Dagblaðið - 24.08.1981, Blaðsíða 22

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 24. ÁGÚST 1981.
D
Menning
Menning
22

Menning
Menning
r
Björn Bjarman — „Meinlausskrýlla, sett i samtöl,” segir Ó.J. um út-
varpsleikrit hans.
Myndlist
OLAFUR
JÖNSSON
Gólábls. 18
Útvarp:
JARÐARFÖR.
Lelkrit eftir Bjöm Bjarman.
Lelkatjóri: Baldvin Halldórsaon.
Eitthvert leiðinlegasta les hér i
Dagblaðinu eru rokur sem menn jafht
og þétt reka upp á bls. 18 út af því
hvað leiðinlegt sé að hlusta á út-
varpið. Og segjast blaðamenn aldrei
ótilneyddir hlýða á fjölmiðil þennan
sem þeir segja að gangi fyrir gufu.
Mér er spurn: af hýerjfl poppar ekki
fólkið bara á græjurnar sínar þegar
það ekki er að góna á imbann, eða þá
súperimbann: videógræjurnar nýju.
Og lætur okkur hin um útvarpið og
þau gæði sem þar er að hafa, óþrot-
legar útvarpssögur, kvöldvökurnar
og útvarpsleikritin, lærdómsríka
fyrirlestra um hin ólíklegustu efni,
sinfóníur og serenöður.
Ég hef af allmikilli þrákelkni
haldið þeim barnsvana við að hlusta
á leikrit í útvarpinu. Og gengur þá á
ýmsu. í miðju uppvaski á dögunum
fann ég mig til dæmis öldungis
niðursokkinn í gamalt og gott leikrit
eftir J.B. Priestley, Óvænta
heimsókn. Skyldi það vera hugar-
burður að leikurum hafi í fyrri daga
látið fátt betur en að leika þannig
lagaðar fastar manngerðir, „enskar
týpur”, sem ganga í gegnum leikrit
eins og þetta? Það er þá íþrótt sem
mikilstil hefur týnst niður í leikara-
stéttinni, og var það svo sem
auðheyrt á þessari upptöku En vel
man ég hvernig maður i fyrri daga
sökkti sér niður í útvarpsleikrit eftir
Priestley, Maugham og fleiri slíka
karla, og voru að vísu öllsömul samin
fyrir svið. Og það bar ekki á öðru:
Óvænt heimsókn lét mig hlusta á sig
frá upphafi til enda upp á nýtt.
Hitt er skrýtið ef útvarpsleikur
stendur sífellt í sömu sporum í þrjátíu
ár og þaðan af meir. Og það er þvi
miður sjaldgæft að útvarpsleikir
gefist svona vel: fyrr en varir er
manni á fimmtudagskvöldum farið
að líða eins og poppsjúkum dag-
blaðsmanni á útvarpsvakt og langar
mest að fara að góla.
fslensk útvarpsleikritun er
skrýtileg iðngrein. Mestöll er hún
undir merkjum einhvers lags
raunsæisstefnu. í sumar ein-
hvemtíma heyrði ég sem oftar nýtt
leikrit, eftir Þorvarð Helgason, og
átti víst að gerast hér í bænum og í
nútiðinni. Þar kom í byrjun leiks
maður inn i íbúð uppi á sjöundu
hæð, að mig minnir í einhverri
blokkinni, og fór að tala við
kvenmann sem hann hélt að væri
þar inni. Auðvitað var áheyrandinn
undireins klár á því að enginn var í
íbúðinni, og þetta skrýtna ræðuform
haft til þess að láta manninn i
leikritinu lýsa sínum eigin hug og
innra manni. En úr því ekki var með
neinu móti hægt að festa trú á raun-
sæislegar forsendur ræðunnar,
manninn sem var að tala í útvarpinu
sem mögulega manngerð, raunhæfa
mannlýsingu — þá var því miður
ógerningur að taka mark á
siðferðislegum álitaefnum sem síðar
meir átti vist að fara að reifa í leikriti
þessu.
í leikriti Björns Bjarmans í fyrra-
kvöld voru raunsæislegu for-
sendumar þær að ágreiningur um
tilhögun útfarar geti orðið lög-
reglumál og endanlega úrskurðarefni
í dómsmálaráðuneyti. Hver veit
nema svo sé, hvað veit ég? En það var
aftur sama sagan: ógerningur að festa
trú á kringumstæðurnar og atburðina
í leiknum af orðræðu fólksins í
honum. f rauninni held ég að Björn
Bjarman hafi í leiknum farið með
efnivið smásögu í líkingu við sögur
Guðmundar Hagalíns í fyrri daga og
snúast mundi umfram allt um eina
skopnæma mannlýsingu. í slíkri sögu
hefði Helgi karl Ámundason
auðveldlega dregið bust úr nefi hinna
ágjömu ættingja sem allt vflja sölsa
undir sig, útför konunnar hans og
arfinn eftir hana, og það þótt þeir
fengju bæði prest og sýslumann í lið
með sér. Hér varð það í staðinn
sýslumaður, „yfirvaldið mitt” sem
Helgi kallaði svo í hverju orði, sem
sigurorð bar af hyskinu að sunnan.
Meinlaus skrýtla, sett í samtöl:
hvað gerir það til? Ekkert. Nema
raun var að umkomuleysi leiksins
gagnvart leskforminu, leikhúsi hins
mælta máls, þar sem raddir þess einar
eiga að láta fólkið allt uppi. Og
skrýtið til að vita að þetta skuli vera
almenn regla um ný útvarpsleikrit.
Leikendur fóru eins og vænta
mátti og þeir eru vanir með efnið, svo
sem hvorki vel né illa: Valur Gísla-
son var Helgi Ámundason, Þóra
Friðriksdóttir og Gunnar Eyjólfsson
frekjudallarnir að sunnan, Rúrik
Haraldsson hinn væni og virðulegi
sýslumaður.
Seinna um kvöldið las Eyvindur
Eiríksson smásögu, Félagi fimmkall
nefndist hún. Og allt í einu var
reglulega gaman að hlusta á útvarpið.
Ekki bara af hinni kostulegu at-
burðarás og mannlýsingu í sögunni,
einkum af hinu að mannlýsingin og
frásagnarefnið fólst að mestu leyti í
málfari, talsmáta sögunnar, sjálfri orð-
ræðu karlsins sem verið var að lýsa og
segja frá. Efnið var í rauninni samið til
munnlegs flutnings, og lika hið besta
flutt.
BETRIER SMAR FENGINN...
— Smámyndasýning í Djúpinu
Myndlistarsýningar hér á landi eru
yfirleitt fremur fábreytilegar að
formi. Þær eru oftast með tvennum
hætti: einkasýningar og samsýningar
einstaklinga. Aðra möguleika virðast
menn sjaldan íhuga og ætti söfnum
okkar þó að vera í lófa lagið að
breyta út af þessari leiðinlegu reglu
þar sem þau hafa greiðan aðgang að
fjölda verka í geymslum sínum.
Möguleikarnir eru nánast óteljandi.
Það mætti ímynda sér sýningar
byggðar á ákveðnu þema, svo sem
fiskveiðum, landbúnaði eða lands-
lagi, sýningar um uppgang einhverrar
listastefnu á íslandi (afstraktlistar,
nýlistar o.s.frv.), sýningar um
ákveðin myndræn vandamál sem
hver listamaður stendur andspænis.
Halda mætti sýningu á stjónarmiðum
kvenna í myndlist, sérstaka sýningu á
teikningum myndlistarmanna
o.s.frv. Og því ekki að setja upp sér-
staka smámyndasýningu, eins og
Djúpið við Hafnarstræti hefur nú
gert?
Auknar vinsœldir
Þetta er að vísu ekki í fyrsta sinn
sem slikt er framkvæmt hér á landi
Ég man eftir a.m.k. einu fordæmi,
minatúrsýningu Textílfélagsins
forðum. Smámyndir eru sérstaklega
skemmtilegt fyrirbæri innan mynd-
listar og vinsældir þeirra aukast
stöðugt. í fyrra var t.d. haldin
fjórða alþjóðlega sýningin á smá-
myndum í París. Smámyndir eru
handhægar, oftast ódýrar og þær
gera allt að því eins miklar kröfur til
listamannsins eins og stærri verk.
Það er sem sagt ánægjulegt að
Djúpið skuli hafa endurvakið þetta
fyrirbæri sem óneitanlega eykur
fjölbreytnina í myndlistarlífi borg-
arinnar. Þetta er jafnframt önnur
sýningin sem galleríið sjálft stendur
að, sú fyrri var haldin til minningar
um A. Paul Weber í janúar sl. Djúpið
hefur einnig tekið upp þann góða sið
að greiða myndlistarmönnum fyrir
afnot af verkum þeirra meðan á
sýningartimanum stendur. Nú hafa
Norræna húsið og Djúpið gengið á
undan í þeim efnum og eiga nú
opinberar myndlistarstofnanir
erfitt með að hunsa slíkar kröfur
myndlistarmanna.
Fjölbreytt og
tætingsleg
Þessi smámyndasýning i Djúpinu
er að sönnu einnig opin samsýning og
hefur kosti og galla slikra sýninga.
SVFR
Vakin er athygli á nýju veiðisvæði, sem er
Staðará á
Snæfefísnesi
fyrir landi Staðastaðar, en þar verður veitt á 4 stangir samtímis og mega
tveir vera saman um stöng. Lax- og sjóbirtingsveiði. Verð veiðileyfis kr.
250. Frá Akranesi er um 2ja klst. akstur að Staðará. Athugið að enn eru
nokkrar stangir lausar á
Lýsuvatnasvæðinu
sem er í næsta nágrenni við Staðará. Gisting að Hótel Búðum, á félags-
heimilinu aö Lýsuhóli eða að Görðum. Tjaldstæði fyrir þá sem þess óska.
Upplýsingar á skrifstofu SVFR, Austurveri, sími 86050, eða 83425.
Stangaveiðifólag Reykjavíkur.
Hún er fjölbreytt en einnig tætings-
leg. Þar hanga hlið við hlið verk gerð
af mikilli kunnáttu og myndir
föndrara, enda viðhafði Djúpið ekki
strangan „sensúr” á aðsendum
verkum. Þarna fær sem sagt alls
konar fólk að spreyta sig á smá-
myndum og sýna afraksturinn.
Fátt er um þekkta listamenn
meðal sýnenda, en þeir geta sjálfum
sér um kennt því þátttaka var auglýst
og öllum opin. Eins og búast mátti
við, er mest öryggið að finna í
verkum þeirra atvinnumanna sem
þarna eru: Brians Pilkington,
Richards Valtingojer, Sigurþórs
Jakobssonar, Sigrúnar Eldjám og
Guðbergs Auðunssonar, en af ágætu
framlagi annarra má nefna verk eftir
Ásgeir Lámsson, Hildigunni
Gunnarsdóttur, Kazuya Tachtbana,
Rúnu Gísladóttur og Valgarð
Gunnarsson.
Vonandi verða sýningar af þessu
tagi að reglulegum viðburði og þá
mætti reyna að grisja þær betur og fá
fleiri listamenn af eldri kynslóð til
þátttöku.
-AI.
Myndlist