þjóðar og lausnir á þeim.
Augu Norðurlandaþjóða eru smám
saman að opnast fyrir því að á meðal
þeirra er að finna þjóðir eða þjóða-
brot sem hafa verið sett hjá og jafn-
vel beitt kúgun og harðræði, þrátt
fyrir allan vöxt og fyrirgang vel-
ferðarríkjanna á þessari öld. íslend-
ingar hafa miklu betri aðstöðu en
Kjallarinn
Þorbjörn Broddason
stóru þjóðirnar til að skynja vanda
þessara lftilsvirtu hópa, en jafnframt
ættum við að hafa styrk til að leið-
beina við lausn hans, vegna þess að
við höfum gengið i gegnum sambæri-
legan vanda sjálf og leyst hann far-
sællega.
Nordsat
Eitt svið norrænnar samvinnu sem
nokkuð hefur verið til umræðu að
undanförnu hefur hlotið náð fyrir
augum svarthöfðanna. Það er sam-
starf um að koma á loft gervihnött-
um til að sjónvarpa dagskrá hvers
lands yfir öll hin löndin eða því sem
næst, Nordsat-áætlunin sem svo er
nefnd. Ég hef lengi haft miklar efa-
semdir um ágæti þessarar áætlunar,
hún yrði gífurlega kostnaðarsöm og
menningaraukinn af öllu saman harla
lítill. Hinu neita ég ekki að hér er
stórbrotin tækni á ferðinni, og ekki
slægi ég í sjálfu sér hendinni á móti
því að geta valið úr sjónvarpsdagskrá
Norðurlanda á hverju kvöldi. Það
tók mig nokkum tima að átta mig á
vinsemd svarthöfðanna í garð Nord-
sats, en ég er nú helst kominn að
þeirri niðurstöðu að þeir hafi séð að
það efni, sem helst þykir nothæft í
sjónvarpi hvaða lands sem er, er alls
ekki norrænt, heldur enskt eða amer-
ískt. Þeir líti með öðrum orðum á
Nordsat sem markvissa tilraun til að
grafa undan norrænu menningar-
sambandi.
Oft er á það bent að norrænu sam-
starfi fylgi gífurlegt flakk embættis-
manna, nefndakónga og áhuga-
manna milli landa og auk þess sé allt
að kafna í pappirsflóði. Þetta eru
réttmætar ábendingar, ég tel að spara
mætti allmarga fundi með því að
nota símann meira; einnig er miklum
pappír sóað í norrænu samstarfi. En
það væri misskilningur að leita söku-
dólgsins í norrænum anda. Þetta
vandamál er alþjóðlegt og á rætur
sínar í stórbættum samgöngum og
framförum í ljósritunartækni. En að
sjálfsögðu eru ferðalög, fundahöld
og skýrslugerð óhjákvæmilegur hluti
norræns samstarfs. Og fyrir mína
parta teldi ég að þeim gífurlegu fjár-
munum, sem svo margir eru reiðu-
búnir að leggja í Nordsat, væri betur
varið til að styrkja unglinga, ellilíf-
eyrisþegá og fjölskyldur til að ferðast
til annarra Norðurlanda.
Ég hef i þessum greinarstúf reynt
að leiða rök að því að norrænt sam-
starf sé miklu ríkari þáttur 1 daglegu
lífi okkar en menn kunna almennt að
gera sér ljóst og jafnframt, að mikil-
vægustu þættir þess séu e.t.v. einmitt
þeir sem minnst ber á og menn setja
síst i samband við norrænan anda.
Ég vil þó ekki skiljast svo við þessa
umræðu að ekki sé vikið að þeim
þætti norrænnár samvinnu sem mest
er áberandi á íslandi. Hér á ég að
sjálfsögðu við Norræna húsið. Þar
hefur verið unnið geysimerkilegt
brautryðjendastarf, sem hefur smám
saman borið ávöxt um öll Norður-
lönd. Þessa ávexti má sjá í beinum
ráðstöfunum i Færeyjum, í sama-
löndum og Finnlandi, en óbeint gætir
þeirra miklu viðar. Forstöðumenn
Norræna hússins í Reykjavík hafa,
hver með sinum hætti, sett merki-
legan svip á húsið og starfsemi þess.
Nú er nýr forstöðumaður tekinn þar
viðstarfi. Megi henni vel farnast.
Þorbjörn Broddason.
0 „Kóngulóin beit í gremju sinni í sundur
þráðinn, sem hélt öllum vef hennar uppi,
vegna þess aö hún kannaðist ekki viö hann í
svipinn og sýndist þetta meö öllu óþarfur
þráður.”
„Þar hefur verið unnið geysimerkilegt brautryðjendastarf, sem hefur smám saman borið ávöxt um öll Norðurlönd.