Dagblaðið - 13.07.1981, Blaðsíða 12

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 13. JÚLl 1981.
12
frýálst, úháð dagblað
Útgefandi: Dagblaöiö hf. v.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aöstoöarritatjóri: Haukur Helgason. Fréttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrif stofustjóri ritstjóman Jóhannos Raykdai.
íþróttir: Hallur Slmonarson. Manning: Aðalsteinn IngóHsson. Aöstoöarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrimur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Blaðamenn: Anno Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Stoinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urösson, Dóra Stefánsdóttir, Elin Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Kristján Már Unnarsson, Siguröur Sverrisson.
Ljósmyndir: BjarnleHur BjamleHsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sigurður Þorri Sigurösson
og Sveinn Þormóðsson.
Skrífstofustjón: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkerí: Þráinn Þorleifsson. Auglýsingastjórí: Már E.M. Hall-
dórsson. DreHingarstjórí: Valgerður H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Siöumúla 12. Afgreiðsla, áskriftadoild, auglýsingar og skrifstofur: Þverholti 11.
Aðalsimi blaösins er 27022 (10 linur).
Setning og umbrot: Dagblaðiö hf., Siöumúla 12.
Mynda- og plötugerö: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 10
Áskríftarverð á mánuðl Rr. 80,00. Vérö í lausasölu kr. 5,00.
Sjöfnerbezt
Vegna Sjafnar Sigurbjörnsdóttur er
hægt að fyrirgefa borgarstjórn Reykja-
víkur margt. Hún hefur lag á að koma á
óvart og raska geðprýði þríeykis Sigur-
jóns Péturssonar, Björgvins Guð-
mundssonar og Kristjáns Benedikts-
sonar.
Eins og sönnum stjórnmálamönnum sæmir hafa
reykvískir borgarfulltrúar komið sér upp tveggja
mánaða sumarleyfi á fullum launum. Þennan lúxus
hefur Sjöfn nú sprengt í loft upp og reitt samstarfs-
mennina til reiði.
Ástæðan er sennilega sú, að í fyrra misnotaði þrí-
eykið sumarfrí borgarstjórnar og tveggja mánaða al-
ræðisvald til að samþykkja í borgarráði að kaupa
nokkra íkarus strætisvagna, sem ekki var meirihluti
fyrir í borgarstjórn.
Að vetrarlagi eru borgarstjórnarfundir yfirleitt
tvisvar í mánuði og stundum einu sinni, þegar frídag
ber upp á fimmtudag. Það ætti því ekki að lama borg-
arstjórn, þótt eins mánaðar hlé sé milli ákvarðana á
sumrin.
Nefndir og ráð borgarinnar starfa á sumrin. Ekkert
bendir til, að borgarstjórnin sjálf þurfi lengra sumarfrí
en aðrir. Hún getur látið sér nægja einn mánuð milli
funda í júlí og ágúst, svo er Sjöfn fyrir að þakka.
Raunar var það alltaf einstaklega ólýðræðislegt, að
borgarstjórn afsalaði sér völdum á sumrin og fól
borgarráði alræðisvald. Það gekk, meðan meirihluti
var traustur, en var andstætt anda lýðræðis.
Sjöfn gerði raunar ekki annað en að leggja til, að
ákvarðanir borgarráðs á alræðistímanum yrðu síðan
bornar undir borgarstjórn á haustin. Þetta er raunar
svo sjálfsagt, að ekki ætti að þurfa um það tillögu.
Sjálfstæðisflokkurinn í borgarstjórn er auðvitað
upprunalega ábyrgur fyrir hinu ólýðræðislega kerfi.
Fulltrúar hans skákuðu í skjóli þess, að batnandi
manni er bezt að lifa, og studdu tillögu Sjafnar til
sigurs.
Það var rétt ákvörðun, þótt ekki væri nema bara til
að sýna fram á, að borgarstjórnarmeirihlutinn í
Reykjavík er enginn meirihluti, nema þegar Sjöfn
þóknast. Og sem betur fer þóknast henni ekki alltaf.
Svo hella sjálfstæðismenn salti í sár þríeykisins með
því að heimta fund í borgarstjórn til að sýna fram á, að
þeir séu ekki að tefja fyrir framgangi neinna mála. Þeir
segj ast tilbúnir að mæta í vinnu.
Þetta bragð kom í opna skjöldu meirihlutamönn-
um, sem voru í vellystingum praktuglega í útlöndum.
Þeir verða nú að hlaupa upp til handa og fóta til að
vinna fyrir kaupinu sínu. Það er von, að þeir séu reiðir.
Enginn borgarfulltrúi hefur á þessu kjörtímabili
verið skammaður oftar og rækilegar en einmitt Sjöfn
Sigurbjörnsdóttir. Kannski er það hún, sem hefu gert
Björgvin svo gráhærðan, að hann er að draga r í hlé
útgerðarstjóra.
Sjöfn er hins vegar merkari borgarfulltrúi en hinir,
sem hafa nítt hana niður. Hún hefur ekki misst sjón
barnsins, sem sá að keisarinn var ekki í neinu. Hún
veit, að hún hefur lýðræðislegt umboð til að fara eftir
samvizkunni.
Vonandi fá Reykvíkingar aftur tækifæri til að greiða
Sjöfn atkvæði til borgarstjórnar. Við þurfum á henni
að halda og fleiri slíkum, svo að lýðræði verði virkara í
stjórnmálum.
Sjónvarp og útvarp
dauðadæmt
í núverandi
formi
Söguglefsur
Engin aðgerð opinberra aðila hefur
verið eins langt frá því að yera i takt
við tímann og beiðni um rannsókn
Rannsóknarlögreglu rfkisins á notk-
un myndsegulbanda í fjölbýlishúsum
i Reykjavík. Þessi aðgerðarbeiðni
hinna opinberu aðila er og verður
þeim og stofnun þeirra til ævarandi
skammar. Það er eins og þessir menn
hafi lokazt inni i dimmum kjallara og
ekki haft hugmynd um þá sögu og
þróun sem er búin að vera i þessum
málum og væri rétt að rifja örlítið
upp af henni. Ef lagabókstaf fjar-
skiptalaga hefði verið framfylgt
hefðu liðið áratugir þar til eins sjálf-
sagt tæki og dyrabjalla hefði verið
tekið í notkun á islandi. Frægt er
þegar langan tima tók að fá tal-
stöðvar í slökkviliðsbilana i Reykja-
vik. Radióamatörar þurftu að brjóta
fjarskiptalögin við sína starfsemi þótt
sams konar starfsemi væri leyfð jafn-
vel í Sovétinu fyrir stríð. Myndsegul-
bönd voru búin að vera í gangi i varð-
skipunum og nokkrum öðrum
skipum, held ég, í tvð ár eða meira
þegar rannsóknarbeiðnin kom fram.
Fólk á hinum Norðurlöndunum
hefur i mörg ár verið að koma sér
upp búnaði ekki eingöngu til þess að
geta séð sjónvarpsdagskrár Norður-
landa á milli heldur einnig þýzkar.
Mér er ekki kunnugt að danska rann-
sóknarlögreglan hafi fengið beiðni
um rannsókn á uppsetningu slíkra
mastra. Og hvað með útvarpið sjálft?
Hér dembast yfir okkur úr ljósvakan-
um hundruð stöðva með tónlist og
talað mál við góð skilyrði og nokkrir
tugir við léleg skilyrði. Engin rann-
sóknarbeiðni hefur komið fram um
þessa innrás í íslenzka hluta ljósvak-
ans. Því stunda hér hundruð erlendra
aðila útvarpssendingar í islenzka
hluta, ljósvakans, eða þess hluta
ljósvakans sem er yfir íslenzku landi.
Það eina sem útlendingarnir gera
ekki er að útvarpa á íslenzkri tungu
en hins vegar á tungu sem ef til vill
1/3 þjóðarinnar skilur. Samkvæmt
þessu er ekki stætt á að banna is-
lenzkum aðilum útvarp á tónlist þvi
það er í raun svipting á réttindum ts-
lendlnga til jafns við útlendlnga á
nýtingu á Ijósvakanum yfir islenzku
landi. Það atriði eitt út af fyrir sig er
þjóðniðingsverk. Hver vogar sér að
gerast talsmaður þess að útlendingar
eigi meiri rétt til nýtingar Ijósvakans
yfir okkar elgin landi en við, hinir
frjáisu borgarar þessa lands?
Hvað er þá eftir af einkaleyfi ríkis-
ins og einokuninni? Jú, útsending á
töluðu máli á íslenzku. Einokunar-
sinnarnir geta ekki komið í veg fyrir
útsendingu á töluðu máli, en ennþá
er hugsanlegt vegna tæknistöðu að
einoka útsendingu á töluðu islenzku
máli. Nei, málið verður alltaf fárán-
legra og fáránlegra eftir því sem
dýpra er skoðað. Verður síðar í grein-
inni bent á hvernig tæknin er um það
bil að brjóta niður þessa einokun.
Hvað hefur einkaleyfi ríkisins og
hlutleysi Riklsútvarpsins þýtt raun-
veruiega i framkvæmd? Ekkert ann-
að en einokun pólltiska valdsins á
rikisfjölmlðlunum. Það er í raun og
veru furðulegt í lýðræðislegu þjóð-
félagi, eins og við tölum um að við
búum við á íslandi, að yfirstjórn út-
varps og sjónvarps skuli skipuð
pólitískum kommísörum, kosnum
pólitiskri kosningu á Alþingi, og hver
meðlimur fulltrúi fyrir pólitískan
flokk. Nú er það vitað að um
ákveðna samtryggingu stjórnmála-
mannanna er að ræða og ótrúlega
samvinnu þegar kemur að spurningu
um vald og valdaaðstöðu. Og þá er
ekki verið að hafa fyrir því að leita
álits fólksins eða jafnvel athuga hvað
þjónar hagsmunum þess. Og hvernig
er svo hagað frjálsræðinu og hlut-
deild hins almenna borgara í dagskrá
stofnunarinnar? Þar er þess vandlega
gætt að hagsmunir flokkanna séu
ekki fyrir borð bornir og svo til öllu,
PéturGuöjónsson
sem fiokkast undir málefni sem við-
kemur stjórnmálum eða stjórnmála-
skoðunum, er vandlega skipt milli
flokkanna. Þvi höfum við svo til
enga viðmælendur i sambandi við,
stjórnmál nema flokksfulltrúa, sem
eru þá oftast sömu mennirnir og svo
leiðinlegir og segja svo lítið að ef fólk
væri ekki neytt til að hlusta eða horfa
á þá vildi ekki nokkur maður hafa þá
á skerminum. Hvenær eru menn ekki
tengdir stjórnmálum beint beðnir um
að lýsa áliti sínu á hinu og þessu við-
víkjandi málefnum sem efst eru á
baugi? Og hvaða möguleika hefur
aðili úti í bæ til þess að koma á fram-
færi efni áhugamála sinna í ríkisfjöl-
miðlunum? í sjónvarpinu er mögu-
leikinn svo til ekki neinn þar sem eng-
inn fastur þáttur er ætlaður til þess-
ara hluta. Það veltur á mati einstakra
dagskrárstjórnenda hvort út fyrir
raðir pólitíkusanna er farið í sam-
bandi við umsagnir og umræðu
þeirra hluta sem efstir eru á baugi. En
það er því miður allt of oft sem ein-
göngu koma fram stjórnmálamenn
eða fulltrúar pólitiskra flokka í
slíkum þáttum. Og hvernig er þessu
farið í útvarpinu? Þar er einn þáttur i
20 mínútur einu sinni í viku, Um
daginn og veginn, sem flokkazt getur
undir frjálsræði i umræðu. Ef hann
væri ekki til væri ekki til einn fastur
þáttur i starfsemi rikisfjölmiðlanna
þar sem haldið væri uppi frjálsræði á
ábyrgð flytjendanna. Því er ástandið
hér svo hroðalegt að það eru aðeins
20 minútur i viku sem skilja milli
íslands og kommúnistaríkjanna í
austri i föstum liðum fjölmiðladag-
skrár og menn látnir skilja að þeir eru
ekki velkomnir nema á 6 mánaða
fresti. Nú er svo komið að kommún-
istaríkið Pólland er um það bil eða
orðið lýðfrjálsara en ísiand í þessu
efni.
Það verður að hætta að kjósa
kommísara i útvarpsráð og kjósa í
það menn óháða stjórnmálum. Það
verður að búa til fasta þætti bæði i
útvarpi og sjónvarpi þar sem hinn
„þögli meirihluti” á aðgang, sem er
eini möguleikinn að færa dauða-
höndina af ríkisfjölmiðlunum og
brjóta niður rikiseinokunina á þeim
og færa þá i öllu tilliti til meira frjáls-
ræðis. Opinberir starfsmenn á ævi-
ráðningu í ríkisfjölmiðlunum, sem
eru um það bil að lenda i harðri sam-
keppni við alþjóða sjónvarp og út-
varp, eru öruggir tortímendur stofn-
ana sinna. Sjónvarp og útvarp f þvi
formi sem það er nú er dauðadæmt.
Því vildi ég sérstaklega beina orðum
minum í þessari grein til þeirra sem
tala um að halda uppi íslenzkri menn-
ingarstarfsemi í útvarpi og sjónvarpi.
Vísasti vegurinn til tortímingar hug-
sjóna þeirra er sú pólitíska einokun
rikisfjölmiðlanna sem við búum við í
dag. Ef hægt er að blása nýju lífi í ís-
lenzka rikisfjölmiðla þá er vísasti
vegurinn til þess að upp komi inn-
lendir samkeppnisaðilar í útvarpi og
sjónvarpi.
„Stundaglasið tæmist tíðum,
tíminn áfram hraðar för,” kvað tog-
araskáldið Blásteinn S. Blásteins.
Ríkisfjölmiðlarnir eiga ca 2 ár til þess
að koma sínum málum í lag. Það'
verða komnir á loft gervihnettir, sem
tslendingar geta tekið beint efni frá,
innan 700 daga og innan 1200 daga er
líklegt að fslendingar geti tekið sjón-
varpsefni beint frá milli 5 og 10
stöðvum. Ekki nóg með það, þessir
hnettir verða með upp i 20 talrásir
svo hægt er að útvarpa texta á 20
tungumálum. Það má búast við því
að fyrirtæki eins og Coca Cola,
General Motors, Mercedes Benz,
Osram, kaupi auglýsingatíma í þess-
um hnöttum og láti senda islenzkan
texta ásamt texta á 19 öðrum málum.
Hvað er þá orðið eftir af forsendum
fyrir ríkiseinokun á útvarpi og sjón-
varpi? í kjölfar þessa koma lokuð
sjónvarpskerfi, eins og í öllum öðrum
menningarlöndum, sem bjóða upp á
allar tegundir myndefnis allan daginn
en einnig hljómlist 24 tíma í sólar-
hring og annað hljóðvarpsefni tekið
beint úr gervitunglum eða af segul-
böndum. Sennilega er það næsta sem
skeður að islenzkt hljóðvarpsefni
verður tekið upp hér eða erlendis og
sent gegnum þessi kerfi til almenn-
ings. Tækjabúnaðurinn er nú þegar
fyrir hendi á þúsundum heimila. f þó
jafnfrjálsu landi og fsland er verður
notkun þessarar nýju fjarskiptatækni
ekki stöðvuð með úreltum fjarskipta-
lögum.
Það verður fróðlegt að sjá við-
Ibrögðin hér á fslandi á næstunni við
Ihinni nýju tækni og hvort fyrirsvars-
unenn og menningarvitarnir i kring-
ium íslenzku ríkisfjölmiðlana, þótt
|þar séu nokkrar mjög virðingar-
'verðar undantekningar, skipi sér i
flokk þeirra manna og þjóða, sem sjá'
dauðaógn vofa yfir sér með inn-
lleiðingu hennar. Heimsveldisrússar
iog þeirra aftaniossar ásamt negra-
isinræðisherrum í Afríku hafa gert
ákveðnar tilraunir til þess að hefta
eðlilegar athafnir blaðamanna með
reglugerðum á vegum Sameinuðu
þjóðanna og reglum um sendingar
frá gervihnöttum. Það var svo sem
við þessu að búast því að frjáls upp-
lýsingamiðlun er eitur í beinum þess-
ara aðila. En það sem vakti furðu var
hversu hreint þeir gengu til verks og
opinberlega þvi um leið opinberuðu
þeir sína einokun og kúgun. Nú er
áhugavert að fylgjast með viðbrögð-
unum hér á fslandi þegar ákveðnir
forsvarsmenn og menningarvitar gera
sér loksins ljóst tæknistig dagsins í
dag. Ætla þeir að sverja sig í sálu-
félag með Heimsveldisrússum og
stöðubræðrum Idi Amins eða söðla
þeir um og bjóða upp á frjálsræði og
samkeppni sem er hinn eini rammi
sem megnað getur að halda uppi ís-
lenzkri ljósvakafjölmiðlastarfsemi í
framtiðinni.
Nýja rfkisútvarpshúsið
Ekki er að sjá að forsvarsmenn
ríkisfjölmiðlanna geri sér minnstu
grein fyrir þróuninni á næstu árum
því þeir hugsa i þessum efnum eins og
brjálaður verðbólgubraskari sem sér
ekkert nema steinsteypu. öllum þeim
peningum sem hugsanlega gætu farið
í fjölbreyttara starf rikisfjölmiðl-
anna. hefur nú þegar verið ráðstafað
í steinsteypu sem enginn hefur neitt
við að gera og verður ekki nýtt í
dauðri stofnun í framtíðinni. Því er
hér verið að kasta á glæ milljörðum
gamalla króna sem frekar ættu að
fara til að endurskipuleggja og losa
rikisfjölmiðlana úr pólitískri ein-
okun. Bygging milljarðahússins, sem
er 40 árum of seint á ferðinni, verður
eins og blóðsuga á fjármagnið sem
nauðsynlegt er til endurskipulagn-
ingarinnar.
Það hefur verið hægt að bjóða
íslendingum upp á ýmislegt ófrjáls-
ræði á umliðnum áratugum sem
okkur finnst jafnvel vera fáránlegt í
dag. Meginástæða þess var að allir
fjölmiðlar í landinu voru undir stjórn
aðila er stóðu að pólitískri einokun
fjölmiðla; pólitísku flokkarnir að
dagblööunum og sömu aðilar að
rikisfjölmiðlunum gegnum pólitiskar
kosningar í útvarpsráði. Það var ertg-
inn marktækur frjáls fjölmiðill tíl í
landinu, þó er það forsenda þess að
eitt þjóðfélag geti talað um sig sem
lýðræðislegt. En nú eigum við Dag-
blaðið og það er vafalaust tilbúið til
orrustu gegn hverjum þeim aðila sem
hefta vill eðlilegan aðgang og notkun
Íslendinga að hinni nýju tækniþróun
sem mun koma okkur fram hjá póli-
tískum kommísörum og i beint sam-
band við umheiminn.
Pétur Guðjónsson.